فرهنگ امروز/ تینا جلالی:
در اختتامیه جشنواره فیلم فجر سال گذشته بود که محمدمهدی حیدریان، رییس سازمان سینمایی در نطق خود مقابل هنرمندان گفت که تصمیم دارند جشنواره‌ای برای کارگردانان فیلم اول راه‌اندازی کنند و بخش نگاه نو را از جشنواره فیلم فجر به طور کامل حذف کنند. اما با نگاه به کارنامه جشنواره فیلم فجر بیشتر از هر چیز به این نکته می‌رسیم که در سی‌وشش دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر بخش نگاه نو حداقل در بیست دوره صاحب کرسی بوده و استعدادهای جوانی از دل این بخش بروز کرده‌اند کما اینکه چنین بخش جنبی در جشنواره‌های معتبر دنیا وجود دارد. این صحبت‌های رییس سازمان سینمایی با واکنش منفی بسیاری از اهالی سینما و خصوصا کارگردانان مواجه شد. اگرچه خود حیدریان معتقد بود که برآیند نظرات نسبت به برگزاری این رویداد مثبت است اما شواهد جور دیگری بازتاب داشت و آن‌هم مخالفتی است که فیلمسازان جوان و حرفه‌ای با حذف این بخش‌دارند. به همین جهت لازم دیدیم که طی چند گزارش به این موضوع بپردازیم و نظرات فیلمسازان را منعکس کنیم که وقتی برگزاری مستقل جشنواره جهانی با ابهاماتی همراه است چه نیازی به برگزاری جشنواره‌ای مستقل فیلم اولی است که در ادامه بخش اول این نظرات را می‌خوانیم.
با ده فیلم نمی‌توانیم جشنواره فیلم اولی برگزار کنیم
منوچهر محمدی، از تهیه‌کنندگان باسابقه سینمای ایران معتقد است: «هر پدیده‌ای در یک شرایط اجتماعی به وجود می‌آید، باید ببینید آیا بسترها و زمینه‌ها برای شکل‌گیری این پدیده فراهم است یا خیر؟ باید افقی طراحی شود تا ببینید این پدیده در یک فرآیند ١٠ساله از چه نقطه‌ای قرار است به چه نقطه‌ای برسد.»
از دیدگاه این تهیه‌کننده برگزاری جشنواره فیلم اولی هم به عنوان یک پدیده و رویداد فرهنگی باید با مطالعات کارشناسی اولیه همراه باشد: «اینکه آیا مجموعا ورود نیروی جدید در عرصه آثار بلند سینمایی ظرفیت و نسبتی برای برگزاری یک جشنواره مستقل را دارد یا خیر؟ مجموعه سیاست‌های جانبی که در سیاستگذاری بلندمدت فرهنگی در جامعه به‌اصطلاح با رویکرد جوانی که شامل دانشجویان هنری یا هنرجویان آموزشکده‌های سینمایی، استعدادهایی که در سینمای ایران از دستیاری یا نویسندگی یا بازیگری به کارگردانی اولی روی می‌آورند چقدر است؟ آیا با وجود این شاکله سینمایی ما احساس می‌کنیم که باید به این بخش پاسخ دهیم و جشنواره‌ای مستقل برگزار کنیم یا نه؟» تصمیمی که رییس سازمان سینمایی گرفته قطع به‌یقین نیازمند به برنامه‌ریزی است محمدی در همین زمینه به مثالی اشاره می‌کند: «زمانی که می‌خواهیم دانشگاه یا دانشکده احداث کنیم پیش از آن رصد می‌کنیم تا ببینیم آمار زادوولد به نسبت رشد منفی و مثبت در مقاطع ابتدایی راهنمایی و دبیرستان چقدر است که ما در ٢٠ سال آینده گنجایش دانشجویی را می‌توانیم در این دانشگاه داشته باشیم یا نه؟» به اعتقاد تهیه‌کننده «ارتفاع پست»در حال حاضر در سینمای ایران اقتصاد و صنعت حوزه گسترده‌ای نیست؛ در سینما چربش به سمت هنر است تا صنعت و اقتصاد، سینمای ایران هنوز صنعتی نشده که اگر صنعتی شود قطعا جای تامل دارد.»
در ادامه این گزارش منوچهر محمدی به نکته مهمی اشاره می‌کند و آن اینکه سینمای ایران هنوز زیر ساخت‌های لازم برای نمایش همه تولیدات سینمایی خود را ندارد اگر زیرساخت‌های لازم وجود داشت بعد می‌توان آلارم داد تا علاقه‌مندان برای ورود به سینمای حرفه‌ای و جشنواره‌های همسو با آن آماده شوند: «اگر بتوانیم سال ١٤٠٠ تا ١٤٢٠ تولیدات سینمایی خود را به ٢٠٠ فیلم برسانیم به‌تبع آن می‌توانیم نیروی جدید در یک فرآیند منطقی تولید وارد سینما کنیم و آنها در یک‌روند طبیعی با جشنواره فیلم اولی به رقابت باهم بپردازند و درنتیجه به کشف استعداد جدید منجر شود. »
وضعیت سینمای موجود خصوصا در سال ٩٧ بیشتر به این نکته تاکید دارد که باید تولیدات سینما با استراتژی قوی‌تری به تولید برسند. محمدی در همین زمینه می‌گوید: «امسال درنهایت شاید ١٠ فیلم اولی بتوانند فیلم بسازند لذا جدا کردن بخش نگاه نو از جشنواره فیلم فجر تنها ایجاد هزینه و ضعیف کردن جشنواره فجر است درحالی که جشنواره فیلم فجر این خاصیت را دارد که بخش جنبی داشته باشد و در این بخش ١٠ تا ١٥ فیلم درمجموع نمایش داده شوند، یا این بخش به‌صورت مستقل در جشنواره برگزار شود، طبیعتا بخش خصوصی هم این فیلم‌ها را رصد می‌کنند و فیلمسازانی که دارای فکر و اندیشه باشند به ذخیره فیلمسازان حرفه‌ای اضافه می‌شوند.»
جدا کردن بخش نگاه نو از جشنواره منطقی نیست
کاوه صباغ‌زاده، کارگردان فیلم« ایتالیا ایتالیا» با نفس برگزاری جشنواره فیلم اولی مخالف نیست و می‌گوید: « به نظرم برگزاری چنین رویدادی بودنش از نبودنش خیلی مهم‌تر است اما با جدا کردن بخش نگاه نو از جشنواره فیلم فجر کاملا مخالفم و برای این مخالفت خود دلایل محکمی دارم.»
فرزند مهدی صباغ‌زاده در ادامه دلایل خود را این گونه برمی‌شمارد: «با جدا کردن جشنواره ملی از جهانی روز به روز شاهد افول کیفیت جشنواره ملی فیلم فجر هستیم و در همین اندازه که جشنواره به دو تکه تبدیل شده اعتبار آن کاهش پیدا کرده حال شما نگاه کنید که بخش نگاه نو و هنر وتجربه هم از جشنواره حذف شود که اعتبار جشنواره فیلم فجر به درجه دو و سه تقلیل پیدا می‌کند. پرسش من اینجاست که مگر چند کارگردان حرفه‌ای در سال فیلم می‌سازند که همه بخش اصلی جشنواره به آنها اختصاص پیدا کند البته با حضور کارگردانان پیشکسوت در جشنواره کاملا موافقم اما نیازی نمی‌بینم بخش نگاه نو از جشنواره فیلم فجر حذف شود.»
بخش نگاه نو در کنار جشنواره فجر به صورت مستقل می‌تواند به حیات خودش ادامه بدهد. صباغ‌زاده به صحبت‌هایش ادامه می‌دهد: «تفکیک جشنواره فیلم فجر از بخش نگاه نو را واقعا درک نمی‌کنم و حس می‌کنم بیشتر جنبه رقابتی از جانب فیلمسازان حرفه‌ای دارد حتی این طور به نظر می‌رسد که آنها از قرار گرفتن در کنار جوانان نوعی ترس و نگرانی دارند و شاید نگاه جوانان به مقوله فیلمسازی را درک نکنند.»
بخش نگاه نو در جشنواره فیلم فجر باعث ظهور و بروز استعدادهای نو وخلاق می‌شود ضمن اینکه فیلم‌ها در این رویداد به خوبی رصد می‌شوند و مخاطبان راجع به آنها نظر می‌دهند. صباغ‌زاده می‌گوید: «از دیدگاه ساده‌تر هم می‌توان به این قضیه نگاه کرد و آن اینکه ما همه فیلمسازیم و همه قرار است در فستیوال معتبری حضور پیدا کنیم حذف جوانان از رویداد مهم سینمایی کشور چه معنی و مفهومی می‌تواند داشته باشد؟»
کاوه صباغ‌زاده به‌واسطه اینکه در خانواده سینمایی رشد کرده و با اغلب فیلمسازان در ارتباط است، می‌گوید: «به‌واسطه مراوده‌ای که با فیلمسازان قدیمی دارم از دیدگاه مثبت آنها به حضور جوانان و میدان دادن به آنها آگاهم، اما هرچه هست این جداسازی را نوعی بازی از طرف اقلیت فیلمسازان حرفه‌ای می‌دانم. حتی معتقدم آن بخش از فیلمسازان موفقی که بودجه و امکانات خوبی به آنها تعلق می‌گیرد آنها هستند که حرص می‌زنند و با ورود اندیشه‌های جدید در سینما مشکل‌دارند. آنها هستند که می‌خواهند جوان‌ها را از گردونه فیلمسازی خارج کرده و میدان را در دست بگیرند.»
این کارگردان که به‌تازگی نگارش فیلمنامه جدید خود با عنوان «رمانتیسم عماد و طوبا» را به پایان رسانده می‌گوید: «عاقلانه هم قضاوت کنیم با هیچ دیدگاهی نمی‌توانیم بپذیریم که فیلم اولی که فیلم اولش را با بودجه دویست میلیون می‌سازد در رقابت با فیلمساز قدیمی که میلیاردها تومان خرج فیلمش شده کنار هم قرار بگیرند و به رقابت بپردازند، اصلا با هیچ منطقی پذیرفتنی نیست.»
در حق فیلم اولی‌ها کم‌انصافی نکنیم
محمدرضا خردمندان که با فیلم «بیست‌ویک روز بعد» به عنوان فیلم اولی در سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت با برگزاری جشنواره‌ای خاص فیلم اولی‌ها مخالف است و تحلیل مخالفت خود را این گونه به «اعتماد» ارایه می‌دهد: «همه می‌دانیم که جشنواره فیلم فجر به‌واسطه نام و برندی که دارد هیچ جایگزینی نخواهد داشت و هر جشنواره‌ای هم که تازه تاسیس شود و از صفر بخواهد کارش را شروع کند زمان طولانی برای معرفی خود به مخاطبان خواهد داشت و اصلا معلوم نیست که به سرانجام برسد یا خیر؛ مثل بسیاری از جشنواره‌هایی که در کشورمان برگزار می‌شوند.»
خردمندان معتقد است تنها فرصت و شانس کارگردانان فیلم اول و پرزنت کردن آنها و فیلم‌شان جشنواره فیلم فجر است: « در این رویداد مهم سینمایی کشور وفاق و همدلی بین منتقدان، نویسندگان، هنرمندان با مردم وجود دارد و نکته مهم دیگر خاطره و نوستالژی که همه ما با جشنواره فیلم فجر داریم باعث ایجاد علاقه و فضای جدی این فستیوال برای علاقه‌مندان می‌شود و فیلم‌ها هم به‌خوبی دیده می‌شوند. »
بسیاری از کارگردانان سینما جدا کردن بخش نگاه نو از جشنواره فیلم فجر را نوعی بی‌عدالتی در حق فیلمسازان جوان می‌دانستند. خردمندان هم به این موضوع اشاره می‌کند: «به نظر من کم‌انصافی است که این فرصت را از کارگردانان جوان در جشنواره فیلم فجر دریغ کنیم کما اینکه می‌دانیم عدم حضور فیلم اولی‌ها در جشنواره در زمان اکران عمومی آنها را با مشکلات عدیده‌ای همراه می‌کند و فیلم‌ها با آسیب جدی همراه می‌شوند.»
این کارگردان در ادامه صحبتش ما را به سی و پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر ارجاع می‌دهد: «در این دوره از جشنواره بخش نگاه نو حذف شد و فیلم‌های کارگردانان فیلم اولی در بخش اصلی کنار کارگردانان حرفه‌ای به نمایش درآمد. در آن مقطع ما فکر کردیم که قرار است تدبیری صورت بگیرد و اتفاق خوبی برای جوانان روی دهد اما عملا این گونه نشد. وجود بخش نگاه نو در دل جشنواره فیلم فجر الگو و راهکار مناسبی است برای بهتر دیده شدن کار یک فیلم اولی.»
روزنامه اعتماد
نظر شما