شناسهٔ خبر: 49871 - سرویس دیگر رسانه ها
نسخه قابل چاپ

روح رسانه‌های نوین سوفسطایی‌گری است/ مغالطات رسانه‌های مدرن

محسن حبیبی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی گفت: رسانه ها نقش ابزار تجارت را برای افراد و گروه ها بازی می کنند و اقتصاد رسانه باعث شده روح حاکم بر رسانه های نوین سوفسطایی گری باشد.

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ محسن حبیبی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی، با اشاره به ابعاد گوناگون تاثیر پیامبر اکرم(ص) بر مردم گفت: ایشان ابتدا به خود پرداختند و چون خود تعالی داشتند توانستند تعالی بخش باشند و این به معنای الگو بودن ایشان است.

وی با اشاره به ابعاد ایجاد تحول حضرت رسول(ص) در انسانها که از لحاظ کمی و کیفی بسیار گسترده است، اظهار داشت: پیامبر اسلام با تمرکز بر عنصر توحید، شرکی که تمامی ابعاد ذهنی و رفتاری مردم را از هر دین، فرقه و مذهبی فرا گرفته بود، از ذهن ها دور کردند.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: بعد دیگر تغییراتی که پیامبر ایجاد کرد در عرصه اجتماع بود و با تاکید بر حق مداری و عدالت، بنای اجتماعی عدالتگرا را پایه ریزی کردند.

پیامبر پایه های تبعیض و برتری های بی مبنا را دور انداختند و به جای تمایزات قومی و قبیله ای، ملاک عدالت و حق محوری را معرفی کردند

وی افزود: ایشان پایه های تبعیض و برتری های بی مبنا را دور انداختند و به جای تمایزات قومی و قبیله ای، ملاک عدالت و حق محوری را معرفی کردند.

این استاد فلسفه با اشاره به اینکه امروزه بشر در پیچ تاریخی و مهمی قرار گرفته است، اظهار داشت: بنابر اصطلاحات ملاصدرا در نظام حکمت متعالیه گویا دنیای کنونی و تاریخیت امروز بشر موجب تحول جوهری شده است که به سادگی نمی توان از کنار آن گذشت.

وی افزود: در این تحول تنها ظاهر زندگی آدمی تغییر نکرده است، بلکه تغییرات بنیادین بوده و هویت بشری را دست‌خوش تغییر کرده است و لازم است برای ابعاد مختلف آن از متن دین اسلام چاره اندیشی نمود.

حبیبی اظهار داشت: برخی فکر می‌کنند تنها ظاهر و نهایتا کیفیت ابزارها در زندگی بشر تحول پیدا کرده و لذا با همان شرایط و دستورالعمل های سابق می توان بشر را در زندگی پیش برد، ولی این بزرگترین اشتباه برنامه ریزان و بزرگان جامعه است و باید دانست تحول عمیق و بنیادین بوده و ابعاد وسیعی را دستخوش تغییر کرده است، هرچند ابعاد فطری انسانها ثابت باقی مانده است.

این پژوهشگر افزود: از این رو برای مواجهه عاقلانه لازم است از ابعاد متفاوت چه بعد مادی و چه بعد معنوی تحول ایجاد نمود و بدون ایجاد تغییرات مهم و فراگیر و البته مبتنی بر ارزش های فطری نمی توان امیدی به آینده داشت.

بدون دارا بودن رسانه ای پاک و برآمده از عناصر فطری هیچ امیدی به تحول صحیح وجود نخواهد داشت و متاسفانه اکثر رسانه های امروزی بر مایه منافع شخصی و گروهی بنا شده اند و اینگونه است که همواره حق و حقیقت در پس پرده باقی خواهد ماند

حبیبی با اشاره به اینکه در هدایت منطقی و درست جوامع مهمترین نقش را رسانه ها بر عهده دارند، اظهار داشت: بدون دارا بودن رسانه ای پاک و برآمده از عناصر فطری هیچ امیدی به تحول صحیح وجود نخواهد داشت و متاسفانه اکثر رسانه های امروزی بر مایه منافع شخصی و گروهی بنا شده اند و اینگونه است که همواره حق و حقیقت در پس پرده باقی خواهد ماند.

وی گفت: امروزه رسانه ها نقش ابزار تجارت و کسب منفعت را برای افراد، گروه و یا جناح خاصی را بازی می کنند و اقتصاد رسانه و درآمدزایی از طریق انواع مختلف آن باعث شده روح حاکم بر رسانه های نوین سوفسطایی گری باشد.

این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: امروزه فضای حاکم بر رسانه ها استفاده از انواع و اقسام مغالطات صوتی و تصویری و محتوایی است تا شاید بیشترین جذب مخاطب را داشته باشند. آنها در بستر سرمایه داری نوین برای کسب مشتری بیشتر از هر وسیله ای بهره می گیرند و این یعنی غلبه نفسانیت بر حق طلبی.

این استاد دانشگاه با تصریح بر اینکه رسانه در زمان پیامبر اسلام (ص)، امری بسیط بوده و ارتباطات در آن دوره، غالبا به صورت چهر به چهره صورت می‌گرفت، اظهار داشت: تفاوت اسلام با سایر ادیان الهی این است که دین اسلام، معجزه مکتوب دارد و این امر نشان می دهد که اسلام به امر رسانه و کتاب، توجه ویژه‌ای دارد.

وی خاطر نشان می‌کند: هرچند تمام ادیان الهی پیام دارند و داشتن معنا در همه آنها، مهم است، اما اسلام که معجزه مکتوب دارد، به ماندگاری پیام، بسیار اهمیت می‌دهد.

این محقق، با اشاره به حدیثی که اگر تمام بدی‌ها یکجا جمع شده باشد کلید آن دروغ است، راستگویی و حرمت کذب را اصلی ترین ملاکی دانست که در اسلام موردتوجه قرار دارد و در هر پیام باید بدان توجه شود.

وی افزود: راستی، فضیلتی اخلاقی است که اسلام هم بدان به طور ویژه تاکید می کند و دروغ گناهی عقیدتی و همراستا با شرک است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی، معیار دوم برای مواجهه با رسانه را غربالگری مخاطبان رسانه برشمرد و با اشاره به آیه «بشرالعبادی الذین یستمعون القول  و یتبعون احسنه»، گفت: انسان در مواجهه با هر پیامی که به او می رسد، نباید منفعل محض باشد.

 حبیبی اظهار داشت: امروز رسانه ها می خواهند مخاطبان خود را تحت سیطره بگیرند، اما اسلام می گوید شما باید بینش صحیح داشته باشید و انتخابگر باشید و بتوانید پیام درست را تشخیص دهید.

وی یکی دیگر از ملاک‌های انتخاب پیام احسن را سازگاری با فطرت خواند و گفت: قرآن خطاب به پیامبر می فرماید «ادعُ إِلی سَبیلِ رَبِّکَ بِالحِکمَةِ وَالمَوعِظَةِ الحَسَنَةِ  وَجادِلهُم بِالَّتی هِیَ أَحسَنُ».

وی افزود: گاهی در معرض حکمت قرار می گیریم که محکم و یقینی است و فضیلت های حسنه هم فضائل اخلاقی هستند،  اما در فضای رسانه، انتخاب خوب مطلق، غیر ممکن است و باید بتوانیم خوبتر را انتخاب کنیم و اینجاست که جمله یتبعون احسنه معنا پیدا می کند.

حبیبی اظهار داشت: بنابراین در مواجهه با هر پیامی که با هر روشی به ما می رسد، چه با روش های سنتی که کسی منبر می رود و کتاب می نویسد و چه با روشهای جدید، تاجایی که میتوانید بهترین را انتخاب کنید.

این استاد دانشگاه گفت: قرآن با ارائه این ملاکات، گویی اختلافات فرهنگی را پذیرفته است، زیرا جدل ناظر به حوزه فرهنگ است که شاید حق و باطل صددرصد مشهود نباشد، اما اگر اختلافات فرهنگی به دعوا منجر شد، باید آنچه به حق نزدیکتر است انتخاب شود.

وی با توجه به پایان ناپذیری جدالهای رسانه ای، به حدیثی از امام علی (ع) اشاره کرد که فرمودند «به حق نگاه کن نه به افراد» و افزود: باید دید کدام پیام، نشانه های حقیقت بیشتری دارد.

این محقق، اظهار داشت: پیامبر از انواع رسانه استفاده می کردند و حتی نامه هایی را می نوشتند و گاه فرستادگانی را به ممالک مختلف اعزام می کردند.

وی خاطر نشان کرد: مصعب یکی از کسانی بود که پیامبر برای تبلیغ به یثرب فرستادند و او از معدود افراد متمول و اشرافی مکه بود که به اسلام ایمان آورد. حبیبی افزود: مصعب فردی خوش سخن و خوش سیما بود و توانست جوانان بسیاری را جذب پیامبر کند.

این استاد دانشگاه با اشاره به نظریات گوناگونی که در مورد رسانه وجود دارد که برخی ذاتگرا هستند و برای رسانه ذات قائل اند و برخی چنین دیدگاهی ندارند، گفت: چه برای رسانه ذات قائل باشیم و چه نباشیم، باید بپذیریم که رسانه از عصر پیامبر (ص)، تغییرات بسیاری داشته است.

 وی اظهار داشت: امروز فرستنده و گیرنده  پیام، انسان مدرن است، پیام ها متفاوت شده اند و ابزارهای رسانه به طور عمده تغییر کرده اند و حتی شیوه مغالطات تغییر عمده‌ای داشته است.

 وی افزود: برای مثال کنگره امریکا اسنادی را از دخالت عربستان در حادثه ۱۱ سپتامبر نشر می دهد، اما یک دفعه کودتا در ترکیه صورت می گیرد و رسانه ها در سراسر جهان به طور گسترده آن را چنان پوشش می دهند که دیگر هیچ کس یادش نمی افتد آن خبر اول را پیگیری کند!

استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی اظهار داشت: اصل آن است که مدافع حق و عدالت محور باشیم، از حقیقت تخطی نکنیم و هر چیزی را انتخاب نکنیم و اینها اصول حاکم بر رسانه هستند، چه ذاتی برای رسانه قائل باشیم چه نباشیم و این معیار ها از زمان پیامبر (ص) تا کنون تغییر نکرده و نخواهند کرد.

وی با اشاره به این مطلب که امروز با چاره ای جز زیستن با رسانه نداریم، خاطر نشان کرد: شاید لازم باشد امروز به مردم شناخت رسانه را آموزش دهیم.

وی ادامه داد: مردم باید شناخت رسانه ای  داشته باشند، یعنی بدانند هر آنچه در رسانه گفته می شود همانی نیست که باید گفته شود.

وی افزود: مردم باید بدانند که در نمایش فیلم ها و اخبار رسانه ها، لایه های پنهانی وجود دارد و تنها آنچه در ظاهر بیان می شود، مورد نظر نیست.

این استاد دانشگاه گفت: رسانه ها امروز به چیزی تبدیل شده اند که قبلا به عنوان تسلط ماشین بر انسان مطرح می شد و فیلم هایی می دیدیم که رباط ها بر انسان غلبه می یافتند و یا موجوداتی از سیارات دیگر برای نابودی انسان می آمدند.

علامه طباطبایی در مقابل کسانی که می گفتند انسان مدنی بالطبع است می گوید انسان مستخدم بالطبع است و می خواهد طبیعت را استخدام کند، اما امروز تکنولوژی مستخدم بالطبع است و روز به روز اختیارات  انسان کم می شود

وی افزود: علامه طباطبایی در مقابل کسانی که می گفتند انسان مدنی بالطبع است می گوید انسان مستخدم بالطبع است و می خواهد طبیعت را استخدام کند، اما امروز تکنولوژی مستخدم بالطبع است و روز به روز اختیارات  انسان کم می شود و حتی اختیارات دفاعی مانند سیستم هوشمند دفاع هوایی، به تکنولوژی سپرده شده است.

حبیبی ادامه داد: آیا پیش بینی نمی کنیم که پیشرفت های تکنولوژی از این هم بیشتر شود و حتی مدیریت ما را بر عهده بگیرد؟ و اگر چنین شد دیگر راه بازگشتی نیست و گویی این بار ماشین مستخدم بالطبع می شود و ما را به استخدام خود می گیرد.

وی در توضیح اینکه چرا به این بلا دچار شدیم، گفت: شاید به این دلیل که در پی منافع بودیم ، و زندگی کردیم تا پیشرفت کنیم و حال شاید اگر در پی حق باشیم، از این بلا نجات پیدا کنیم.

نظر شما