فرهنگ امروز/ سجاد پورقناد
15 سال از درگذشت علی تجویدی یکی از نامدارترین موسیقیدانان ایران می‌گذرد، کسی که ذوالفنون بود و در چند رشته از سرآمدان هنر موسیقی ایران محسوب می‌شد. اگر بخواهیم در میان هنرهایی که تجویدی در آنها کم نظیر بود یک نقطه اوج نام ببریم آن تصنیف‌سازی او خواهد بود. امروز می‌کوشیم بررسی کوتاه و موجزی از سایر توانایی‌های او به دست دهیم.
تجویدی تصنیف‌ساز
از علی تجویدی تصانیف بسیاری به جا مانده است. آن‌طور که خودش می‌گوید از بین 300 تا 350ساخته او، اکثریت با تصنیف (یا ترانه) بوده است. به جرات می‌توان گفت از میان این تصانیف بیشتر از 20 تصنیف او پس از سال‌ها محبوبیت خود را چنان حفظ کرده که همچنان بارها بازسازی و بازنوازی می‌شود. نکته جالب توجه این است که تجویدی در دو دستگاهی در زمانه او کمتر مورد توجه آهنگسازان بود یعنی دستگاه‌های چهارگاه و نوا، آثار با ارزشی خلق کرد که همچنان نزد مخاطبان موسیقی ایران محبوب است. این دوری از کلیشه‌ها و توجه به بداعت حتی وقتی در بیات ترک تصنیف می‌ساخت نیز دیده می‌شد؛ چنانکه کمتر کسی موفق شده از کلیشه‌های این مد، در حد تجویدی بگریزد. او در تصنیف نگرانم، جایی میان بیات ترک و شور می‌ایستد و در تصنیف «کودکی» او کلیشه‌ای از «ملودی مدل»های ردیف دیده نمی‌شود.جدای از قدرت ملودیک تصانیف تجویدی، او در فن پیوند شعر و موسیقی در عصر خود ممتاز بود.
تجویدی ویولن‌نواز
از سال‌های فعالیت علی تجویدی ویولن‌نوازی‌های زیادی ضبط شده است که در آنها چهار ویژگی خودنمایی می‌کند: 1- سبک شخصی او در پیوند زدن سبک ویولن‌نوازی ابوالحسن صبا و حسین یاحقی، 2- تنوع قابل توجه تحریرها، 3- استفاده از تکنیک‌های اسپیکاتو به شکلی که با این میزان از مهارت در کمتر ویولنیست سبک ایرانی‌ای دیده می‌شود و 4- اشتباهاتی که کم و بیش در ژوست نواختن او روی می‌دهد.از این خصوصیت‌ها آخرینش، به علاوه سونوریته گاه خشن او باعث شد که ویولن‌نوازی تجویدی آنچنان که باید و شاید مورد پسند عموم قرار نگیرد. شاید اگر این خصوصیت اخیر وجود نداشت، تجویدی ویولن‌نوازی بی‌رقیب بود، چراکه خصوصیت‌های تکنیکی و ادیتی (به زبان عامیانه: «حسی») او می‌توانست پلی میان سبک پرمحتوا و تحریر صبا و سبک تغزلی و ملیح یاحقی‌ها باشد؛ نقشی که در نبود تجویدی، حبیب‌الله بدیعی، با تنوع کمتری از تحریرها، بازی و محبوبیت پیدا کرد.
تجویدی تنظیم‌کننده
زمانی تجویدی به فکر تحصیل هارمونی و ارکستراسیون نزد هوشنگ استوار (که هشت سال از او کوچک‌تر بود) افتاد که دیگر نام و اعتباری در میان اهل موسیقی داشت. این خصوصیت اخلاقی قابل تحسین او که در هر سن و کسوتی حاضر به زانو زدن در مقابل اهل علم بود، کلید توفیقات علمی‌اش شد. تجویدی پس از این دوره بعضی از آثار خود را چندصدایی کرد که از برجسته‌ترین آنها می‌توان به «بسوزان» بر شعری از عبدالله الفت اشاره کرد. با این همه توانایی او در چندصدایی کردن آثارش به قدری نبود که از همکاری با افرادی مانند فرهاد فخرالدینی، فریدون ناصری، کامبیز روشن‌روان، فریدون شهبازیان و مرتضی حنانه بی‌نیاز شود.
تجویدی ردیف‌دان
از علی تجویدی یک ردیف نیز به جا مانده که همزمانی انتشارش با دوره تسلط کاریزماتیک ردیف میرزاعبدالله سبب شد، متاسفانه آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگیرد، اما، بعضی از شاگردان او از جمله فرهاد فخرالدینی که با نکته‌های با ارزش این ردیف آشنایی دارند، جایگاه والایی برای آن قائل هستند.
تجویدی مدرس
هر چند که از دید عموم مردم، مهم‌ترین شاگردان علی تجویدی چند خواننده خانم محبوب هستند ولی در واقع تجویدی سال‌ها در هنرستان موسیقی ملی و کلاس‌های دیگر مشغول تعلیم شاگردان بوده است و بسیاری از نوازندگان امروزی، شاگردان تجویدی قدیمی هستند. تجویدی در تدریس ویولن ایرانی، توجه ویژه‌ای به ویولن کلاسیک داشت و سعی می‌کرد شاگردان را از نظر تکنیکی تا حد امکان پرورش دهد؛ همچنانکه خود در دوره هنرجویی از محضر ملیک آبراهیمیان و بابگن تامبرازیان استفاده کرده بود.
تجویدی سه‌تارنواز
علی تجویدی غیر از آشنایی با ویولن با سازهای سه‌تار، تار، کمانچه، تنبک و فلوت نیز آشنایی داشت، ولی بنا بر ضبط‌هایی که از او باقی مانده، غیر از ویولن تنها سه‌تارنوازی او در حد استاندارد که در حد نوازندگان حرفه‌ای سه‌تار است. او سه‌تار را نیز به توصیه صبا در محضر این هنرمند و معلم یگانه دوران می‌نوازد.
سخن پایانی...
پس از انقلاب، به ویولن‌نوازی به سبک ایرانی هجمه شد و حتی هنرمندانی مثل علی تجویدی که تنها هنرشان ویولن‌نوازی نبود، از این موج بی‌مهری در امان نماندند. ای کاش سکوت طولانی تجویدی پس از انقلاب اتفاق نیفتاده بود و این یگانه موسیقی ایران که به گواه آخرین آثارش، همچنان چشمه جوشان هنر و خلاقیت بود، آثار بیشتری برای تاریخ موسیقی ایران به جای می‌گذاشت... .
روزنامه اعتماد
نظر شما