به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از پژوهشکده تاریخ اسلام؛ گروه روش‌شناسی و تاریخ‌نگاری پژوهشکده تاریخ اسلام کارگاهی با عنوان «زمان‌های تاریخی» به مدرسی ابراهیم توفیق برگزار می‌کند. این کارگاه دو روزه، روزهای دوشنبه ۵ و ۱۲ اسفند ماه از ساعت ۱۵ تا ۱۹ در محل پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار خواهد شد و هزینه ثبت نام ۳۰ هزار تومان می‌باشد.

زمان، بی‌شک یکی از پیچیده‌ترین و چالش برانگیزترین مفاهیمی است که فلاسفه و عالمین اجتماعی و تاریخی در دوران مدرن با آن دست به گریبان بوده‌اند. مراد عالمین اجتماعی چیست، آنگاه که با توجه به دگرگونی‌های عظیم تکنولوژیک دوران مدرن (از انقلاب صنعتی تا به امروز) سخن از «فشردگی زمان» و «تهی شدن زمان» می‌رانند و آن را به سنجه‌ای برای فهم گستره و عمق پویایی اجتماعی در جوامع دوران مدرن تبدیل می‌کنند. بی‌شک منظور نمی‌تواند فشرده شدن زمان طبیعی-فیزیکی باشد. ما همچنان زمان بروز وقایع را بر اساس واحدهای زمان فیزیکی (روز، ماه، فصل، سال، قرن) می‌سنجیم. مشهود است، آنگاه که از «فشردگی زمان» سخن می‌رانیم، مفهوم دیگری از زمان و زمانمندی در ذهن داریم که قابل تقلیل به زمان طبیعی-فیزیکی نیست.

هردر، در نقد کانت، می‌گوید: «هر چیز دگرگون شونده‌ای، سنجه زمانش را در خود حمل می‌کند؛ چنین سنجه‌ای باقی می‌ماند، حتی اگر هیچ سنجه دیگری وجود نداشته باشد؛ هیچ دو چیزی در جهان از زمان واحدی برخوردار نیستند... پس می‌توان به جرات گفت که در عالم هستی در یک زمان واحد، بیشماری از زمان‌ها وجود دارند.»

اگر این سخن هردر را بپذیریم، آنگاه با این پرسش‌ها روبرو می‌شویم: چه نسبتی میان آن زمان واحد و این زمان‌های بیشمار وجود دارد؛ ضرباهنگ آن زمان‌های بیشمار چگونه قابل سنجش است و آنها در چه نسبتی با یکدیگر قرار دارند؛ آیا باید آغازه مشترکی برای این زمان‌های بیشمار تصور کنیم؛ این زمان‌های بیشمار چه نسبتی دارند با مفهومی از تاریخ که در زمانه هردر در حال شکل‌گیری است و به عنوان «تاریخ جهانی» شناخته می‌شود.

هدف این دوره که تحت عنوان «مفهوم زمان تاریخی» ارائه می‌شود، پرداختن به چنین پرسش‌هایی است. بدین منظور، ما بر رویکرد تاریخی راینهارت کوزلک تمرکز خواهیم کرد. در کنار نظریه‌پردازان مکتب آنال (بویژه برادل) و فوکو، کوزلک یکی از مهمترین نظریه‌پردازان تاریخ در دوران معاصر است که به پرسش از امکان و چگونگی تعین‌یابی «زمان‌های تاریخی» یا «لایه‌های زمانی» می‌پردازد. از نگاه او، این تعین‌یابی بر اساس تقابل آنچه او «فضای تجربه» و «افق انتظار» می‌نامد، امکان پذیر است؛ به بیان دیگر، کنشگران، تجربه اکنون خود را چگونه در سایه گذشته و بر اساس چه انتظاری از آینده می‌خوانند. بدین‌گونه فهم و تبیین زمان‌های تاریخی، از نگاه کوزلک، تنها از طریق ثبت وقایع تاریخی-اجتماعی به عنوان اموری بیرونی و عینی قابل دسترس نیست، بلکه نسبتی وثیق با دنیای تصورات و مفاهیم کنشگران دارد.

سرفصل های دوره عبارتند از:

-         دوره بندی، سنت-مدرنیته؛

-         زمان به مثابه ظرف-زمانمندی پدیده‌ها؛

-         سوژه شناسا (تاریخنگاری)، چشم‌انداز تاریخی؛

-         تاریخ اجتماعی-تاریخ اندیشه (مفهوم)؛

-         گسست، همزمانی ناهمزمانی‌ها.