به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا، این درست است که فلسفه اگزیستانسیالیستی (فلسفه مبتنی بر ماهیت اصالت بشر) که هایدگر از سرآمدان آن در قرن بیستم به شمارمی آید در نگاه اومانیستی (انسان محوری) استوار است؛ اما انسان محوری هایدگر خلاف ژان پل سارتر و سورن کی یر کگود که آنها را به عنوان بنیانگذاران فلسفه اگزیستانسیالیست در جهان می شناند بر پایه محوری «خرد ناب» بنیان گذارده شده و این دقیقا همان بستری است که تئوری «کتاب؛ کلید شناخت جامع فرهنگ جهان» هایدگر بر اساس آن شکل می گیرد.

نکته جالب توجه آنجا است که هایدگر به عنوان فیلسوف آلمانی، بیشترین تاثیر خود را بر تفکر مردمان فرانسه می گذارد و در حقیقت بسیاری از جامعه شناسان و انسان شناسان معاصر در مورد شکل گیری رفتار فرهنگی مردمان کشور فرانسه، بر جایگاه نضج تفکر هایدگر میان مردمان این کشور بسیار تاکید می کنند.

فرانسه به عنوان مهد تبلور فلسفه مدرن طی یک قرن اخیر تنها کشوری در اروپا است که دارای بیشترین حجم تولیدات فرهنگی در زمینه ادبیات است و مردمان آن نیز با میانگین مطالعه ۲۰ کتاب در طی یک سال، رتبه ممتاز دوشادوشی با یار مهربان را به خود اختصاص داده اند.

فلسفه، تاریخ و ادبیات سه محور اصلی مطالعاتی مردم فرانسه را شکل می دهد و اقبال مخاطبان این کشور به کتاب نیز بر حول این سه محور در چرخش است و بر همین اساس است که حتی در فراز و فرود سخنان دست اندرکاران عرصه کتاب و ادبیات در این کشور، همواره توجه به ادبیات ، کتب فلسفی و تاریخی با فاصله بسیار از دیگر شاخه ها مورد تاکید قرار گرفته است.

در کنار این مساله، ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که حجم کتاب های ترجمه شده در میان آثار ادبی ارائه شده در فرانسه از تمامی کشورهای اروپای غربی بالاتر است و بیش از ۴۰ درصد حجم تولیدات سالانه کتاب در این کشور، به آثار ترجمه از زبان و فرهنگ های مختلف اختصاص دارد.

کنجکاوی در شناخت فرهنگ ها و آداب و سنن ملل مختلف وهمچنین توجه و تمرکز بر رفتار فرهنگی انسان ها در زندگی معاصر از مهمترین خصوصیات فرهنگی مردم فرانسه است که به زعم بسیاری از مطالعه گران رفتارهای فرهنگی، همین خصوصیت باعث شده که رتبه فرانسه در امر مطالعه بین سه پله نخست علاقه مندان به کتاب و کتابخوانی در جهان قرار بگیرد.

همه آنچه در این مقدمه ذکرش رفت، عاملی شد تا از حضور «برتراند موریسه» رییس نمایشگاه کتاب پاریس که به عنوان میهمان ویژه بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در پایتخت کشورمان حضور پیدا کرده بود نهایت استفاده را برده و طی یک همنشینی به بهانه ضیافت چای ایرانی با او درباره نخستین حضورش در ایران و بازتاب نگاهش از ادبیات کشورمان و علاقه مردمان ایران به یار مهربان، به گفت و گو بنشینیم.

موریسه در کنار شخصیت حقوقی اش به عنوان رییس نمایشگاه کتاب پاریس و میهمان ضیافت بزرگ فرهنگی ایران (بیست و هشتیمن نمایشگاه بین المللی کتاب تهران)، دارای شخصیت حقیقی آرام، کنجکاو و شوخ طبعی بود که تمامی این خصوصیت ها را در این گفت و گو به تناوب بازتاب داد.

آنچه در ادامه می آید گپ و گفت دوستانه خبرنگار کتاب و ادبیات ایرنا با برتراند موریسه رییس نمایشگاه بین المللی کتاب پاریس است که میهمان خاطر چشمان شما می شود.



** س: آقای موریسه فارغ از محور اصلی این گفت و گو که حول محور کتاب خواهد بود، به عنوان پرسش آغازین اجازه بدهید بحث را این گونه آغاز کنیم که تجربه نخستین حضورتان در ایران و مواجه شما با فضای فرهنگی کشور ما و البته نمایشگاه بین المللی کتاب تهران چگونه بود؟



- اگر بخواهم ساده و صریح بگویم باید پاسخم را در دو کلمه «فوق العاده» و «بی نظیر» (Wonderful and unique) خلاصه کنم. باور کنید اصلا فکر نمی کردم که من در این شهر میهمان هستم، ایرانی ها درست مثل فرانسوی ها هستند و البته مهمان دوست تر.

من چند روزی زودتر از زمان برگزاری نمایشگاه کتاب به ایران آمدم و در این بین اصفهان را هم دیدم و شور و حرارت زندگی را در تک تک کوچه و خیابان های ایران به وضوح مشاهده کردم؛ برای من جای تعجب داشت که چگونه این همه تفاوت میان مشاهداتم از ایران و اخباری که در تلویزیون فرانسه از ایران نشان داده می شود وجود دارد.

امنیت اجتماعی موجود در کشور شما مرا شگفت زده کرد، من در کوچه های تهران و اصفهان، پسربچه ها و دختربچه های را دیدم که گرم بازی بودند در حالی که در فرانسه هیچ خانواده ای جرات نمی کند که فرزندانش را برای بازی به کوچه ها بفرستد.

ایرانی ها همیشه لبخند بر لب دارند و در مواجهه با میهمان تمام تلاش خود را به کار می برند تا بهترین تصویر را از خود و فرهنگ شان در ذهن میهمانان شان ثبت کنند؛ نمایشگاه کتاب تهران هم که بحث متفاوتی دارد؛ حضور این جمعیت در چنین فضای بزرگی من را غافلگیر کرد.

نمایشگاه کتاب پاریس و برخی دیگر از نمایشگه های بین المللی کتاب در اروپا معیار و میزان من برای حجم مخاطب بود اما با دیدن این جمعیت در روزهای نمایشگاه کتاب تهران احساس می کنم باید در نوع معیار و میزان ذهنی ام تغییرات اساسی ایجاد کنم! (می خندد)



** س: به ارائه تصویر متفاوت در رسانه های کشورتان با آنچه در ایران به عنوان تصویر حقیقی از فضای اجتماعی دیدید، اشاره کردید؛ آیا ترسیم فضای فرهنگی ایران هم در رسانه های غربی با آنچه در تهران و اصفهان دیدید مغایر است؟



- تفاوت در تصویر چندان اهمیتی ندارد! چرا که رسانه ها و اخبار در فرانسه مخاطبان خاص دولتی و افراد درگیر در امر سیاست دارد و مردم کشور فرانسه چندان پیگیر حوادث و رویدادهای سیاسی نیستند و به دلیل روحیه کنجکاو مردم فرانسه، آنها تلاش می کنند تا میل به دانستن و یافتن پرسش های ذهنی شان در کشف فرهنگ های مختلف را خود به دست بیاورند تا آنکه پای میوه های منتخب رسانه ها بنشینند.

مردم فرانسه بیشتر اطلاعات خود درباره فرهنگ ها و کشورهای گوناگون را از طریق مطالعه و یا سفر به آن کشورها به دست می آورند و به همین دلیل است که آمار ترجمه در بین کتاب های تولید شده طی یک سال در فرانسه بیش از ۴۰ درصد حجم تولیدات را به خود اختصاص داده است.

کتاب های تاریخی، فلسفی و ادبیات ملل مختلف، بیشترین مخاطبان را بین فرانسوی ها دارد و طی یک دهه اخیر هم با رشد تکنولوژی و آمار مطالعه سایت های مختلف در فرانسه نشان می دهد که بیشترین دانلودها و یا خریداری محصولات الکترونیک در شاخه های فرهنگی بین مردم فرانسه و محصولات ادبی سایر فرهنگ ها که تنها به زبان فرانسوی ترجمه شده دارد.



** س: گفتید برای اولین بار است که به ایران می آیید، پیش از سفر شما چه شناختی از ایران داشتید؟



- ببینید وقتی درباره برخی کشورها که در سهم تولید تمدن در جهان دارای نقش تعیین کننده ای دارند صحبت می کنیم، باید مجموعه آنها را از دیگر کشورها متمایز کنیم. ایران کشوری با قرن ها سابقه فرهنگی و تمدنی در جهان است که نه تنها فرانسوی ها که در تمام جهان شناخت نسبی به تمدن و فرهنگ ایرانی وجود دارد.

اما اگر پرسش شما به جامعه امروز و فرهنگ معاصر ایران باز می گردد، باید بگویم که مساله کمی متفاوت است؛ چرا که دادوستد فرهنگی در دنیای امروز بیشتر وابسته به محصولات فرهنگی است تا شناخت عینی و ملموس و به همین واسطه نه تنها من که اغلب فرانسوی ها بیشترین شناخت شان از جهان فرهنگی ایران امروز، بر اساس آثار سینمایی است که در جشنواره های معتبر بین المللی اروپایی حضور دارند و یا در کشورهایی مانند فرانسه به اکران عمومی می رسند.

برای من که کار و حرفه ام به شکل تخصصی با کتاب گره خورده است شاید وضعیت متفاوت باشد؛ چرا که تا حدودی با ادبیات معاصر ایران آشنایی دارم. حداقل سه سال است که ایران به شکل مستمر به عنوان یکی از کشورهای حاضر در نمایشگاه بین المللی کتاب پاریس حضور داشته و در اغلب رویدادهای حوزه کتاب جهان مانند نمایشگاه بولونیا و یا نمایشگاه فرانکفورت، ایران و محصولات ادبی ایرانی عرضه می شوند.

یکی از اصلی ترین دلایل حضورم در نمایشگاه کتاب ایران در حقیقت تلاش برای توسعه عرضه آثار ادبیات معاصر ایران در فرانسه و ارائه آنها به هموطنانم است که می دانم تشنه این دست از کتاب ها هستند؛ نه تنها فرانسه که میلیون ها میلیون اروپایی تشنه ادبیات ایرانی هستند تا با مطالعه آن علاوه بر ارتباط با فضای داستان های ایرانی، شناخت خود از جامعه امروز ایران و فرهنگ مردمان ایرانی را بسط و توسعه دهند.



** س: آیا حضور در نمایشگاه کتاب تهران در تحقق این هدف (معرفی ادبیات معاصر ایران به هموطنان تان) موثر بوده؟



- به هر حال شروع خوبی بود؛ به خصوص آنکه من تمام تلاش خود را به کار بستم تا در صحبت با مسئولان کتاب در ایران از آنها درخواست کنم که در سال آینده و همزمان با حضورشان در نمایشگاه کتاب پاریس با دستانی پُر و قدرت بیشتری حاضر شوند و همچنین به آنها اطمینان دادم که ناشران فرانسه در نمایشگاه آینده کتاب تهران نیز حضوری گسترده تر و متنوع تر خواهند داشت.

اما نکته اصلی در امر برقراری ارتباط و ارائه کتاب های ایرانی در فرانسه، به مشکل عدم حضور ایران در کنوانسیون بِرن (قانون حقوقی و الزام آور رعایت حق مالکیت مادی، معنوی و فکری آثار داخلی و بین المللی) باز می گردد؛ چرا که اصل نخست در توسعه فضای همکاری در امر کتاب، نیازمند رعایت حقوق ناشر و مولفان بوده که این مساله در ایران هنوز با چالش هایی مواجه است.

البته من اطمینان دارم با تلاش های ایران که طی چند سال اخیر از نزدیک شاهد آن بودم به زودی این مساله نیز برطرف خواهد شد و نباید فراموش کنیم که ما درباره یک امر فرهنگی صحبت می کنیم و مشکلات موجود در مسائل فرهنگی به حد موارد و مشکلات سیاسی سخت نیستند و به راحتی با تلاش و همکاری مشترک و گفت و گو قابل حل خواهند بود... (می خندد) اینطور نیست؟

از طرف دیگر نباید فراموش کنیم که تاثیر اثر فرهنگی به مراتب بیشتر از قدرت اسلحه و اقدامات تروریستی است؛ چرا که اثر فرهنگی و هنری تا عمق جان مخاطبان راه خود را باز می کنند و هر مخاطب بنابر ایده و جهان بینی خود برداشتی متفاوت از آن خواهد داشت. در حالی که مساله جنگ و کشتار تنها یک تصویر در ذهن مردم ایجاد می کند که آن نیز چنان سیاه و تلخ است که کمتر انسانی ترجیح می دهد تا آن تصویر را در حافظه زندگی شخصی اش ثبت کند.



** س: فرانسوی ها در مواجهه با کتاب به کدام ویژگی اثر ادبی بیشترین توجه را نشان می دهند؟



- زبان! زبان! و زبان! فرانسوی ها به زبان خود بسیار حساس هستند و در مواجه با آثار ترجمه شده اگر آنها را متفاوت از فرهنگ زبانی خود ببینند به راحتی آنها را کنار می گذارند، به دلیل همین حساسیت است که دولت فرانسه در امر ترجمه کتاب همواره یاریگر ناشران بوده و نیمی از هزینه ترجمه کتاب ها را پرداخت می کند تا ناشران بتوانند با استفاده از بهترین مترجم ها و نیروهای خبره، آثار مد نظرشان را به فرانسه ترجمه کنند تا در ارتباط گیری با مخاطبان شان به مشکل برنخورند.

میزان حساسیت فرانسوی ها به مقوله زبان تا حدی است که ما حتی در وضع قوانین حضور کشورها در نمایشگاه بین المللی کتاب پاریس نیز محدودیت هایی به شکل قانونی برای ارائه کتاب به زبان اصلی کشورهای مبدا خلق اثر ادبی وضع کرده ایم.

بر اساس این قانون، کشوری که میهمان ویژه نمایشگاه کتاب پاریس می شود می تواند ۴۰ درصد از آثار ارائه شده اش به زبان اصلی آن کشور باشد و مابقی ناشران حداکثر ۲۰ درصد آثارشان بر اساس زبان اصلی موطن شان ارایه شود .



** س: آقای موریسه، فرانسوی ها جزو کتابخوان ترین مردمان جهان به شمار می روند، شما به عنوان فعال عرصه کتاب در این کشور با چه نوع آسیب هایی در امر حفظ و ارتقای چنین دستاوردی مواجه هستید؟ 



- مشکلات در زمانه حاضر کم نیستند!، آسیب هایی چون کاهش نویسندگان سرشناس؛ تنوع، گستردگی و در دست بودن امکانات رسانه ای مدرن ماند کامپیوتر، لپ تاپ، گوشی های هوشمند، بازی های الکترونیکی، کانال های تلویزیونی و ماهواره ای و نظایری از این دست، همه و همه آسیب ها و موانعی هستند که در نهایت به کاهش رشد سرانه مطالعه در فرانسه طی یک دهه اخیر منتج شده اند.

براساس آمار، در دهه گذشته، فرانسوی ها به شکل میانگین در طی یک سال بیش از ۳۰ کتاب می خواندند که این آمار در دهه اخیر به ۱۵ الی ۲۰ کتاب در سال کاهش پیدا کرده است.

آسیب دیگر به آشنایی کودکان با بازی های کامپیوتری و یا گوشی های هوشمند باز می گردد که باعث شده تا فرهنگ سازی مطالعه و لزوم توجه به ارتباط با کتاب که از دوران کودکی و در مدارس کشور فرانسه همواره مورد تاکید بوده با مشکلات متعددی مواجه شود.

هر چند کارشناسان و مسئولان امر با توجه به شرایط و زمانه حاضر در تلاش هستند تا راه کارهای همسو با رشد تکنولوژی را در دستور کار قرار دهند تا جلوی شیب منفی کاهش میل به مطالعه میان مردم فرانسه بر طرف شود و این شیب بار دیگر سیر صعودی به خود بگیرد.



** س: به اعتقاد شما در اقبال مردم به کتاب کدام عامل موثر است، تبلیغات برای کتاب یا کیفیت آن؟ 



- تفکیک قائل شدن میان این دو در مساله کتاب بسیار سخت است؛ چرا که رشد میل عموم مردم به کتاب در گرو هر دو این عوامل است. در بین محصولات فرهنگی و هنری در فرانسه اقتصاد نشر دارای رتبه نخست است هر چند سود آوری آن در رتبه دوم و بعد از بازی های رایانه ای است اما همین توجه به سرمایه گذاری و امر تبلیغات است که باعث شده بالاترین رقم سرمایه گذاری در امور فرهنگی و هنری در فرانسه به حوزه کتاب اختصاص پیدا کند.

اما در مورد کیفیت هم یک قانون جهانی وجود دارد که می گوید مردم برای کالایی که دارای کیفیت باشد بدون توجه به بهای آن ارزش بیشتری قائل هستند. ۱۰ سال پیش شاید هم بیشتر، زمانی که ناشران کتاب های کودک و نجوان تلاش می کردند تا آثار متنوع، کم حجم و متکی بر تصویرگری های مدرن و چاپ اعلاء را در ارائه کتاب های شان مورد توجه قرار دهند، ناشری پیدا شد که کتاب هایی قطور را با صفحه بندی ساده روانه بازار نشر کرد.

روزی آن ناشر پیش من آمد و گفت نمی دانم در این بازار آیا اصلا کتاب های من به فروش می رود یا نه؟؛ اما تنها بعد از چند سال سود آن ناشر از اغلب ناشران کودک و نوجوان در فرانسه بیشتر شد! می دانید آن کتاب های قطور با صفحه بندی ساده چه کتاب هایی بودند؟... پاسخ خیلی ساده است، مجموعه داستان های هری پاتر!

فروش این کتاب ها به دلیل کیفیت و نوع پرداخت داستانی آنها با فضای نوجوانان امروز جهان بسیار هماهنگ بود و اینجا عامل کیفیت بر امر تبلیغات و سرمایه گذاری توفیق بیشتری پیدا کرد.