به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ نشست رونمایی از کتاب «سیمای پیامبران در سینمای هالیوود و ایران» با حضور محمدعلی رجبی دوانی، عبدالله بیچرانلو و راضیه حسینی نویسنده کتاب در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب برگزار شد.

محمدعلی رجبی دوانی با اشاره به شمایل نگاری در ابتدای این نشست گفت: شمایل در میان عام بیان کننده یک صورت کامل از تفکر، اعتقادات و همه جوانبی است که یک دوران تاریخ به خودش می‌گیرد. شمایل در اصلاح به شمایل‌های مقدسی گفته می‌شود که از چهره انبیا کشیده می‌شود. در ادبیات ما وقتی در کنار این شمایل پیکر به کار می‌برند، نوعی صورت خیالی هنرمند در تمام وجوه است.

رجبی دوانی ادامه داد: شمایل در طول تاریخ نمادی از انسان کامل و امت واحده است که در صورت انبیا و اولیا تجلی پیدا می‌کند. در دومین دوره که عصر اساطیر را شامل می‌شود، شمایل همان مظاهر حقی است که در انسان ظهور می‌کند. در سومین دوره صورت متافیزیکی است؛ به این نحو که بشر شمایلی را ارائه می‌دهد که همان شمایل انسان عاقل است و در عصر رنسانس نیز انسان برای شمایل محور و مدار می‌شود اما این محور نفس اوست.

این استاد دانشگاه افزود: در عصر دینی این شمایل‌ها در صورت انسان‌های کامل، پیامبران و امامان برای مردم ظاهر می‌شود. نقش آنها در این چهار دوره یگانه است و این شمایل واسطه هستند. در دوره دینی شمایل پیامبران دارای تقدس هستند. در دوره جدید شمایل تبدیل به نفس عماره انسانی شده است.

وی یادآور شد: در فرهنگ دینی شمایل باید نمونه و اسوه‌ای از انسان کامل و اشرف مخلوقات باشد. قول و فعل و اقرار آنها برای مومنان شمایل می‌شود. زمانی هنر ابزار را تعیین می‌کرد اما در عصر تکنولوژی تکنیک به هنر می‌گوید که چگونه خودش را باید با ابزار تطابق دهد. این سینما که زبان تکنولوژی دارد، باید دارای شمایلی باشد که بخشی از رابطه انسان را با عالم بالاتر بیان می‌کند.

رجبی دوانی با اشاره به هدف نهایی هنر تشریح کرد: هدف نهایی هنر بیان نیکی‌هاست و اینکه هرچه منفی است را در قالبی از نیکی بیان کند که متوجه زشتی آن بشویم. من این کتاب را بالاتر از شمایل پیامبران در سینما می بینم و به نظرم شمایل شناسی خود سینماست. شناسنامه ما ایرانی ها شاهنامه فردوسی است. جهانیان ما را با نام این شاعر می‌شناسند.

وی افزود: در سینمای هالیوود حتی اگر بخواهند از خداوند و نبی سخن گفته شود باید به زیبایی نشان داده شود. گاهی انیمیشن هایی از حضرت موسی دیدم که بسیار شرم آور است. نباید هر توهینی را با فحاشی به نام هنر نشان دهیم و این ذات تمدن غربی است.

عبدالله بیچرانلو در ادامه این نشست درباره اینکه چرا سینما به دنبال شخصیت‌های مقدس و پیامبران می رود،گفت: از ابتدای ظهور سینما ۱۸۹۰ تصویرپردازی از شخصیت های مقدس مثل حضرت مسیح شروع می‌شود. به نظرم این شمایل نگاری دو کارکرد دارد؛ کارکرد اول اقتصادی است. پیامبران به عنوان شخصیت های مقدس برای مخاطبان ارزشمند هستند. بنابراین مردم به سمت شخصیت های مورد احترام خودشان می‌روند. مثلا وقتی زندگی بازیگران سینما تصویر می‌شود بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.

بیچرانلو افزود: شخصیت پیامبران مشاهیر فرازمینی و فراعصری هستند. هرزمان روایتی از آنان بیان می‌شود، مورد توجه قرار می‌گیرد. کارکرد دوم این استفاده این است که در هر تاریخی با کهن الگوهایی روبرو هستیم که از شخصیت های گذشته تصویری ارائه می دهد و صحبت هایی گفته می شود که برای امروزی ها کاربرد داشته باشد. در غرب آمریکا به جای یونان نشسته و الان این فیلم ها باز تولیدی برای زندگی امروز است.

وی عنوان کرد: سریال امام علی و مختار بازتولید و پیامی برای امروز دارد. هرگاه سینماگران به دنبال شخصیت های مقدس می روند، می خواهند با روایت خودشان گفتمان مورد نظرشان را تقویت کنند و بازتولیدی برای امروزی ها داشته باشند.

راضیه حسینی نویسنده کتاب در ادامه نشست خاطرنشان کرد: ما برای شمایل نگاری در حوزه سینما مبانی را برای خودمان در نظر گرفتیم که دو رویکرد اساسی دارد؛ یکی تنزیه گرایی و دومی تشبیه گرایی است. ما ۵ نمونه از فیلم هایی که در هالیوود و ایران ساخته شده بود، را در نظر گرفتیم. در نتیجه ما به این رویکرد نزدیک شدیم که کدام یک از دیدگاه های کارگردانان تنزیه گرایانه و کدام یک تشبیه گرایانه است.

این نویسنده کتاب بیان کرد: وجه تمایز این کتاب با پژوهش های پیشین در یک نکته است. اکثر پژوهش ها روایتگری می کنند اما این پژوهش به طور مشخص به موضوع شمایل پیامبران می پردازد و به نوعی جوهر ملکوتی پیامبران را بررسی می کند که چه شمایلی در این تولیدات سینما وجود دارد.

حسینی در خصوص نتیجه این پژوهش ها گفت: در مورد فیلم های پیامبران  به این نتیجه رسیدیم که پیامبری که هالیوود ارائه می دهد از وجه زمینی ملموس برخوردار و شبیه انسان های معمولی است. در فیلم های ایرانی مبنای فیلمسازان ایرانی براساس گرامی داشت است. با وجود کاستی در متن، فیلم‌های ایرانی احترام بیشتری برای مقام پیامبران قائل هستند.