به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ میزگرد تبیین اندیشه‌های فرهنگی امام خمینی و مقام معظم رهبری صبح دیروز دوشنبه ۱۲ خرداد با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری کارشناس فرهنگی،‌ فاطمه فراهانی استاد دانشگاه و عضو شورای عالی بسیج زنان و حسین قنادیان استاد دانشگاه در سالن سینمایی وزارت ارشاد برگزار شد.

فاطمه فراهانی در این نشست در سخنانی با بیان این مطلب که موضوع فرهنگ را باید از دو جهت دنبال کرد، گفت: وجه نخست به چرایی فرهنگ می‌پردازد و تبیین‌کننده جایگاه و ضرورت فرهنگ در میان مسائل کلان اجتماعی است. جنبه دیگر چگونگی فرهنگ را بررسی می‌کند که باید از باب مدیریت فرهنگی به آن پرداخت. 

وی با اشاره به این سخن امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه فرهنگ مبدأ همه خوشبختی‌ها و بدبختی‌های یک ملت است، گفت:  امام خمینی تاکید کرده‌اند که فرهنگ را باید با تمام خواص و ویژگی‌هایی که در جهان‌بینی اسلامی و مکتب توحیدی مدنظر است، دنبال کرد. فرهنگ یک منظومه است و ما نمی‌توانیم در مواجهه با آن یک نظام سیستمی را رعایت کنیم. فرهنگ به واسطه ارتباطات بیرونی که دارد نظام‌مند است و در این ارتباطات نظام‌مند شاکله اجتماعی فرهنگ را ایجاد می‌کند.

فراهانی ادامه داد: در یک نظام اسلامی فرهنگ باید جامعه را به سمتی ببرد که حیات طیبه و نظام آرمانی که در مکتب توحیدی اسلام قابل تبیین است، به کلمه طیبه تبدیل شود.

حسین قنادیان استاد دانشگاه دیگر سخنران این مراسم بود که با اشاره به موضوع نگاه امام خمینی به آزادی فرهنگ گفت: امام در حوزه فرهنگ در ۳ بخش ویژگی خاص خود را دارند، و متمایز با دیگر صاحب‌نظران و اندیشمندان هستند. خواستگاه فرهنگ، مبدأ فرهنگ و منشأ فرهنگ؛ ۳ بعدی است که تمایز امام با دیگر کارشناسان نشان می‌دهد. 

امام خمینی جز حضرت حق هیچ کس را در فرهنگ موثر نمی‌داند

وی ادامه داد: امام خمینی جز حضرت حق هیچ کس را در فرهنگ موثر نمی‌داند، اگر در سراسر سخنرانی‌های امام و وصیت‌نامه ایشان مروری اجمالی داشته باشیم این موضوع به روشنی آشکار می‌شود. امام کل عالم وجود را متاثر از حضرت حق می‌داند. حوزه فرهنگ را نیز به همین شکل. امام در چند فراز از وصیت‌نامه خود می‌گوید ملت ما مفتخر است، ما مفتخریم، مفتخر به چه؟ مفتخر به اسلام، به قرآن، آموزه‌های دینی و... این در حالی است که صاحب‌نظران دیگر انسان را نیز مبدأ فرهنگ و تولید می‌دانند، اما امام اینگونه نمی‌اندیشد. در اندیشه امام اگر انسان در جایی هم نقش‌آفرینی می‌کند به عنوان یک واسطه و فاعل طولی در سیر فاعلیت حق است. 

قنادیان ادامه داد: نکته دوم وجه تمایز امام محتوا و موادی است که از این فرهنگ می‌جوشد، در اندیشه امام اگر محصولات فرهنگی از تراوشات فکری، ذهنی، قلمی گرفته تا صوتی و تصویری انسان را به سوی خدا نزدیک کند، ارزشمند است. نکته سوم نیز بحث ابزار فرهنگی است، امام به ابزار فرهنگی و رسانه‌هایی که می‌توانند فرهنگ را منتقل کنند اشاره کرده و ابزاری را ارزشمند می‌داند که انسان را برای رسیدن به خدا یاری کند. در مقابل هر ابزاری که انسان را از خدا غافل کند مورد توجه امام نیست.

امام آزادی انسان را در چهارچوب‌های اسلامی‌، مفاهیم و تعالی قرآن می‌داند

این استاد دانشگاه ادامه داد: از این منظر وقتی به آزادی نگاه کنیم امام انسان را آزاد مطلق نمی‌داند بلکه او را آزاد در محدوده چارچوب‌های اسلامی، مفاهیم و تعالی قرآن می‌داند. انسان آزاد است و قوه اختیار و عقل دارد تا بتواند انتخاب‌گر باشد اما انتخابگری که بتواند مسیر صعودی او را به سمت حق هموار کند. غیر از این هر چیز دیگری که نام آزادی را به خود بگیرد و این سیر را طی نکند آزادی نیست بلکه مخل آزادی است و مخل سیر طبیعی و فکری انسان به سمت حضرت حق است. 

وی افزود: از همین رو است که زمانی که نظام اسلامی تشکیل می‌دهد قانون اساسی می‌نویسد تا این آزادی انسان در مسیر طبیعی به حرکت خود ادامه دهد. 

حجت‌الاسلام والمسلمین زائری کارشناس فرهنگی نیز در ادامه این میزگرد در پاسخ به پرسش مجری مبنی بر اینکه با توجه به تعدد دستگاه‌های فرهنگی کشور و تکثر نهادهای متولی حوزه فرهنگ انتظار امام و رهبر انقلاب از عملکرد این دستگاه‌ها چیست؟ آیا صرفا دستگاه‌های عمومی همچون ارشاد، صداوسیما، حوزه هنری و... متولی عرصه فرهنگ هستند یا کلیه کارگزاران، نخبگان، رسانه‌ها و ... ؟گفت: گاهی اوقات تفاهم واحدی درباره فرهنگ وجود ندارد و همین تفاوت نگاه‌ها است که چالش‌زا می‌شود. گاهی اوقات ما از فرهنگ حرف می‌زنیم و منظور رفتارها، کردارها و گفتارهای جمعی است. برای نمونه گاهی که از حجاب حرف می‌زنیم، گاهی که از سیاست کاهش و یا افزایش جمعیت حرف می‌زنیم با زمانی که از ادبیات ، سینما و هنر حرف می‌زنیم تفاوت وجود دارد.

وی افزود: تغییر فرهنگ در اروپا پس از دوره رنسانس شکل گرفت و به جای دین پایه‌گذاری شد. در کشور ما ۵۰ سال پیش زمانی که می‌گفتند فردی فرهنگی است منظور معلمی بود . پس از انقلاب فرهنگی بودن از آموزش به سمت هنر رفت و امروز اگر بگوییم این فرد فرهنگی است یعنی اهل کتاب، ادبیات، شعر و سینماست. انقلاب اسلامی ایران نیز یک انقلاب فرهنگی بود در حالی که می‌توانست یک انقلاب سیاسی یا یک کودتای نظامی باشد. 

وی با اشاره به جذابیت‌های کلام امام خمینی گفت: تاریخ انقلاب نشان می‌دهد از ۱۵ خرداد ۴۲ در کلام امام با تغییر واژگان و ادبیات مواجه شدیم. ادبیات امام در دهه ۳۰ یک ادبیات مرجعیت و آخوندی بود، اما حین انقلاب و پس از آن تبدیل به ادبیات انقلابی و جوانانه تبدیل شد. امام در اواخر عمر خود جوانانه‌تر سخن می‌گفت.

زائری در ادامه با بیان این مطلب که کار علمی، پژوهشی و آکادمیک در ایران کاهش یافته است و این به همه گروه‌ها از راست و چپ گرفته تا کرواتی و... اختصاص دارد، گفت: تعارف و تنبلی در فرهنگ ما ایجاد شده است، در حالی که اگر همین تاریخ انقلاب را به دور از حب و بغض مطالعه کنیم، درس‌های بسیاری در آن خواهیم یافت. برای نمونه امام نخستین موضع‌اش برای مخالفت با سیاست‌های طاغوت برکناری شاه نبود، اما کار به جایی رسید که دیگر جای برگشتی نبود. پس از انقلاب نیز امام پس از ورود به ایران در قم مستقر می‌شوند، اما چه شد که به تهران بازگشتند. امام یک پایگاه فرهنگی بود و انقلاب ایران کاملاً‌ یک انقلاب فرهنگی است. همین واژه‌سازی‌های امام مانند «اسلام آمریکایی»، «مستضعفین» و... یک واژه‌سازی فرهنگی بود. 

وی ادامه داد: امام می‌توانست به جای روحانیت سیاسیون را جلو بیاندازد،‌ به جای استفاده از زبان فارسی به عربی سخن بگوید اما چرا پس از حضور ۱۵ ساله در عراق زمانی که به ایران بازمی‌گردد اصرار دارد که با خبرنگار عرب‌زبان به زبان فارسی حرف بزند؟ امام خمینی هم فرهنگ را منبع انقلاب می‌داند و هم آن را منشأ می‌داند.

زائری در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که گاهی ظاهر یک اثر هنری می‌تواند دینی باشد اما روح دینی نداشته باشد، گفت: اکنون برخی هنرمندان مسیحی آثار هنری دارند که به مراتب از برخی آثار ایرانی به روح انقلاب نزدیک‌تر هستند. امام نیز می‌گوید شعر می‌تواند ظاهر دینی داشته باشد اما روحش دینی نباشد. دیدگاه امام به مساله فرهنگ، یک دیدگاه کاملا اصولی بود رهبر انقلاب نیز اینگونه هستند. ایشان فرهنگ را زینت‌المجالس نمی‌دانند. 

وی در پایان سخنان خود در این بخش گفت: نگاه امام به فرهنگ اصیل است، فرهنگ را به عنوان یک مبنا و قاعده‌ای که قرار است هم انقلاب از آن نشأت گیرد و هم پیام انقلاب را در قالب ادبیات، شعر و هنر عرضه کند، می‌نگرد.

در ادامه این مراسم فاطمه فراهانی در سخنانی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری در فرمایشات خود برای تکثر نهادهای فرهنگی تدبیر اندیشیده‌اند، گفت: تاکید رهبر انقلاب بر اینکه مهندسی فرهنگی یکی از تکالیف است و اگر این مهندسی صورت نگیرد امکان مدیریت فرهنگی نیز نخواهیم داشت، ناظر بر همین تدبیر است. معظم‌له در دیدار با نمایندگان مجلس در مورد فرهنگ تاکید کرده‌اند که وقتی می‌گوییم فرهنگ مراد فرهنگ انقلابی و اسلامی است که این سخن ایشان مشابه همان فرمایش امام در خصوص اسلام ناب محمدی است. 

فراهانی:‌ برخی پیرایه‌های فرهنگی اصل فرهنگ ما را نیز آسیب‌زده کرده است

وی با اشاره به اینکه برخی پیرایه‌های فرهنگی اصل فرهنگ ما را نیز آسیب‌زده کرده است، گفت: برخی رفتارها پیرایه‌هایی است که به درخت فرهنگی ما پیچیده و آسیب زده است. از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتظار می‌رود با رصد همه‌جانبه این پیچک‌های آسیب‌رسان را شناسایی کرده و کمک کند تا بتوانیم از تعبیر مدیریت جهادی و عظم ملی استفاده کنیم. 

فراهانی در ادامه افزود: عظم ملی و مدیریت جهادی حکایت از این دارد که هم مردم و هم مسئولان باید ظرفیت‌های خود را شناخته و وارد میدان شوند. در این زمینه ما نخست باید جبهه فرهنگی خود را بشناسیم و تا زمانی که ظرفیت‌هایی را که در اختیار داریم نشناسیم نمی‌توانیم حدود و ثغور نوع مواجهه‌ای را که قرار است داشته باشیم را بدانیم.

قنادیان:‌ امام از همان ابتدا که انقلاب پیروز شد بحث صدور انقلاب را به صورت شفاف بیان کرد

قنادیان استاد دانشگاه نیز پس از سخنان فراهانی در پاسخ به این سوال که با وجود اینکه سازمان‌های مختلفی همچون سازمان فرهنگ و ارتباطات، مجمع تقریب و سازمان تبلغیات اسلامی در حوزه بین‌الملل فعالیت‌های بسیاری دارند اما کاستی‌هایی در صدور فرهنگ انقلاب اسلامی وجود دارد، گفت: حضرت امام از همان ابتدا که انقلاب پیروز شد بحث صدور انقلاب را به صورت شفاف بیان کرد. این را برخی روشنفکران آن زمان کشورگشایی تلقی کردند اما امام تاکید داشت که ما داشته‌های‌مان، فکر اسلام و بیدارگری بشریت و انسان را صادر می‌کنیم و می‌توان گفت صدور انقلاب در همان زمان حیات انقلاب نیز اتفاق افتاد و در وصیت‌نامه امام به این موضوع اشاره شده است.

پس از رحلت امام صدور انقلاب کمرنگ شد

وی ادامه داد: اما چه ظرفیت‌ها و موانعی برای صدور انقلاب وجود دارد. امام همان زمان به وزارت امور خارجه سفارش کردند که سفارتخانه‌ها چهره ناب اسلام را به جهان و بشریت معرفی کنند و پیشنهاد دادند خوب است سفارتخانه‌ها نشریه‌ای داشته باشند که اسلام را معرفی کند. این نشان می‌دهد که ما از آنجایی که یک نهضت جهانی داریم باید بشریت را نیز آماده کنیم. اما پس از رحلت امام این صدور انقلاب کمرنگ شد و ارسال افکار و اندیشه‌ها از سوی کشور ما به سایر کشورهای جهان کاهش یافت. 

زبان فارسی یکی از ظرفیت‌های صدور انقلاب است

وی ادامه داد: در حوزه صدور انقلاب یکی از ظرفیت‌هایی که امام به آن اشاره کرده‌اند، زبان فارسی است، زبان فارسی یکی از کانال‌های موثر در صدور انقلاب است. رهبر انقلاب نیز بر این موضوع بسیار تاکید داشتند. اکنون در حوزه زبان فارسی کارهایی انجام می‌شود اما آن جدیت و تلاشی که برای فرهنگ‌سازی و آموزش زبان فارسی باید وجود داشته باشد اتفاق نمی‌افتد. 

رابطه بین ملت‌ها را رها کردیم

قنادیان تصریح کرد: ظرفیت دیگری که باید از آن استفاده شود، دلهای پاک مردمی است که در کشورهای مختلف زندگی می‌کنند و پیام اسلام و انقلاب را شنیده‌اند. ما از این ظرفیت‌های مردمی استفاده نمی‌کنیم، از طرفی رابطه بین دولت‌ها را تلاش می‌کنیم که پررنگ سازیم اما رابطه بین ملت‌ها را رها کرده‌ایم. باید این ارتباطات مردمی و ملت‌ها را مدیریت کنیم چرا که یکی از ظرفیت‌های جدی صدور انقلاب همین ارتباطات مردمی است. 

رها کردن نقاط عامل وحدت،‌ مهمترین مانع پیش روی صدور پیام انقلاب

وی در پایان سخنان خود با اشاره به موانع پیش روی صدور پیام انقلاب اسلامی گفت: ما روی نقاط عامل وحدت کمتر کار کرده‌ایم این هم در حوزه کشورهای جهان اسلام صدق می‌کند و هم در خارج از آن چرا که همه انسان‌ها آزادگی، استقلال و خوبی را دوست دارند. اگر ما در قالب یک بحث مدیریتی جامع بتوانیم موانع و فرصت‌ها را به خوبی مدیریت کنیم آن هم منطبق بر دیدگاه‌های امام و مقام معظم رهبری خواهیم توانست صدور پیام انقلاب را با جهشی جدی روبه‌رو کنیم. 

حجت‌الاسلام والمسلمین زائری سخنران پایانی این میزگرد بود که در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه نقش دستگاه‌های دولتی در ظرفیت‌سازی و زمینه‌سازی برای استفاده از جوانان مومن انقلابی که مورد تاکید رهبر انقلاب قرار دارد، چیست، گفت: من اساسا معتقدم دستگاه‌های رسمی و دولتی در ۳ حوزه سیاستگذاری، نظارت و حمایت نقش دارند. اما معنای دخالت مستقیم به این معنا که در کنار یک روزنامه‌نگار، ناشر و تولیدکننده رقابت داشته باشند را نمی‌فهمم. اینکه دستگاه دولتی در کنار یک ناشر، کارگردان و صاحب امتیاز روزنامه فعالیت کند و به طور تولید بپردازد معنا و مفهومی برایم ندارد. 

هنرمند باید انگیزه‌ها را ترغیب کند

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این مطلب که آمریکا وزارت فرهنگ ندارد اما هژمونی فرهنگی‌اش همه جا سایه افکنده است، گفت: این نشان می‌دهد که تنها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاثیرگذار نیست بلکه انگیزه‌های واقعی افراد متعهد و متدین هستند که باید آنها را سازماندهی کرد. رهبر انقلاب طی سال‌های گذشته بر این موضوع تاکید داشته و امسال علنا آن را مطرح کردند.  نقش فرهنگ این است که این انگیزه‌ها را تقویت کند اما ما مشکل‌مان اندیشه‌ای نیست چرا که بسیاری اوقات جزم داریم اما عزم نداریم. رفع مشکلات کشور اکنون نیازمند عزم است والا جزم آن وجود دارد. این وظیفه هنرمند است که این انگیزه‌ها را تقویت کند. متاسفانه اکنون به جز آگهی‌های تبلیغاتی تلویزیون هیچ اثر هنری مخاطب را ترغیب نمی‌کند. امروزه پنیر پیتزا بسیار خوب تبلیغ می‌شود اما خبری از تبلیغ ارزشها نیست . ای کاش روزی برسد که ما برای آرمان‌ها و ارزش‌هایمان اینگونه تبلیغ کنیم.

خاطره قزوه از یک هندی با نام «سرباز روح‌الله»‌و پلیسی تاجیک که برا یامام خمینی شعر سرود

علیرضا قزوه که برای شعرخوانی روی سن دعوت شده بود در پایان این مراسم با ذکر خاطراتی از حضور خود در کشورهای همسایه گفت: زمانی که در تاجیکستان وابسته فرهنگی بودم یک بار دیدم که یک پلیس که سر چهارراه ایستاده بود، خواست جلوی ماشینم را بگیرم من توجهی نکردم چرا که می‌پنداشتم تمام نکات راهنمایی و رانندگی را رعایت کرده‌ام بار دوم نیز این حادثه پیش آمد و من باز توجهی نکردم، اما بار سوم این پلیس به وسط خیابان آمده و من ناچار به توقف شدم زمانی که از ماشین پیاده شدم به من گفت من شما را می‌شناسم شما را در تلویزیون دیده‌ام، دو بیت شعر برای امام خمینی سروده‌ام که می‌خواستم شما آن را گوش کنید. این موارد انگشت‌شمار نیستند بلکه بسیار دیگرانی را سراغ دارم. دوستی دارم کشمیری به نام قلبی حسین، که نام فرزند خود را سرباز روح‌الله گذاشته است که چند سال پیش زمانی که از ممانعت ایرانی‌های حاضر در کشتی آزاد غزه به فلسطین اشغالی ممانعت شد، او با پاسپورت هندی خود به غزه رفته و عکس امام خمینی و پرچم ایران را به نشانه حمایت بیرون می‌آورد. همین امروز نیز اگر یک ایرانی به کشمیر برود نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ هزار نفر به استقبالش خواهند آمد. تنها به دلیل احترام به امام خمینی و اینکه یک ایرانی است.