به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ رابطه دین به عنوان امری سنتی و ریشه‌دار در تاریخ ذهن بشر با رسانه‌های نوین، سوژه‌اي ناب برای مطالعه و تحقیق است تا از اين طریق بتوان به اثرات دین بر رسانه و رسانه بر دین،‌ پی برد و از این تأثیر و تأثر متقابل، از سویی برای تبلیغ و ترویج ارزشهای دینی و از سوی دیگر در راستای غنی‌سازی محتوای دینی رسانه‌ای بهره جست.

چنین هدفی، مبنای پژوهش «دکتر محمد منصورنژاد» قرار گرفته و حاصل آن انتشار کتاب «رسانه و دین (اسلام و تشيع)» است. آنچه خواهید خواند، معرفی این کتاب و گفت‌وگو با نویسنده آن است که در آن به مهمترین مضامین تشکیل‌دهنده اثر و راهکارهای نویسنده برای غنای رابطه دین و رسانه در ایران، خواهد پرداخت.

محمد منصور نژاد که سال گذشته، کتاب «رسانه و نهج‌البلاغه» را روانه بازار کرد و در آن از مضامین رسانه‌ای در دین سخن گفت، امسال در کتاب «رسانه و دین» سراغ محور «رسانه بر دین» (به معني: اثر رسانه بر دين) رفته و به مطالعه این نکته پرداخته است که متغیرها و مؤلفه‌های رسانه‌ای شناخته شده در علوم ارتباطات و رسانه در فرهنگ دینی، چه جایگاهی دارند و چگونه می‌توانند مورد ارزیابی قرار گیرند.

محتوای کتاب حاضر، مشتمل بر ۱۱ مقاله، یک طرح تحقیق و چهار نقد کتاب است. مقالاتی که رویکردی اسلامی‌ـ‌شیعی دارند و می‌کوشند نگاهی راهبردی و کاربردی به مسائل کشور به‌ویژه مسائل مربوط به گسست، بحران و اختلاف داشته باشند تا از این رهگذر، راهکارهایی برای تقویت همبستگی ملی و دینی با بهره‌‌گیری از رسانه‌ها ارائه کنند. نقد کتابها هم از این امتیاز برخوردارند که خوانندگان، هم با چکیده دیدگاه‌های رسانه‌ای دیگران در منابع مختلف آشنا می‌شوند و هم از کاستی‌های منابع رسانه‌ای فارسی آگاهی می‌یابند.

«رسانه و آگاهی‌بخشی با الهام از نهج‌البلاغه»، «درآمدی دینی بر اخلاق رسانه‌ای با تأکید بر صحیفه سجادیه»، «رسانه و خانواده با الهام از نهج‌البلاغه»، «تعامل سیاست و فضای مجازی: سازنده یا سوزنده»، «جایگاه ساختارهای تولید، پردازش و توزیع اطلاعات در پراکندگی یا انسجام اجتماعی»، «رسانه‌های مجازی و گسستگی یا همبستگی ملی به روایت الوین تافلر»، «نقد و بررسی نظریه‌های موجود درباره نقش رسانه‌ها در مدیریت بحران با تأکید بر نظریه الوین تافلر»، «اینترنت، جامعه مجازی و اهل سنت در ایران: کارکردها و جهت‌گیری‌ها»، «بهائیان و رسانه»، «تدوین الگوی رسانه‌ای با تأکید بر رویکرد دینی» و «الگوی ایرانی‌ـ‌اسلامی پیشرفت: رویکرد رسانه‌ای» مقالات این کتاب را تشکیل می‌دهند.

همچنین نقد کتاب «کودکان و رسانه‌های جمعی»، «ارتباطات و آگاهی»، «اخلاق رسانه‌ای در خبر»، «تکنولوژی اطلاعاتی و حاکمیت ملی» و «روابط عمومی و تبلیغات» نیز از جمله فصل‌های این کتاب هستند که به صورت تخصصی به نقد کتابهای حوزه رسانه پرداخته‌اند.
 

محتوای کتاب و روش‌شناسی تألیف آن بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با محمد منصورنژاد نویسنده کتاب «رسانه و دین» داشته باشیم. او درباره این اثر گفت: کتاب «رسانه و دین»، عنوان دومین اثر من است. در کتاب قبلی‌ام، «رسانه و نهج‌البلاغه» که حاصل درسگفتارهایم بود، با بهره‌گیری از نظریه ارتباطی هارولد لاسوِل به بررسی فرستنده، گیرنده، پیام، مجراي ارتباطی و اثرات پیام در نهج‌البلاغه پرداختم. در اثر تازه‌ام «رسانه و دین» نیز به متن قرآن و وحی به مثابه رسانه نگریسته‌ام و مجموعه‌ای از مقالات را در این حوزه جمع‌آوری کرده‌ام.

وی همچنین ضمن معرفی سرفصل‌های متنوع کتاب که مشتمل بر مقالاتی علمی است، به نگاه اثر خود در مطالعه رابطه رسانه و اقلیت‌های دینی و مذهبی اشاره کرد و گفت: مقالاتی که درباره رسانه و اقلیت‌های دینی و مذهبی گرد آورده‌ام به زمانی باز می‌گردد که مسئول گروه ادیان و مذاهب مؤسسه مطالعات ملی بودم. با توجه به قدمت ادیان یهودی، مسیحی و زرتشتی در ایران و نیز حضور مذاهب مختلف اسلامی نظیر زیدی، اسماعیلی، حنفی و شافعی، در صدد مطالعه اقلیت‌های مذهبی و استفاده آنها از رسانه‌ها برآمدم و فعالیت آنها را در فضای مجازی پیگیری کردم. همچنین مطالعه اسنادی گسترده‌ را در این مورد در منابع فارسی و انگلیسی آغاز کردم. در مطالعه مذکور که در قالب مقالاتی در این کتاب آمده است، صفحه اصلی سایت‌های اینترنتی را مبنا قرار دادم و بر اساس پارادایم هر یک که مشخص می‌کرد به چه مذهبی تعلق دارند، به تحلیل محتوای آنها پرداختم.

این استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه دین و سیاست درباره الگوی ایرانی‌ـ‌اسلامی پیشرفت در رسانه نیز که محتوای بخشی از کتاب او را تشکیل داده است گفت: برای نگارش این بخش، مطالعاتی مفصل و مصاحبه‌هایی متنوع را ترتیب دادم و هچنین سراغ افرادی نظیر پرفسور حميد مولانا، دکتر حسام الدين آشنا و دکتر ناصر باهنر رفتم و رساله‌های دکتری‌شان را تحلیل کردم؛ سپس، الگوهای مطرح شده از طرف آنها را از نظر روشی، محتوایی و شکلی، نقد و الگوی خود را مطرح کردم.

وی همچنین درباره شاخص‌های مدل خود در زمینه الگوی اسلامی‌ـ‌ایرانی پیشرفت و رسانه گفت: بر اساس قالب ارسطویی عمل کرده‌ام که هر پدیده را دارای چهار علت می‌داند: علت مادی، علت فاعلی، علت صوری و علت غایی. این قالب در مطالعه رسانه و ارائه الگو هم می‌تواند موثر باشد؛ چرا که رسانه نیز علت فاعلی دارد، دارای محتوایی است که علت مادی آن را تشکیل می‌دهد و ضمن داشتن صورت و شکل، اهدافی را هم دنبال می‌کند. من با در نظر گرفتن این قالب سراغ رسانه رفتم.

منصور نژاد وضعیت دین و پیام دینی در رسانه ملی را نیز مورد نقد قرار داد و گفت: نگاه دینی در رسانه‌های ما، بسیار سطحی است و پیام‌های دینی، معمولاً مغرضانه، جانبدارانه و آشکار است.

وی همچنین با نقد و گلایه‌مندی از روند ارائه مجوز کتابهای دینی در دولت قبل افزود: متاسفانه برخی کتابهای من در دولت قبلی، رد شد و موفق به گرفتن مجوز نمی‌شد. این روند هم ناشی از به‌کارگیری افراد غیرکارشناس در سمت ارزیابان کتاب بوده است، به طوری که آثار من خلاف شرع، قانون و عرف نبودند اما در مقام کارشناسی که در این حوزه کار کرده‌ام و صاحبنظر هستم، آثارم توسط ارزیابان غیرمتخصص کارشناسی می‌شد. خوشبختانه با روی کار آمدن دولت جدید، این روند رو به بهبود است.

کتاب «رسانه و دین»، اثر «محمد منصورنژاد» به‌تازگی از سوی انتشارات «جوان پویا» در ۱۰۰۰ نسخه به بهای ۱۵۰ هزار ریال در اختیار علاقه‌مندان به حوزه دین و رسانه قرار گرفته است.