به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از مهر؛ دومین جلسه نقد و بررسی کتاب‌های عاشورایی با معرفی و نقد کتاب «چهل توفان» به قلم علی بوذری ۱۸ آذرماه در اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران برگزار شد.

در مراسم معرفی و نقد و بررسی کتاب «چهل توفان» محمد صادق افراسیابی، معاون فرهنگی مطبوعاتی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی تهران در سخنان کوتاهی  گفت: امروز شاهد دومین برنامه نقد کتاب‌های عاشورایی هستیم ، کتابی که هم پژوهشی است و هم دینی، کتاب طوفان البکاء یکی از پرمخاطب‌ترین کتاب‌هایی است که در زمان قاجار بارها و بارها به چاپ رسیده و مورد توجه مخاطبان کتاب بوده است. کتاب چهل طوفان چکیده‌ای از چاپ‌های مختلف این کتاب است که از بین ۸۸ کتاب عاشورایی انتخاب شد تا در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار بگیرد .

در ادامه علی بوذری، نویسنده کتاب، با اشاره به این‌که اثر حاضر به بررسی تصاویر چاپ سنگی کتاب «طوفان البکاء فی مقاتل الشهداء» اختصاص دارد، گفت: «مقاتل الشهداء» محبوب‌ترین کتاب عاشورایی است که در دوران قاجار نگاشته شده است. این کتاب تعزیه و داستان‌های عاشورایی را با استفاده از تصویر روایت می‌کند .

وی عنوان کرد: در واقع کتاب «چهل توفان» معرفی چاپ‌های سنگی کتاب توفان البکاء است و از کتاب‌های مذهبی و عاشورایی دوران قاجار به شمار می‌رود که در سال ۱۲۵۰ منتشر شد .

این نویسنده حوزه دین با بیان این‌که کتاب چهل توفان به شکل موضوعی طبقه‌بندی شده و عنوان‌های «ادعیه»،«دیوانان»و ... را شامل می‌شود، اظهار کرد : کتاب طوفان البکاء به قلم «محمد ابراهیم بن محمد باقری جوهری» نوشته شده و نگارش آن حدود ۱۰ سال به طول انجامیده است. در این کتاب از کتاب‌هایی مانند «مجالس المتقین»، «مختارنامه» و «طاقدیس» که از کتاب‌های مصور دوره قاجارند، استفاده شده است .

بوذری یادآور شد: کتاب طوفان البکاء با ۵۸ چاپ مصور، بیشترین چاپ مصور را در کتاب‌های دینی  دارد و کتاب «اسرار الشهاده» با ۱۰ چاپ مصور که حائز رتبه دوم کتاب‌های مصور دینی است، با کتاب طوفان البکاء قابل مقایسه نیست .

وی افزود: موضوع کتاب «طوفان البکاء» به زندگی حضرت محمد(ص)، حضرت زهرا(س) و امامان شیعه(ع) بر اساس روایات و احادیث اختصاص دارد. برخی بخش‌ها نیز  بر پایه باورهای عامه مشتمل بر یک مقدمه، یک خاتمه، ۱۲ آتشکده و ۸۹ شعله است .

وی با بیان این‌که بخش‌های دوازده‌گانه کتاب «آتشکده» و بخش‌های کوچک کتاب «شعله» نام دارد، گفت: آتشکده پنجم طوفان البکاء به امام حسین(ع)، قیام عاشورا و وقایع پس از آن اختصاص دارد. به طور کلی، ۵۸ شعله از ۹۸ شعله کتاب به واقعه عاشورا اختصاص دارد و می‌توان ادعا کرد که بخش بزرگی از این کتاب به زندگی سومین پیشوای شیعیان می‌پردازد .

این نویسنده حوزه دین با بیان این‌که تصاویر کتاب به فهم مخاطب از داستان دینی کمک شایانی می‌کنند، اظهار کرد: کتاب‌های «مختارنامه» و«طوفان البکاء» تنها کتاب‌های مصور داستان عاشورایی محسوب می‌شوند .

مجید غلامی جلیسه، پژوهشگر صنعت چاپ در جلسه نقد و بررسی کتاب «چهل طوفان» گفت: اگر به چاپ‌های متعدد این کتاب در گذر زمان توجه کنیم، متوجه تحول صنعت چاپ در گذر زمان خواهیم شد .

وی ضمن قدردانی از علی بوذری برای پژوهش چند ساله کتاب «چهل طوفان» گفت: کتاب «چهل طوفان» نتیجه‌ سال‌ها تحقیق علی بوذری در حوزه پژوهش چاپی است،‌ اگر آمار کتاب‌های چاپ سنگی را بررسی کنیم متوجه خواهیم شد که این کتاب با ۵۸ چاپ متفاوت بیشترین کتابی است که به‌صورت مصور چاپ شده است .

وی ادامه داد: علی بوذری برای تهیه این کتاب زحمات فراوانی کشیده است، برای نمونه در یک بار بازدید از کتابخانه سن‌پترزبورگ و تهیه ۱۵ فرم عکس در سال ۸۸، هزینه زیادی را پرداخت کرد، به جرات می‌توان گفت که حق تالیف کتاب چهل طوفان، هیچ سودی را برای نویسنده نداشته و حتی هزینه‌های جاری را نیز تامین نکرده است. برای آن‌که متوجه سختی تهیه این کتاب بشوید جالب است بدانید هنوز فهرست جامعی از کتاب‌های چاپ سنگی و سربی موجود در کتابخانه‌های ایران وجود ندارد .

این پژوهشگر صنعت چاپ با اشاره به اهداف این کتاب اظهار کرد: یکی از اهداف کتاب چهل طوفان این است که تحول صنعت چاپ را در گذر زمان به نمایش بکشد، چاپ در ابتدا یک صنعت مذهبی بود چرا که اگر ما به عقب برگردیم، می‌بینیم که گوتنبرگ وقتی ماشین چاپ را اختراع کرد نخستین کاری که انجام داد، انتشار کتاب انجیل بود، در ایران نیز صنعت چاپ کاربردی مشابه داشته است و اکثر کتاب‌هایی که در سال‌های نخست ورود صنعت چاپ به ایران چاپ شده، مذهبی بوده است .

وی ادامه داد: در سال ۱۲۳۹ قمری این صنعت در ایران با مضامین عاشورایی انس می‌گیرد. چاپچی‌ها با گذشت زمان متوجه می‌شوند که می‌توانند هنر چاپ را با مذهب تلفیق کنند و کتاب‌های مصور مذهبی تولید کنند تا هرکس سواد داشت آن‌را بخواند و هرکس سواد نداشت، تصاویر آن‌را نگاه کند، طوفان البکاء یکی از این آثار است .

جلیسه  با اشاره به تصویرگری کتاب طوفان البکاء گفت: عنصر تصویرگری در طوفان البکاء جذابیت ایجاد کرد چراکه واقعه عاشورا را برای مردم به تصویر کشیده بود. در کتاب چهل طوفان، علی بوذری ۱۰۰ سال چاپ این کتاب را بررسی کرده و منبع مناسبی برای تحقیق آیندگان شده است چراکه خواننده با مراجعه به  کتاب می‌تواند از برداشت‌های مختلف، طی گذر زمان استفاده کند .

به گفته این پژوهشگر صنعت چاپ، از کتاب طوفان البکاء در سال‌های ۱۲۵۸ تا ۱۳۵۸ قمری بیش از ۵۰ هزار نسخه چاپ شده که این نشان دهنده علاقه مردم آن زمان به این کتاب است .

جلیسه درباره مصور بودن کتاب طوفان البکاء اظهار کرد: داستان‌های مذهبی در زمان قاجار دارای جذابیت خاصی بوده است چراکه اگر کتاب‌های بوستان، گلستان و شاهنامه را با طوفان البکاء مقایسه کنید متوجه خواهید شد که بخش کمی از این کتاب‌ها مصور هستند درحالی که بالغ بر ۹۰ درصد کتاب طوفان البکاء مصور است .

وی با اشاره به نبود تحلیل تصاویر در کتاب چهل طوفان گفت: یکی از نقدهایی که به این کتاب وارد است عدم وجود تحلیلی علمی بر تصاویر است، در این کتاب امکان تحلیل تصاویر وجود داشت که متاسفانه انجام نشده است .

مجتبی سبزه، نیز در مراسم نقد و بررسی کتاب چهل طوفان گفت: اگر کتاب طوفان البکاء را با شاهنامه مقایسه کنید متوجه تفاوت‌های تصویرگری در این دو اثر خواهید شد، تصاویر شاهنامه به‌صورتی نگارگری شده که خواننده پس از مطالعه اشعار، می‌تواند تشخیص دهد که هر تصویر متعلق به چه فردی است اما اگر به این کتاب توجه کنید متوجه خواهید شد که اکثر تصاویر به هم شباهت دارند .

این کارشناس کتاب در تشریح ایرادات کتاب چهل طوفان اظهار کرد: این کتاب با کاغذ گراف ۱۵۰ گرمی چاپ شده است که در صورت استفاده از کاغذ نازک‌تر، امکان سبک‌تر شدن این کتاب وجود داشت. وی با انتقاد از انتخاب فونت نستعلیق پاکستانی در این کتاب گفت: امکان استفاده از فونت‌های فارسی برای نوشتار کتاب وجود داشته است .

سبزه در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: طبق بررسی‌های انجام شده دیگر نسخه‌ای از کتاب چهل طوفان در بازار موجود نیست که امیدواریم با همت کتابخانه مجلس شورای اسلامی این کتاب به چاپ‌های بعدی برسد .

در ادامه محمد رجبی رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی گفت: ارتباط امام حسین (ع) با ایرانیان بسیار عجیب است زیرا در زمان شهادت ایشان، مدینه واکنشی از خود نشان نداد و ایرانیان بسیار برآشفتند.

وی افزود: در زمانیکه صفویه مسقر شد و مذهب تشیع رسمیت یافت، اولین کتابهای مصور در حوزه دین منتشر شد.

در پایان این مراسم از علی بوذری، نویسنده کتاب چهل طوفان، مجید غلامی جلیسه، پژوهشگر صنعت چاپ و مجتبی سبزه کارشناس برنامه تقدیر به عمل آمد.