به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ نشست «بررسی جایگاه ادبیات دفاع مقدس در ادبیات معاصر» با حضور زهرا زواریان، محمدرضا بایرامی و ابراهیم زاهدی مطلق برگزار شد.

متولیان فرهنگی رابطه خوبی با رمان و رمان نویس ندارند

در ابتدای این نشست بایرامی به جایگاه شهدای اهل قلم اشاره کرد و گفت: شهدای اهل قلم ظرفیت‌های بالایی در حوزه نویسندگی داشتند و ما همیشه از شهدای شاخص این حوزه یاد می‌کنیم اما من اکنون می‌خواهم از شهید «علیرضا شاهی» یاد کنم که از با استعدادترین شهدای زمان خود بود و باعث شد تا بسیاری از افراد دیگر راه وی را در نویسندگی طی کنند.

این نویسنده مشکل اصلی ادبیات دفاع مقدس را غافل شدن از این نوع ادبیات عنوان و تشریح کرد: متاسفانه ما از شهدا و فضای جبهه غافل شده ایم. این غفلت‌ها باعث می‌شود که از این ظرفیت‌های موجود در این حوزه استفاده نشود. به عنوان مثال در سال‌های ابتدایی جنگ کسی شهید بهنام محمدی را نمی‌شناخت و از او یادی نمی‌شد اما با شناخته شدن این شهید بزرگوار ما شاهد بودیم که آثار ارزشمندی با تاسی از ایشان ایجاد شد.

وی علت مخاطب دار بودن آثار دفاع مقدس را نامتعارف بودن این آثار دانست و تصریح کرد: اینکه جنگ از چیزی سخن می‌گوید که تعادل زندگی روزمره را به هم می‌ریزد و باعث جدایی انسان از این زندگی اقتصادی می‌شود، موجب شده است این نوع ادبیات مخاطب ویژه‌ای داشته باشد. سرشت داستان، فیلمنامه، رمان و ... از زندگی روزمره و عشق سخن می‌گوید اما ادبیات جنگ زندگی و عشق را به هم نزدیک می‌کند. جغرافیای جنگ نیز فی لنفسه جذابیت دارد و این ویژگی ها بعلاوه نگاه نویسنده و جذابیت های ادبی باعث می‌شود که اثر مخاطب بالایی داشته باشد.

بایرامی در پایان گفت: کسانی که متولی فرهنگ هستند خیلی میانه‌ی خوبی با رمان و رمان نویس ندارند، به دلیل اینکه خاطره نویس چیزی را می‌گوید که نمی‌توان آن را عوض کرد در صورتی که رمان نویس چیزی را می‌نویسد که سوالی را دارد و تردید ایجاد می‌کند. اما به دلیل اینکه متولیان فرهنگ ما دوست دارند همه چیز آرام باشد در ترویج رمان نمی‌کوشند؛ علاوه بر اینکه در ترویج آن نمی‌کوشند بلکه در جهت تخریب قدم می‌گذارند. باید با بازشدن فضا برای رمان نویس شاهد باشیم تا نویسنده بتواند با فراق بال اثر خود را تولید کند. خاطرات ما ظرفیت زیادی برای تبدیل شدن به یک رمان را دارد؛ بیشتر داستان نویسان زمان ما هم از کسانی هستند که جنگ را دیده اند، اما نکته ای که در تبدیل خاطره به داستان وجود دارد این است که خاطرات استفاده شده برای نوشتن رمان باید دراماتیک باشد و ما از این دست خاطرات در دوران دفاع مقدس کم نداریم.

هشت سال جنگ ما به اندازه هشتصد سال ظرفیت برای ادبیات ایجاد کرد

مهمان دیگر برنامه زهرا زواریان،نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات بود.

زواریان در ابتدای صحبت‌های خود استقبال مردم نسبت به آثار دفاع مقدس را خوب ارزیابی و تشریح کرد: آنچه که در جامعه دیده می‌شود استقبال بسیار زیاد نسبت به این کتب، به خصوص کتاب‌هایی که خاطره یا زندگی داستانی است. ما باید سعی کنیم به سمت رمان جنگ حرکت کنیم. این موضوع نشان می‌دهد که جامعه به خصوص قشر جوان به دنبال این هستند با این تاریخ آشنا شوند و آنچه را که ندیده‌اند را از زبان کسانی که از نزدیک در جبهه حضور داشتند، بشنوند.

این نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات افزود: ما درگیر زندگی روزمره و اقتصادی خود هستیم و بیان این خاطرات باعث می‌شود که از این زندگی جدا شده و یک حس نوستالژیک به ما القا شود. یکی از کارهای بسیار خوبی که صورت گرفته است جمع آوری خاطرات بسیار کوچک است که می‌تواند به نویسنده در نوشتن یک رمان کمک کند.این هشت سال دفاع مقدس ما به اندازه هشتصد سال ظرفیت دارد و ما باید از این ظرفیت ها به نحو احسن استفاده کنیم.

وی جلسه نقد ادبیات دفاع مقدس را لازمه پیشرفت این حوزه دانست و بیان کرد: معمولا در جلسات مختلف که با موضوع ادبیات جنگ شرکت می‌کنیم یا دوستان نگاه انتقادی ندارند و یا اینکه فضا این اجازه را نمی‌دهد که انتقاد کنند. ما باید ادبیات جنگ را آسیب شناسی کنیم تا ظرفیت نسل نویسنده به هدر نرود؛ ما باید آنچه را که درک کرده‌ایم به جوانان منتقل کنیم. در اثر هنری تجربه‌ای که مستقیما فرد حس کرده بسیار ارزشمند است لذا آن رگه هایی از تجارب هنری که در این نسل بوجود می‌آید باید حفظ شود.

زواریان اظهار داشت: واژه «ادبیات دفاع مقدس» بزرگترین مشکل و نقدی است که می‌توان به این حوزه وارد کرد؛ اگر ادبیات را جداگانه در نظر بگیریم لزومی به پسوند ندارد زیرا این واژه دارای معانی گسترده‌ای است. درست است که ما دفاع کرده‌ایم و جنگ ما با سایر جنگ‌ها متفاوت است اما این مسئله برای یک تحلیل سیاسی مفید است،در بحث ادبی که نوع تحلیل متفاوت است. هنگامی که از واژه دفاع مقدس استفاده می‌کنیم در واقع یک نوع نگاه خاص را به این حوزه وارد کرده‌ایم. لذا باید یک تعریف گسترده‌تر همچون «ادبیات جنگ» را به کار ببریم تا هم دست نویسنده در نوشتن باز باشد و هم اینکه مخاطبان بیشتری را با این نوع ادبیات آشنا کنیم.در این حوزه کارهای بسیاری را می‌توان صورت داد به شرط اینکه ما یک فضای باز در اختیار نویسنده قرار دهیم و او را وارد یک چارچوب نکنیم.این مهم هنگامی به دست می‌آید که کسانی که در راس هستند کار بلد باشند اما متاسفانه در حال حاضر افراد هیچ تخصصی ندارند.

نویسندگان جهت ورود به عرصه دفاع مقدس باید جسور باشند

ابراهیم زاهدی مطلق نویسنده و روزنامه نگار کشور نیز در این نشست حضور داشت. زاهدی مطلق آثار فرهنگی و هنری دفاع مقدس را نشانه یک درد فروخفته دانست و گفت: وضعیت فرهنگی دفاع مقدس ما مانند شخصی است که از درد به صورت ناگهانی فریاد می‌زند و کسی به او نمی‌گوید که چرا اینگونه فریاد زدی؟ در جنگ هم وضعیت به همین گونه بود که یک مصیبتی به مردم وارد می‌شود و هنرمندان کشور فریاد می‌زنند.

این فعال حوزه نویسندگی به لزوم گذشت زمان جهت نوشتن یک کتاب خوب اشاره و تصریح کرد: بیشتر نویسندگان ما در این حوزه سربازان و فرماندهان جنگ هستند؛ برخی از خاطرات انقدر سنگین است که نویسنده نمی‌تواند از آن دل بکند و تاثیر خاطرات را کنار بگذارد.خیلی وقت ها در مرحله خاطره نگاری می‌ماند لذا زمان خیلی مهم است تا نویسنده بتواند از خاطره جدا شود. هنوز رمان‌های دفاع مقدس ما به یک ساختار واقعی رمان نرسیده است، این به دلیل متخصص نبودن نیست بلکه به دلیل این است که نویسنده نتوانسته است از خاطرات جدا شود و سنگینی خاطرات را حس می‌کند.

وی جسارت را ویژگی اصلی نویسنده دانست و گفت: نویسنده باید آدم جسوری باشد و بتواند وارد عرصه‌هایی بشود که دیگران نمی‌توانند به آن ورود پیدا کنند. آثار نویسندگان ما از لحاظ کیفی، آثار خوبی است اما باید جرات و جسارت نویسندگان بیشتر شود. اگر جسارت نویسنده گرفته شود، نمی‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد و یک آشنازدایی بوجود آورد تا از قالب‌های کلیشه‌ای خارج شود.