به گزارش فرهنگ امروز به نقل از بساتین؛ تزئین و آرایش نسخهها و اسناد، از تذهیب و خط گرفته تا نگارگری و رنگآمیزی و نوع کاغذ، از جمله هنرهای مورد توجه هنرمندان در طول دوره ایران اسلامی بوده است. متأسفانه بسیاری از مؤلفان و محققان از پرداختن به هنر دوره قاجار، سرباز زده و چنین عنوان میدارند که آرایههای این دوره، ویژگیهای خاص و قابل توجهی ندارد. درحالیکه پس از بررسی اسناد و فرمانهای این دوره، اهمیت پرداختن به تذهیب و خط و دیگر آرایهها، بیش از بیش روشنتر میشود. زیرا نقوش، فرمها، رنگها و ترکیببندیهایی که در اسناد و فرمانهای این دوره (قاجار) مشاهده میشود تا حدودی متفاوت از دورههای قبل است و نمیتوان گفت که تقلید صرف، از دورههای گذشته است.
دوره قاجار هم مانند هر دوره دیگری، در ابتدا با ویژگیهای سبک دوره قبلی آغاز کرده و به مرور و با گذشت زمان، مانند سایر رشتهها از شرایط زمان خود تأثیر و رنگ و بوی قاجاری به خود گرفته است.
در تحقیقات تاریخی و آرشیوی، فرمانها از اهمیت ویژهای برخوردار است؛ چرا که دیدگاه شاه بهعنوان بالاترین نهاد قدرت حکومت آمده است و نظر او بهعنوان بالاترین مرجع تصمیمگیری دارای اهمیت است. تمام آرایههای اسناد بهخصوص فرمانها از اجزا و عناصر متفاوت تشکیل شده که هرکدام از آنها با بودن در کنار دیگری در زیباشناسی و لذت بصری بیننده موثر است و علاوه بر آن اطلاعات مربوط به شرایط اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در جامعه، طبقات دریافتکننده فرمان، وضعیت هنرمندان در آن دوره را مشخص میسازد.
برخی از فرمانها بهعنوان یک اثر هنری مجرد، تزئینی و در عینحال با مفاهیمی زیباشناسانه به لحاظ ترکیبی و ساختاری و همچنین معنای کاربردی در جامعه مطرح میشود. امروزه بعد از گذشت سالها از تاریخ شکلگیری فرمانها، تذهیب و آرایههای این فرمانها در جای خود در این اسناد تعریفی جداگانه و ارزشی خاصی به آنها بخشیده است. این کتاب نتیجه طرح پژوهشی سازمان است.
فصل اول کتاب در خصوص اسناد و وضعیت هنری آرایههای آن اطلاعاتی ارائه میدهد و برای آگاهی یافتن از تحولات آرایههای اسناد در دورههای مختلف و تأثیر عوامل سیاسی و اجتماعی و فرهنگی بر هنر دوران قاجار، پیشینه فرماننویسی در دوران قبل و بعد از قاجار موردبررسی قرار میگیرد.
در فصل دوم، درباره وضعیت هنر، مفهوم زیباشناسی، ساختار هندسی در فرمانها و عناصر زیباشناسی در هنر فرمانآرایی دوره قاجار توضیحاتی ارائه و این عناصر در فرمانهای هر یک از پادشاهان قاجار بررسی شده است؛ در فصل سوم، از ماحصل بررسیها و توضیحات بهدست آمده به طبقهبندی آرایههای فرمانهای دوره قاجار از نظر روش و اسلوب کار پرداخته شده است. در فصل چهارم نیز آرایهها و تزیینات اسناد به صورت تطبیقی مورد مقایسه و بررسی واقع شده و در انتها، برخی از فرمانها در نمایی کلی از منظر زیباشناسی موردِ بررسی قرار گرفته است.
این کتاب توسط ندا رسولی تالیف شده و به زودی توسط انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی منتشر میشود.
نظر شما