فرهنگ امروز/ بهزاد جامه بزرگ:
در حین وقوع رخدادهای مهم در عرصه جهانی و بینالمللی، عموماً این اخبار رسانهها و مراجع رسمی اطلاعرسانی هستند که نقش آگاهیبخشی را برای دنبالکنندگان فعل و انفعالات این رویدادها ایفا میکنند. در قضیه برجام و فرایند فرسایشی مذاکرات میان ایران و کشورهای 5+1 نیز علاقهمندان و دنبالکنندگان این مذاکرات حساس از طریق اخبار نهچندان واضح و سربسته رسانهها و همینطور سخنان مبهم و کلی دیپلماتها از فرایند مذاکرات مطلع میشدند. اما همیشه بعد از گذر ایامی چند از وقوع چنین رخدادهایی، این انتشار اسناد و خاطرات هستند که ما را نسبت به زوایای پنهان یا کمتر آشکارشده آن رخدادها مطلع میسازند.
اکنون نیز بعد از سپری شدن چند سال از توافق برجام، اگرچه طرف ایرانی همچنان از انتشار متن اصلی و کامل برجام نیز خودداری میکند و اعضای تیم مذاکرهکننده ایران نیز تمایلی برای توضیح و تفسیر آنچه در طی دو سال مذاکره با غرب گذشت، ندارند، انتشار برخی اسناد و کتب خاطرات از سوی بازیگران غربی برجام، اذهان را نسبت به زوایای پنهان قضیه روشن میسازد. کتاب خاطرات وندی شرمن عضو مذاکرهکننده ارشد تیم آمریکا و نفر دوم این تیم بعد از جان کری در زمره متونی است که اگرچه نه به شکل صددرصدی مورد وثوق و اطمینان است، اما میتواند اطلاعات جالبی از برنامههای پنهان تیم سیاست خارجی ایالات متحده در زمان ریاستجمهوری باراک اوباما به ما بدهد. متن این خاطرات حاوی اطلاعات ذیقیمتی است که در بسیاری از موارد به ما میگوید که خوشبینی به تعهدات آمریکا اشتباهی استراتژیک برای هر کشور متخاصم با آمریکا میتواند باشد. در ماههای گذشته متن خاطرات جان کری در همین زمینه منتشر شد که مطالعه آن هم خالی از لطف نیست.
شرمن نکات جالبی را در خاطرات خود نقل کرده است که با کنار هم قرار دادن آنها چرایی حاصل شدن توافقی چون برجام و زیادهخواهیهای طرفهای غربی از ایران تا حدودی مشخص خواهد شد. برای مثال، شرمن تیم سعید جلیلی را مایه عذاب و سرسخت توصیف کرده است و از سوی دیگر با ذکر یک خاطره نشان میدهد که تیم مذاکرهکننده فعلی تا چه اندازهای دچار ضعف هستند.
عضو ارشد سابق تیم مذاکرهکننده آمریکا روایت میکند که سید عباس عراقچی (معاون وزارت امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکرهکننده ایران) در جلسهای خواسته جدیدی را مطرح میکند. شرمن نیز که از این اتفاق عصبانی میشود، شروع به گریه کرده است و نتیجه گریه شرمن در کمال تعجب این بوده که عراقچی خواسته ایران را پس میگیرد! جالب است که خواسته جمهوری اسلامی ایران با گریه یک دشمن پس گرفته شده است. اگر چنین موضوعی کذب باشد، عراقچی میبایست پاسخی کوبنده به شرمن بابت دروغی که گفته است، داشته باشد و اگر واقعاً چنین اتفاقی رخ داده، خدا میداند که دیگر چه خواستههایی با اشک و زاری و اخم طرف مقابل از برنامه تیم مذاکرهکننده کنار گذاشته شده است.
شرمن در بخش دیگر هم مسئلهای را بازگو میکند که روشنکننده بسیاری از حقایق است. معمولاً پیش از مذاکره دو طرف از یکدیگر اطلاعات کاملی به دست میآورند تا در زمان مباحثه بتوانند از آن اطلاعات در مقابل یکدیگر استفاده کنند. اما یکی از خاطرات شرمن به ما میگوید که متأسفانه تیم مذاکرهکننده ایرانی حتی در این اندازه که امریست کاملاً بدیهی، با اصول مذاکره آشنایی نداشتهاند و درعینحال مدعی بودهاند. وی میگوید که عراقچی همچنان با وی در ارتباط است و کریسمس برای او کارت تبریک میفرستد، اما گویا خبر ندارد که من مسیحی نیستم و یک یهودی هستم! ما فرض را بر این بگذاریم که تیم مذاکرهکننده ما اطلاعات کاملی نداشته است، اما هرکسی که اندکی مطالعه درباره غرب داشته باشد، از روی اسم این زن متوجه خواهد شد که وی فردی یهودی است. از سوی دیگر، چرا یک مسئول جمهوری اسلامی ایران با فردی که کارگزار ایالات متحده آمریکا در بالاترین سطوح بوده و مردم ایران را فریبکار نامیده است باید ارتباط صمیمانه داشته باشد و برای وی که نماینده بدترین دشمن است، کارت تبریک کریسمس ارسال کند؟
وندی شرمن، یهودی متعصب و سرسختی است که در میانه مذاکرات و در جمع سناتورهای آمریکایی، زمانی که مورد سؤال قرار گرفت که «چرا باید به حسن روحانی اعتماد کنید»، خطاب به سناتورها گفت که «من به کسانی که با آنها در مذاکرات دور یک میز مینشینم، اعتماد نمیکنم. ما میدانیم که فریبکاری بخشی از دیانای ایرانیهاست». به همین دلیل و با وجود یکطرفه و گاهی بیمنطق و اهانتآمیز بودن روایت او از مذاکرات هستهای با ایران، به نظر میرسد که مطالعه آنچه خانم شرمن درباره پشتپرده مذاکرات روایت کرده است، میتواند هم مردم و افکار عمومی را از نیت درونی سیاستمداران آمریکا در زمینه تعامل و مذاکره با ایران مطلع و هم میزان خوشباوری برخی از سیاستمداران را در داخل کشورمان به حزب دموکرات در آمریکا عیارسنجی کند.
لازم به ذکر است این کتاب منحصر به روایت مذاکرات هستهای نیست و شرمن در بخشهای دیگری از کتاب خاطرات خود به مسائلی نظیر نحوه ورودش به سیاست و فعالیتهای دانشگاهی خود و... نیز اشاره کرده است.
نظر شما