فرهنگ امروز/فاطمه امیراحمدی: چهارمین جایزه استاد علی‎محمد کاردان امروز دوشنبه 16 دی ماه در دانشکده روان‎شناسی دانشگاه تهران با حضور چهره‎هایی سیاسی و علمی برگزار شد. در این مراسم ضمن اهدای جوایز به 4 پایان‎نامه‎های برتر، از رضا داوری‎اردکانی به پاس بیش از نیم قرن تلاش علمی در حوزه فلسفه تقدیر و تجلیل شد. در این مراسم محمدرضا عارف، سیدمصطفی محقق‎داماد، علی‎اکبر صالحی، علی جنتی، علی‎اصغر فانی، حسین توکلی، علی شریعتمداری و رضا داوری‎اردکانی حضور داشتند.

در ابتدای مراسم هادی بهرامی‎احسان مدیر دانشکده روان‎شناسی دانشگاه تهران به صحبت پرداخت و گفت: در جایگاه رفیع باور ما، چیزی گران‎سنگ‎تر و پربهاتر از علم نیست. و تمام پیامبران از جمله پیامبر بزرگ اسلام معلمان واقعی ما بودند که بستر علم را فراهم ساختند.  و در روایت داریم زمینه ظهور، رشد و آمادگی عقلانی می‎طلبد که در آخر زمان اتفاق می‎افتد. و شرایط زمانی ما به نظر همان دوره‎ی وعده داده شده است. شرایط زمانی ما شرایط کمال عقولی و رسیدن به تعالی و تکامل است. بی‎تردید در این میان افراد هستند که کوشش بسیاری داشتند و سهم زیادی در این باروری داشته‎اند که وظیفه‎ی ماست از آن‎ها تجلیل کنیم.

در ادامه محمدرضا عارف به سخن پرداخت و گفت: در دهه‎ی چهارم انقلاب اسلامی قرار داریم و عملکرد آموزش عالی در طول این مدت، عملکرد ارزنده‎ای بوده است. به ویژه در بخش کمی، در همه‌ی برنامه‎ها از اهداف برنامه پیشی گرفته‎ایم. و از 175 هزار دانشجوی قبل از انقلاب، در حال حاضر کشور بالای 4 میلیون دانشجو دارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد؛ در دهه‎ی چهارم قطعا جهت‎گیری آموزش عالی باید به سمت و سوی کیفی شدن باشد. و در همه‎ی برنامه‎ها رشد و ارتقای کیفی در گسترش دانش، در دستور کار قرار بگیرد. این یعنی تبدیل علم به ثروت که باعث توسعه کشور خواهد شد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی‎شریف در ادامه افزود؛ باید به طور جدی این امر محقق و  پیاده‎سازی شود. و به عنوان باور ملی در تمام سطوح و دستگاه‎ها قرار بگیرد. زیرا در بخش تولید علم در سطح مطلوبی قرار داریم. ولی این تولید علم باید منجر به توسعه کشور شود. یعنی تبدیل علم به فن‎آوری که بحث جدی امروز ماست. به همین دلیل باید جهت‎گیری آموزش عالی کشور در این ارتباط باشد.

رییس گروه مهندسی فرهنگستان علوم گفت: نکته‎ی مهم دیگری که باید انجام شود و در دستور کار ما قرار گیرد، تجلیل از بزرگان کشور است. ما از الگوسازی برای جوانان دانشمند کشور، تا به امروز غافل بوده‎ایم. در حالی که جوان امروز برای حرکت، احتیاج به الگو و راهنما دارد تا دارای یک جهت‎گیری روشن باشد. و معرفی الگوهای دانشمند و اندیشمند، کاری بی‎بدیل است.

عارف در ادامه به ویژگی‎های مشترک دو چهره‎ی ماندگار در جامعه‎ی علمی کشور پرداخت و گفت: رضا داوری‎اردکانی و مرحوم علی‎محمد کاردان دارای ویژگی‎های مشترکی هستند که می‎توانم به اخلاق‎مداری، مسئولیت‎پذیری، تعهد و قدرت بالا در جذب جوانان اشاره کنم.

وی در ادامه گفت: دکتر کاردان دانشمندی لایق، محققی توانا و مترجمی برجسته بود که بیش از 5 دهه به فرزندان این کشور، روان‎شناسی‎اجتماعی  آموخت. و در امور اجرایی نیز مسئولیت‎پذیری بالایی داشت.

عضو فرهنگستان علوم از قول علی‎محمد کاردان بیان داشت؛ رییس خوب کسی است که از همه می‎خواهد و بالا و پایین نمی‎شناسد. او گفت: استاد کاردان اعتقاد بسیاری به خرد جمعی داشت.

عارف به نقش برجسته کاردان در سراسری کردن آزمون سراسری اشاره کرد و گفت: در سال 1349 اولین آزمون سراسری به شکل تست برگزار شد که دکتر کاردان سهم به سزایی در این امر داشت. و مهم‎ترین دستاورد این اتفاق، رفع تبعیض بود که با تلاش‎های مستمر دکتر کاردان به نتیجه رسید.

محمدرضا عارف درباره هم‎شهری خود رضا داوری اردکانی گفت: دکتر داوری افتخار دانشگاهیان و آموزش عالی کشور است. مسئولیت‎پذیری، برخورد اخلاقی همراه با متانت، آزاد اندیشی، نگاه علمی داشتن بر همه‎ی امور و دعوت همگان به نقد سازنده برای روشن شدن حقیقت از خصوصیات بارز این اندیشمند بزرگ کشور است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود؛ رضا داوری، متفکری فیلسوف است که در جامعه‎ی علمی کشور سهم به‎سزایی داشته است. 50 جلد کتاب از ایشان به چاپ رسیده است که در آن‎ها مهم‎ترین مسائل فلسفی، علمی و فرهنگی کشور مطرح شده است. و در واقع به پرسش‎های زمان می‎پردازد. به قولی، وی با درد زندگی می‎کند؛ با درد فلسفه، علم و فرهنگ.

عارف به استقلال مدیریتی داوری اشاره کرد و افزود؛ داوری در تمام دوران مدیریت خود سعی کرده است تا از درگیری‎های سیاسی روز دور باشد. درگیری‎هایی که از آن هیچ‎چیزی بیرون نمی‎آید.

استاد دانشگاه صنعتی‎شریف ادامه داد؛ داوری دغدغه فرهنگ دارد که این موضوع در تمام صحبت‎های وی قابل درک است. او از قول داوری گفت: مسائل فلسفه نباید در بالاخانه ذهن فیلسوف محصور شود بلکه باید با چالش‎های جهان امروز مرتبط شود.

محمدرضا عارف در انتهای سخنان خود به جمله‎ای از رضا داوری اشاره کرد و گفت: اگر با تعلیم فلسفه، فیلسوفی پیدا نشود که ره‎آموز جامعه باشد، ناظران جامعه حق دارند که بپرسند فلسفه به چه دردی می‎خورد.

در ادامه سیدمصطفی محقق‎داماد به سخنرانی پرداخت و در ابتدا از حکمت سخن گفت و بیان داشت؛ واژه حکمت 16 بار در قران استعمال شده است که انواع مختلف دارد. به طور مثال نوعی حکمت خاص داریم که خداوند به افراد خاص می‎بخشد مثل لقمان حکیم. و نوعی حکمت داریم که خداوند به هر کس که بخواهد می‎دهد. و هر کس شامل این حکمت شود در قران آمده است که دارای خیر کثیری شده است. در روایت داریم که دنیا و اموال آن متاعی اندک است؛ اما این حکمتی که خداوند به افراد خاص می‎دهد خیر کثیر است که بحث مفصلی می‎طلبد.

سپس وی به تفاوت حکمت و فلسفه پرداخت و گفت: شاید هر حکیمی فیلسوف باشد اما بالعکس آن وجود ندارد. تفاوت این دو در اتصال به مبدا هستی و باری‎تعالی است.

او در ادامه افزود؛ فیلسوف غربی اصالتا فیلسوف است و شخصی چون کانت، کسی است که دنیا را تکان داد. اما آن کس که جهان را الهی ببیند حکمت الهی دارد. الهی بودن همیشه در درون حکمت است. و حکیم جهان را این‎طور می‎بیند.

محقق‎داماد در ادامه‎ی سخنان خود کاردان و داوری را دو حکیم دانست و گفت: علی‎محمد کاردان فردی مومن و متعهد بود که جهان را الهی تبیین می‎کرد. وی در این‎باره اشاره کرد؛ کاردان خردمند بود که تجربه‎ی علمی عمر خود را نیز به دیگران انتقال داد.

سپس این محقق به سخنان انتقادی در حوزه مدیریت تعلیم و تربیت پرداخت و گفت: به شورای عالی انقلاب فرهنگی توصیه می‎کنم دانش تعلیم و تربیت را علمی کنند. و هر کس شایستگی اداره‎ی این بخش را ندارد. در این خصوص باید نگاه تخصصی داشت که متاسفانه در وزارت آموزش و پرورش ما این مدیریت به چشم نمی‎خورد و هنوز هم وجود ندارد.  و در این وزارت‎خانه به تعلیم و تربیت به عنوان علم روز نگاه نمی‎شود.

وی رو به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، گفت: خروجی این عدم مدیریت در جامعه کاملا محسوس است؛ این محیط زیست ماست، این اخلاق عمومی و اجتماعی ماست که افراد با کوچک‎ترین چیزی به جان هم می‎افتند. راز این معضلات در تعلیم و تربیت و در آموزش و پرورش ما نهفته است.

او ادامه داد؛ خدا بیامرزد مرحوم کاردان را که دانش تعلیم و تربیت را به عنوان علم روز مطرح کرد.

عضو فرهنگستان علوم در ادامه به اندرز امیرالمومنین به مالک اشتر اشاره کرد و گفت: خوب است کسانی که خود را پیرو علی علیه‎السلام می‎دانند و بر اریکه‎ی وی تکیه می‎زنند بر بالای دستورات علمی خود این را می‎نگاشتند. امیرالمومنین به مالک‎اشتر توصیه می‎کند، کسی را بر جایی بگمار که خانواده‎ی وی را کاملا بشناسی. بدانی سیر است یا گرسنه.

محقق‎داماد در ادامه به خصوصیات داوری‎اردکانی پرداخت و گفت: دکتر داوری متعلق به خانواده‎ای صالح است که تواضع، سعه‎ی‎صدر، اخلاق‎مداری جز رفتار خانوادگی ایشان است. داوری فلسفه غرب خوانده است ولی در رساله‎ی دکترای خود، فارابی را کار می‎کند. و این نشان می‎دهد که نگاه وی به جهان، الهی است.

سپس رضا داوری‎اردکانی به سخن پرداخت و گفت: من هیچ‎گاه سخن‎ور نبودم و سخنرانی نمی‎دانم. ولی چون معلم هستم باید بتوانم مطالب خود را بیان کنم. او ادامه داد؛ یکی از خوشبختی‎های 80 سال عمر بنده، فرصت داشتن برای نشستن با اهل دانش است. و یکی از این افراد دانشمند، علی‎محمد کاردان بود. سال‎ها با هم همکار بودیم و سخنان علمی بسیاری با هم داشتیم. و از ویژگی‎های مرحوم کاردان سخنوری و مجلس‎آرایی بود.

رییس فرهنگستان علوم گفت: معتقدم هیچ‎گاه مردم کسی را بیهوده بزرگ نمی‎شمارند. ممکن است در بزرگداشت‎ها غلو یا افراط شود یا مدتی مد شود؛ اما این یک اساس و وجهی دارد. اگر از سال 86 تا به امروز ما جایزه استاد کاردان را داریم ناشی از همان بزرگی ایشان است. بزرگ‎داشت کاردان‎ به عوامل بیرون از او برنمی‎گردد بلکه همه ناشی از درون او و استعدادهای این مرد بزرگ است.

داوری در ادامه عنوان داشت؛ زبان چیز عجیبی است که می‎ماند. کسی سعدی را نگه نداشت بلکه این زبان سعدی بود که او را ماندگار کرد. وی گفت: کاردان سال‎های طولانی برای ادامه تحصیل در سوییس زندگی کرد. اما چنان با فارسی روان و منسجم مطالب تعلیم و تربیت را بیان می‎کرد که شنونده حس می‎کرد او سال‎ها در خارج از کشور نیز با زبان فارسی مانوس بوده است.

این استاد فلسفه در ادامه‎ی سخنان خود به وحدت و کثرت علوم در طول قرن‎ها اشاره کرد و گفت: دانش از وحدت شروع شد و به تکثر و تخصص رسید. و در تخصص به تکنولوژی پیوست. و دوباره در حال بازگشتن به وحدت خود است. بحثی که در حال حاضر در علوم به عنوان بین‎رشته‎ای مطرح است همین مسیر حرکت به سوی وحدت و پیوستگی ابتدایی است.

او در ادامه گفت: همه‎ی دانشمندان رغبت دارند که دانشمندی جامع باشند. عزیزانی که به سخن پرداختند هر یک تخصص خاص خود را داشتند. دکتر عارف استاد الکترونیک در دانشگاه صنعتی‎شریف است. اما سخن او از الکترونیک نبود، بلکه سخن کسی است که با زبان، ادبیات و فرهنگ کشور آشنا است. یا دکتر محقق‌داماد یک فقیه است. اما فقیه تنها نیست بلکه فیلسوف، ادیب و حکیم نیز است. با علم و فرهنگ جهانی آشناست. و در یک کلمه عالم و دانشمند جامع هستند.

داوری در ادامه به جامعیت تعلیم و تربیت پرداخت و گفت: کاردان استاد تعلیم و تربیت بود. تعلیم و تربیت با علم، جامعه، فرهنگ، تاریخ، روان‎شناسی و بسیاری دیگر از علوم مرتبط است. وی عنوان داشت؛ تعلیم و تربیت علم عظیم بین‎رشته‎ای است که تمام کسانی که در این رشته تعمق کرده‎اند از دانشمندان جامع محسوب می‎شوند.

وی به توانایی دانشمندان جامع پرداخت و گفت: ژان پیاژه استاد مرحوم کاردان بود. او متخصص روان‎شناسی کودک بود اما با فلسفه و علوم اجتماعی اروپا نیز نه تنها آشنا بلکه انس داشت. ما شاید باورهای یک فیلسوف را نبینیم اما نمی‎توانیم منکر جایگاه او شویم.

داوری درباره جایگاه استاد کاردان گفت: آثار مرحوم کاردان بسیار وسیع و گسترده است؛ در حوزه‎های مختلف فلسفه، روان‎شناسی اجتماعی، جامعه‎شناسی و فرهنگ آثار مهمی برای جامعه‎ی علمی کشور به یادگار گذاشته است. و همین امر است که او را تبدیل به یک دانشمند جامع نموده است. زیرا یک بزرگ، در دایره خود نمی‎تواند محدود بماند. و مسائل مربوط به علم در یک دایره محدود قرار نمی‎گیرد. دانشمندانی که از مرز علم خارج می‎شوند، باید به افق‎های دور تر از مرز علم نظر داشته باشند.

رضا داوری‎اردکانی در انتها گفت: من خدمت‎گزار کوچک علم هستم. من آداب، فرهنگ، علم و بزرگان این کشور را دوست دارم. و با تمام وجود آن را در همه جا تکرار می‎کنم.