به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر، راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و نظریه‌پردازی مطالبه دیروز و امروز رهبر معظم انقلاب از حوزه‌های علمیه نیست. بیش از یک دهه است که رهبر معظم انقلاب از نخبگان و مسئولان حوزه‌های علمیه خواستند زمینه تشکیل کرسی‌های نظریه‌پردازی را فراهم آورند.
اوایل آذرماه ۸۶ بود که رهبری به صراحت در دیدار جمعی از اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه‌های علمیه کشور پرسیدند «چرا کرسی‌های آزاداندیشی در قم تشکیل نمی‌شود؟»
این مطالبه‌گری مقدمه‌ای مهم‌تر از متن دارد. جایی که ایشان در اواسط بهمن ۸۱ در منشوری مهم، با تأکید بر لزوم تبدیل تولید نظریه و فکر به یک ارزش عمومی و ضرورت تجلیل از نظریه‌سازان و نوآوران، حوزه و دانشگاه را به تشویق و نهادینه کردن جنبش پاسخ به سئوالات، مناظرات علمی و نظریه‌پردازی روشمند فراخواندند.
آیت‌الله العظمی خامنه‌ای با پاسخ مثبت به پیشنهاد جمعی از دانش‌آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه تصریح کرده‌اند آن روز که سهم آزادی، اخلاق و منطق یکجا و در کنار هم ادا شود آغاز روند خلاقیت علمی و تفکر بالنده دینی در جامعه است.
حال پس از گذشت بیش از ۱۲ سال از فراخوان رهبر معظم انقلاب، کرسی‌های نظریه‌پردازی به آن صورت که مورد توجه و نظر ایشان بود تشکیل نشده و اهداف رهبر معظم انقلاب محقق نشده است.
ندایی که بی‌پاسخ ماند
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن غرویان در گفتگو با خبرنگار مهر پیرامون مطالبات رهبر معظم انقلاب از حوزه‌های علمیه در زمینه برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی اظهار کرد: این مطالبه رهبر معظم انقلاب در فرمایشات ایشان (حدود ۱۲ سال پیش) مطرح شد و بنده در آن جلسه‌ای که ایشان به برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی تاکید داشتند حضور داشتم.
وی گفت: واقعا پاسخ لازم و لبیک به ندای ایشان داده نشده و شاهد نظریه پردازی و تئوری‌های جدید در مباحث مختلف علمی در حوزه نیستیم.
به گفته این استاد حوزه، آمار کمی تولیدات کتاب و سی دی در حوزه زیاد است ولی از نظر کیفی تولیدات قابل مشاهده‌ای در زمینه‌های علوم انسانی، فلسفه تطبیقی و کلام جدید که رهبر معظم انقلاب نسبت به آنها عنایت ویژه‌ای دارند که حوزه باید پاسخگوی سئوالات جدید باشد نمی‌بینیم.
مناظره و مباحثه نیاز هر روز نخبگان حوزه
حجت‌الاسلام غرویان گفت: رهبر معظم انقلاب در پاسخ به نامه جمعی از دانش آموختگان و پژوهشگران حوزه علمیه فرمودند که فرهنگ اسلامی و تمدن اسلامی همواره در مصاف با معضلات جدید و نیز در چالش با مکاتب و تمدن‌های دیگر، شکفته است و پاسخ به شبهه نیز بدون شناخت شبهه، ناممکن است.
رهبر معظم انقلاب در جای دیگر فرمودند: همین که این عزم و بیداری و خودآگاهی در نسل دوم حوزه و دانشگاه نیز بیدار شده است، همین که این نسل از افراط و تفریط، رنج می‌برد و راه ترقی و تکامل را نه در «جمود و تحجر» و نه در «خودباختگی و تقلید»، بلکه در نشاط اجتهادی و تولید فکر علمی و دینی می‌داند و می‌خواهد که شجاعت نظریه‌پردازی و مناظره در ضمن وفاداری به اصول و اخلاق و منطق در حوزه و دانشگاه، بیدار شود و اراده کرده است که سئوالات و شبهات را بی‌پاسخ نگذارد، خود، فی‌نفسه یک پیروزی و دستاورد است و باید آن را گرامی داشت.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه در ادامه سخنان خود تاکید کرد: حوزه علمیه باید یک سالن ویژه‌ای داشته باشد که هر روز استادان مختلف در رشته‌های گوناگون حوزوی و علوم انسانی به مناظره و مباحثه بپردازند و کسانی که مناقشات و نظریات جدیدی دارند بتوانند مطرح کنند و دیگران به نقد و بررسی بپردازند.
حجت‌الاسلام غرویان با بیان اینکه این فضا را در قم نمی‌بینیم اظهار کرد: اگر هم چنین فضایی باشد در جای محدودی است که به حساب حوزه گذاشته نمی‌شود.
نیازی که هنوز پابرجاست
استاد حوزه گفت: انجمن‌های علمی در حوزه وجود دارند ولی پایگاه یا مرکزی برای مناظره علمی و بحث و مناقشه رسما وجود ندارد، در حالی که برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی و آزاداندیشی نیازی است که رهبر معظم انقلاب بر آن تاکید دارند.
وی اضافه کرد: طرح‌ها تا یک مجری و پشتوانه اجرایی قوی نداشته باشد فقط در حد حرف در ذهن‌ها باقی می‌ماند و محقق نمی‌شود.
حجت‌الاسلام غرویان با تاکید بر اینکه مدیریت حوزه‌ها و شورای عالی حوزه‌های علمیه باید رسما کرسی‌های آزاداندیشی را راه‌اندازی کنند، تصریح کرد: من اطلاع دارم که استادان و فضلا و صاحبنظران زیادی هستند که آمادگی دارند در محفل و مرکزی مشخص، نظریات خودشان را به نقد بگذارند و ایده‌های جدیدی را ارائه دهند.
وی گفت: البته این نظریات و ایده‌ها باید بدون بروکراسی و کاغذبازی‌های زائد ارائه شود و مقدمات و موانع آنقدر زیاد نشود که صاحبنظران از ارائه نظریات خود صرفنظر کنند.
تحمل را در حوزه باید بالا برد
رهبر معظم انقلاب در سال ۸۶ در دیدار اساتید، فضلا، مبلغان و پژوهشگران حوزه‌های علمیه نمونه‌ای از زندگی علمی دو عالم دینی را بیان کردند تا شاید مقدمه‌ای بر بالارفتن تحمل در حوزه‌های علمیه باشد.
ایشان فرمودند: مرحوم صاحب حدائق رضوان اللّه علیه با مرحوم وحید بهبهانی رضوان اللّه علیه نقطه مقابل! هر دو در کربلا زندگی می‌کردند؛ معاصر. مباحثه هم می‌کردند. یک شب در حرم مطهر سیدالشهداء اینها سر یک مسئله شروع کردند بحث کردن، تا اذان صبح این دو نفر روحانی ایستاده؛ حالا وحید بهبهانی آن وقت نسبتاً جوان بوده، اما صاحب حدائق پیرمردی هم بوده تا صبح بحث کردند. مباحثه هم می‌کردند، منازعه هم می‌کردند، اما هر دو هم بودند. هر دو هم درس می‌گفتند. من شنیدم که شاگردان وحید که وحید خیلی نسبت به اخباری‌ها تعصب شدیدی داشت مثل صاحب ریاض و بعضی دیگر از شاگردان وحید می‌رفتند درس صاحب حدائق هم شرکت می‌کردند. این جوری بوده!
ایشان افزودند: ما تحمّل را در حوزه باید بالا ببریم. خوب یک نفری نظر فقهی شاذّی می‌دهد، خیلی خوب، قبول ندارید، کرسی نظریه پردازی تشکیل بشود و مباحثه بشود. پنج نفر، ده نفر فاضل بیایند این نظر فقهی را رد کنند، با استدلال، اشکال ندارد.
به راستی آیا محقق نشدن کامل فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره کرسی‌های نظریه‌پردازی چه دلیلی دارد؟ آیا هنوز تحمل در حوزه‌های علمیه پایین است یا عواملی دیگری مانع تحقق این پویایی علمی در حوزه‌های علمیه است؟
سیاست‌زدگی؛ بزرگترین مانع
حجت‌الاسلام غرویان هم به این فرمایشات رهبر معظم انقلاب اشاره دارد و می‌گوید: ایشان حتی تاکید داشتند که بساط تکفیرها از حوزه‌ها جمع شود و افراد نظریه‌ها را مطرح کنند.
استاد درس خارج حوزه از سیاست زدگی به عنوان یکی از موانع مهم در اجرایی شدن کرسی‌های آزاداندیشی نام برد و گفت: سیاست زدگی بر مباحث علمی غلبه پیدا کرده، یعنی نظریات علمی بلافاصله در دسته بندی‌های سیاسی و جناحی می‌رود و مانع از پیگیری و بحث علمی می‌شود.
وی تاکید کرد: این مسئله باید توسط بزرگان حوزه مطرح شود و این فضا شکسته شود تا نظریات مجتهدان، فقیهان، فیلسوفان و... در خط کشی‌های سیاسی نرود؛ باید بحث، علمی باشد و طرفین با معیارهای علمی، مناظره و بحث را ادامه دهند.
حجت‌الاسلام غرویان معتقد است که اگر موانع سیاسی برداشته شود قدم بزرگی در تحقق کرسی‌های نظریه‌پردازی و آزاداندیشی برداشته می‌شود.
نظر شما