فرهنگ امروز: شماره ۱۰۱ ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، پرونده دفتر ماه این شماره را به «عقلانیت سینوی» اختصاص داده است. حسین شقاقی، دبیر این پرونده، بعد از بیان اهمیت پرداختن به شخصیتهای علمی تاریخی و تحقیق بر روی فلسفه اندیشمندانی چون فارابی و ابنسینا و... هدف از انتخاب موضوع پرونده را همزمانی انتشار مجله با روز بزرگداشت بوعلی و نیز برپایی همایش عقلانیت سینی در همدان بیان میکند و اینچنین میگوید «فارابی و ابنسینا در در وضع تاریخیای قرار داشتند که از سویی با فلسفه غنی یونان مواجه بودند و از سوی دیگر با موج دینگرایی حاصل از تولد اسلام در ایران. اما این اندیشمندان در عین بهرهگرفتن از هر دو این سنن، به تکرار و ترجمه و نهایتا تفسیر هیچیک از این دو جریان فکری اکتفا نکردند، بلکه به نگارش افکاری پرداختند که به معنای حقیقی کلمه «از آنِ آنها بود»، یعنی ویژگیای که متعلق به هر «فلسفه» اصیل است. این ویژگی در آثار فیلسوفی چون ابنسینا، بهترین مدل برای اندیمشند امروز ایران است، تا در برابر سنت فکری غالب و مسلط غرب، و نیز سنت دینی بومی، نه به وکیل مدافع یکی از این دو سنت در برابر دیگری بدل شده و نه بین آن دو دچار سرگیجه فکری شود، بلکه اندیشه و فکر را از آنِ خود کند.»
اولین مطلب این پرونده گفتوگویی است با دکتر غلامرضا اعوانی. فیلسوفی که همواره از حامیان اصلی اصالت فکری اندیشه فکری ابنسینا بوده است. ایشان فهم و درک غنای فکری و عقلانی آثار ابنسینا را مشروط بر فهم و مطالعه ژرف بر تاریخ فلسفه پیش و پس از ابنسینا میداند. به باور او صرفاً در پرتو چنین مطالعهای است که میتوان با میراث فکریای که به دست ابنسینا رسیده، و تحولات ژرف و عقلگرایی که توسط خود ابنسینا در تاریخ فلسفه ایجاد شده است، آشنا شد.
دکتر محمود یوسف ثانی، استاد فلسفه موسسه حکمت و فلسفه است که گفتوگوی دوم این پرونده با ایشان صورت گرفته است. دکتر یوسف ثانی در این گفتوگو بر ویژگی خردگرا بودن و مقید بودن ابنسینا به محدودیتهای خردگرایی تأکید کرده است. و توجه به عقلانیت شیخ الرئیس را از ضروریات امروزی جهان اسلام خواند. ایشان در این گفتوگو ابنسینا را حتی در مباحث عرفانی و ذوقی، مقید و پایبند به همان عقلانیتی میداند که در بیان مباحث فلسفی مشائی بر کلام بوعلی حاکم است.
«عقل فعال و عقل انسانی از دیدگاه ابنسینا» مقالهای است از امیرحسین خداپرست، از دانشآموختگان رشته فلسفه که در آن جایگاه عقل فعال و عقل بشری را در هستیشناسی سینوی تبیین نموده و کارکردهای متفاوتی را که عقل فعال و عقل بشری در فلسفه ابنسینا به عهده دارند بر مبنای منابع معتبر تشریح کرده است.
مقاله بعدی، «منطق ابنسینا در وجودشناسی»، توسط غلامرضا عرفانی، دانشآموخته فرهیخته فلسفه و عرفان اسلامی به نگارش در آمده است. او در این مقاله میراثی را که بوعلی از پیشینیان خود، بهویژه ارسطو، در وجودشناسی تحویل گرفت، و نظرات و نوآوریهایی را که خود در مباحث وجودشناسی صورت داد، و آنچه را که پس از ابنسینا بر سر وجودشناسی او آمد، مورد بررسی قرار داده است.
مطلب بعدی، «خدای ابنسینا: محبوب، واجب و عقل محض» نام دارد. این مقاله به قلم یان ریچاردنتو است با ترجمه لیلا اصغری. این مطلب ترجمهای است از فصلی از کتاب «خدای متعال» که از منظر ساختارشناسانه و نشانهشناسانه، فلسفه اسلامی را مورد بررسی قرار داده و با توجه به این رویکرد نو، اثری قابل توجه در مطالعات جدید در فلسفه اسلامی است.
مقاله بعدی، «ابن سینا و ارسطو: دوگانه عقلگرایی و تجربهگرایی» از حسین شقاقی است که در آن با توجه به تبیین متفاوت عقل فعال و فرایند شناخت در آثار ارسطو و ابنسینا، یکی به عقلگرایان و دیگری به تجربهگرایان نزدیک دانسته شده.
در بخش ادب و هنر دو مقاله میخوانید با عناوین «تأثیر مکتب هرمسی بر عقلانیت اشراقی داستان سلامان و ابسال» از هما شهرامبخت و «طنزپردازی سعدی شیرازی» از حمید یزدان پرست.
در بخش اندیشه و نظر که در ادامه موضوع پرونده، در گفتوگو با فیلسوفان و اندیشمندان به توضیح و تشریح آرای ابنسینا میپردازد. در این فصل از مجله، چهار گفتوگو آمده است؛ اولین گفتوگو با غلامحسین ابراهیمی دینانی است با عنوان «ابنسینا، فیلسوف آزاداندیش ایرانی». دومین گفتوگو که با نجفقلی حبیبی صورت گرفته، «قانون ابنسینا» نام دارد. گفتوگوی سوم به سید یحی یثربی اختصاص دارد با عنوان «فیلسوف عقلگرا» و عنوان آخرین گفتوگو که با ولفگانگ اسمیت انجام شده و مرضیه سلیمانی آن را ترجمه کرده، «ایمانگرایی» است.
کسانی که بخش اول «روایت و نیایش» سید مسعود رضوی را در شماره پیشین خوانده بودند، میتوانند در این شماره در بخش کتاب، قسمت دوم را مطالعه نمایند. در ای بخش یک مصاحبه هم میخوانید از پویا ایمانی که عنوان «جوجو آگامبن» است.
نظر شما