-
۱۳۹۷-۰۱-۱۸ ۱۲:۵۶
حسین پاینده/ بررسی دیدگاه بودریار در باب رسانه و پست‌مدرنیسم؛
طغیان کپی بر اصل
بودریار می‌گوید پست‌مدرنیزم وضعیتی است که نشانه‌ها مرجع یا مصداق ندارند و دال‌ها نه به یک مدلول ثابت، بلکه به دال دیگری اشاره می‌کند. لذا نشانه‌ها تهی، بی‌معنا، معناباخته و گم شده‌اند و ما را در خود مستحیل می‌کنند. با امحای مرزی که بین واقعیت و وانموده وجود دارد، ارتباط بین نشان‌ها و واقعیت از بین می‌رود و انسان معاصر نمی‌تواند به‌طور دست‌اول و بلاواسطه با واقعیت پیرامون خودش تماس برقرار کند. واسطه‌ی این ارتباط نیز رسانه‌ها هستند.
-
۱۳۹۷-۰۱-۱۵ ۰۹:۳۳
آنچه مفسران ماکیاولی می گویند؛
ماکیاوللی: اخلاق، دین و سیاست
این سه سنگبنای اساسی اندیشۀ ماکیاوللی [اخلاق، دین، سیاست] مجادلات بسیاری را میان خوانندگان او پدید آوردهاند؛ مجادلاتی که آغاز آن‌ها به سدۀ شانزدهم میلادی و آن هنگام برمیگردند که او به پیروی از شیطان متهم شد، اما در همان حال نویسندگان (و سیاستمداران) ضمن همدلی با ماکیاوللی، وی را مبیِّن نظریۀ «مصلحت دولت» شناختند و پذیرفتند.
-
۱۳۹۷-۰۱-۱۴ ۱۵:۰۵
مفهوم شانس در حوزۀ مطالعات روان‌شناسی و فلسفی؛
روان‌شناسی و فلسفۀ شانس
از ادبیات روان‌شناسانۀ مربوط به شانس می‌توان سه نتیجۀ مهم استنباط کرد. نخست اینکه برداشت ما از شهودهای روزمره در خصوص شانس، تبیین‌های متناقض ما از این مفهوم را رقم می‌زند. دوم، اینکه یکی از راه‌هایی که در آن شهودهای روزانۀ ما در باب شانس متناقض‌اند، از این جهت است که تفاسیر ما از شانسی بودن رویدادها، تا چه میزان به عوامل بیرونی و محیطی، کنترل‌نشدنی بودن، متغیر بودن، شخصی بودن و امثالهم بستگی دارد. سوم، اینکه آیا نمونه‌های خلاف واقع می‌توانند نقشی در قرائت منطقی از شانس ایفا کنند.
-
۱۳۹۷-۰۱-۱۴ ۱۲:۲۹
در باب حقوق شهروندان در آزادی بیان؛
حق آب و گل، از آتن دیروز تا تهران امروز
شاید زمان آن رسیده باشد که یک بار برای همیشه این را دریابیم که هیچ شهروندی، در هر مقامی که باشد، در هیچ سرزمینی این "حق" را ندارد که تنها خود و هم باوران خویش را در جایگاه صاحبان اصلی آن سرزمین قرار دهد و به هم میهن منتقد خود، با هر اعتراضی به قوانین، شیوۀ اجرای قانون یا شیوۀ برخورد عوامل حکومتی، بگوید از میهنت کوچ کن.
-
۱۳۹۶-۱۲-۲۳ ۲۳:۱۸
مروری بر یکی از مهمترین کتاب‌های سال ۲۰۱۸؛
چراییِ شکست لیبرالیسم
به گمان بسیاری از استادان دانشگاهها و نویسندگان، کتاب چرایی شکست لیبرالیسم مهمترین کتاب منتشرشده در ابتدای سال ۲۰۱۸ است. بسیاری از مدافعان لیبرالیسم و درعین‌حال ناراضیان وضع موجود، همچنان معتقدند که «هرچه هست از قامت ناساز بی‌اندام ماست» وگرنه خود لیبرالیسم مشکل فلسفی ندارد. این دقیقاً همان توهمی است که پاتریک دنین بدان هشدار می‌دهد و بیان می‌کند که تنها راه‌حل «آزادی از لیبرالیسم است».
-
۱۳۹۶-۱۲-۲۱ ۱۲:۵۳
بهزاد جامه‌بزرگ/ پروژه فکری مراد فرهادپور قصد دارد گره از کدام مشکل معرفتی ما باز کند؟
کور می کند، شفا نمی دهد
مراد فرهادپور اگر به درست یا غلط مروج یک گرایش فکری خاص یا علاقه مند به یک یا چند فیلسوف و روانکاو چپ است، هرگز خطر نمی کند که در راه اشاعه مطلوب خود با سنت های فکری جغرافیا و تاریخی که پای در آن دارد، درگیر شود.
-
۱۳۹۶-۱۲-۲۱ ۱۱:۴۶
نقدی بر کتاب شریعتی و هایدگر (۲)؛
زهری در رگ و پی اندیشیدن فلسفی ایرانی
میری و یاران او که دستیابی به مقام تأمل را به این سادگی ممکن می‌دانند، نه تنها عامل گشودن مسیر نیستند بلکه همچون سدی در برابر مسیر فلسفهورزی و دامن زدن به بحرانهای ایران معاصر عمل می‌کنند و همچون زهری در رگ و پی اندیشیدن فلسفی ایرانی و از عوامل دست‌اول گسست از مبانی هویت ملی و تاریخی و فلسفی تلقی می‌شوند. دست یافتن به مقام تأمل علیرغم تمام دشواریها و سنگلاخهایی که در مسیر آن وجود دارد، درعین‌حال نمی‌تواند ناظر به نقادی از این جریانها نباشد تا به‌تدریج این علفهای هرز از زمین اندیشیدن فلسفی ایران پاک شوند.
-
۱۳۹۶-۱۲-۲۰ ۱۵:۵۹
تبارشناسی مارکسیست ها به مناسبت صدوهفتادمین سالگرد انتشار مانیفست کمونیست؛
از کارل مارکس تا مارکسیسم
به گفته ژیژک «ما مارکسیست‌ها آثار زیادی در نقد سرمایه‌داری نوشته‌ایم که نمی‌دانیم با آن‌ها چه کنیم در حالی که سرمایه‌داری دقیقاً می‌داند با آثار ما چه کند». به نظر می‌رسد این جمله از یکسو به حکومت‌مند بودن نئولیبرالیسم برمی‌گردد و از سوی دیگر به چرخش مارکسیستیِ از تولید به بازنمایی، از تولید امری نو به غُر زدن‌هایی که ناشی از مفاهیم استعلایی و بازنمایانۀ مارکسیستی است.
-
۱۳۹۶-۱۲-۱۹ ۱۲:۲۱
نقدی بر کتاب شریعتی و هایدگر (۱)؛
فلسفه تطبیقی در افق سوفیست دورۀ جدید
سید جواد میری به خود اجازه داده است که بیمبنا و بیربط و بدون طرح پرسشی جدی، «مارتین هایدگر را در برابر علی شریعتی قرار دهد و با اِعمال سلیقه و پرسشهایی که هیچ عمقی ندارند نشان دهد که علی شریعتی درهرصورت از هایدگر قرائت داشته است». بنابراین، در شرایطی که سنت زمان کُند را سپری می‌کند و مفاهیم صیقلنیافته با شرایط عصر هیچ‌گونه همخوانیای ندارند، ظهور پژوهش‌های تطبیقی ازاین‌دست همچون آبی زهرآلود به تباهی نظام اندیشگی ایران دامن می‌زند.
-
۱۳۹۶-۱۲-۱۵ ۱۴:۱۵
سرمقاله/ مدیرمسئول فرهنگ امروز؛
از نقدگریزان تا مخالفان آزاداندیشی
ایجاد کمپینی علیه فرهنگ امروز در فضای مجازی توسط طرف‌داران یک اندیشه به جرم نقد و بررسی یک روشنفکر، نمونه‌ای از نقد گریزی روشنفکران پوشالی است که به جای پاسخ و شرکت در بحث به اقداماتی خلاف آنچه مدعی‌اند روی می‌آورند. «فرهنگ امروز» با گذشت ۲۰ شماره به سهم خود تلاش کرده به‌عنوان رسانه‌ای فرهنگی و اندیشه‌ای و البته مستقل، در ایجاد فضای نقد و گفت‌وگو برای کمک به تحول علوم انسانی گام بردارد.
-
۱۳۹۶-۱۲-۱۵ ۰۹:۴۰
سخنرانی آنتونیو نگری در انجمن اجتماعی اروپا در سال ۲۰۰۴؛
مالتیتود یا طبقۀ کارگر
مالتیتود در ابتدای امر یک مفهوم طبقاتی است، پس از آن مفهومی سیاسی نیز می‌باشد. تا آنجا مفهومی طبقاتی است که در هیئت یک مفهوم جامع، نقطۀ پایانی بر مفهوم بسیط طبقۀ کارگر می‌گذارد. از نظرگاه سیاسی نیز مالتیتود مفهومی است که پایان‌بخش مفهوم مردم، ملت و تمام آن چیزهایی است که به‌وسیلۀ دولت [مدرن] ایجاد می‌شود و مبنای نمایندگی را فراهم می‌کند.
-
۱۳۹۶/۱۲/۱۴
گفت‌وگو با ابراهیم گلستان در مورد روشنفکران معاصر ایرانی؛
حرف‌زدن مکافات دارد
باور کنید که من کوچک‌ترین اعتقادی به «شاملوی بزرگ» که می‌گویند، ندارم. آقای دولت‌آبادی به‌جان عزیز خودم، زحمت می‌کشد، خیلی می‌نویسد که به‌قولی ارزش دارد، ولی اینها در حد درک شرایط اجتماعی نیستند جز درک اینکه فلان کار بد و فلان کار خوب است.
-
۱۳۹۶-۱۲-۱۴ ۱۰:۴۹
در باب اهمیت هویت ملی (۲)؛
ناسیونالیسم؛ کلاسیک یا لیبرال
لیبرالناسیونالیسم وضعیتی ملایم و مدنی دارد و سخنان بسیاری به سود آن می‌توان گفت. لیبرالناسیونالیسم میکوشد شهود ما به سود گونهای محافظت سیاسی از اجتماعات فرهنگی را با اخلاقیات سیاسی لیبرال آشتی دهد؛ البته این روند، موضوعات مربوط به سازگاری اصول جهانشمول لیبرال با تعلقات خاص ملت قومی-فرهنگی افراد را برمیانگیزد.
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۸ ۰۹:۱۵
غلط‌های روش‌شناختی نظریۀ انتقادی؛
مرده‌ریگ مکتب فرانکفورت در ایران
فرهنگ و روان‌شناسی اجتماعی هر جامعه‌ای سخت متأثر از متغیرهای مذهبی، قومی، تاریخی، اقتصادی، خصوصاً سیاسی خاص آن جامعه است؛ مع‌الوصف در پژوهش‌های اجتماعی نباید نظریه را بر واقعیت تحمیل کنیم، باید فرضیاتی داشته باشیم که بر اساس آن دست به پژوهش بزنیم؛ اما اینکه واقعیت را به‌زور با نظریه منطبق کنیم، ربطی به آنچه پوپر تقدم مسائل بر مشاهده (Observation) می‌نامد، ندارد. همان‌طور که گفتم باید خود را نسبت به اقتضائات ویژۀ هر جامعه‌ای مقید بدانیم.
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۷ ۱۲:۳۴
به بهانه انتخاب «نوشتار و تفاوت» به عنوان ترجمه برگزیده آیین کتاب سال؛
فرم‌های ناکافی برای چیزهای بسیار
خواننده نباید چندان دل‌خوش به «مدخل‌وارگی» این کتاب باشد، متن‌های کتاب نه تنها دشوار بلکه ترسناکند. فهم بسیاری از دقایق متن نه تنها محتاج اطلاعات وسیع خواننده در فلسفه و ادبیات است، بلکه ورزیدگی او را نیز به چالشی سخت می‌کشد. مقالات کتاب بیشتر گفت‌وگوهای دریدا با فیگورهای ادبی-فلسفی مطرح در دهۀ ۶۰ فرانسه هستند. این گفت‌وگوها به تعبیر مترجم «همهمه‌هایی» هستند که چه‌بسا بتوان آن‌ها را شکلکی قرن‌بیستمی به دیالوگ‌های افلاطونی دانست.
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۵ ۱۲:۴۲
در باب اهمیت هویت ملی (۱)؛
ملت و ناسیونالیسم: مفاهیمی متنازعٌفیه
مدعیات ناسیونالیستی، ملت را به‌مثابه مرکز کنش سیاسی نمایش میدهند که باید به دو پرسش کلی بسیار مهم پاسخ دهد؛ اول اینکه آیا نوعی گروه اجتماعی بزرگ (کوچکتر از مجموع کل انسانها) هست که واجد اهمیت اخلاقی ویژه باشد؟ پرسش دوم اینکه مبانی تکالیف شخص نسبت به گروه مرکزی پایبند به اخلاق چیست؟ این مبانی مبتنی بر عضویت اختیاری در ملتند یا عضویت غیراختیاری؟
-
۱۳۹۶-۱۲-۰۲ ۱۷:۱۹
نگاه مقایسه‌ای به «متن» در دیدگاه لئو اشترواس و اصحاب مکتب کمبریج؛
گذار از اسطورۀ حی‌بن‌یقظان به رابینسون کروزوئه
اشتراوس بر این باور است که طلیعۀ حقیقت و نیک‌بختی تنها یک‌بار و آن‌هم در هنگام حکومت پولیس یونانی بر زمین تابیدن گرفته است. وی معتقد است که در تاریخ اندیشۀ سیاسی، این تنها یونانیان بوده‌اند که توانسته‌اند ماهیت حقیقی اشیا را دریابند و به کنه حقیقت هستی دست یازند. تاریخ اندیشۀ سیاسی پس از یونانیان، تاریخ انحطاط است و دلالت‌های چنین انحطاطی را می‌توان در متون آن زمان سراغ گرفت.
-
۱۳۹۶-۱۱-۲۹ ۱۱:۱۰
در راستای مقام داریوش شایگان؛
فیلسوف جهان‌بین آواره در وطن
شایگان معتقد بود ایران واسطۀ میان غرب و هند است، به همین دلیل دچار منازعات فرهنگی بسیاری شده است و همین منازعات را نیز دلیل شکل‌گیری تمدن ایران می‌دانست./شایگان هرچند فرزند ایران است اما شخصیتی جهانی دارد. او در دوران زندگی خود بین میهن و جهان در تبعید بوده است.
-
۱۳۹۶-۱۱-۲۸ ۱۱:۱۸
چرا داشتن فرم زندگی فلسفی مهم است؟
فلسفه برای همه
یکی از آرمان‌های روشنگری قرن هجدهم این بود که فلسفه به ساختن زندگی روزمره بپردازد؛ در این معنا، فلسفه یک «فرم زندگی» و طریقی برای انجام دادن امور است، بنابراین تفکر و فلسفیدن باید به جای صرف دانش نظری به یک سبک زندگی تبدیل شود. برای آموختن فلسفه، فرد باید به‌طور فعالی در زیست فلسفی درگیر شود که در این صورت مهمترین کارکرد فلسفه «تفکر برای خود» خواهد بود.
-
۱۳۹۶-۱۱-۲۵ ۱۰:۱۹
رضا داوری اردکانی (۲)؛
در حسرت توسعه
جهان توسعه‌نیافته جهان قبل از توسعه نیست. جهان در حسرت توسعه نشسته و به توسعه نرسیده است. پس برای اینکه در هر راه دیگری قرار گیرد باید از این وضع آزاد شود، اکنون همه جهان و اذهان جهانیان و حتی تفسیرهایی که از متون مقدس و از معرفت و حکمت قرون سلف می‌شود پر از اندیشه‌ها و در آمیخته با قواعد و نظرهای پراکنده متعلق به تجدد است و تا این معنی درک و دانسته نشود هیچ گشایشی در کار نخواهد بود .اگر تاریخ دیگری در زندگی آدمیان رقم خواهد خورد کسانی که مرزهای پایانی مدرنیته را می‌شناسند و زشت و زیبای آن را به جان آزموده‌اند، بخت بیشتری برای قدم گذاشتن در آن دارند.
-
۱۳۹۶-۱۱-۲۳ ۱۱:۰۰
رضا داوری اردکانی (۱)؛
خردِ پیشرفت و توسعه
فهم سیاست جهان جدید و خرد توسعه گرچه در ظاهر به اشخاص ممتاز تعلق دارد اما در حقیقت فهم خاص جهان متجدد است و آن اشخاص هم تا در این فهم شریک نشوند، مسائل سیاست و توسعه را درنمی‌یابند. اما فهم عام نمی‌پذیرد که جهان جدید در جوهر و ماهیت و از حیث فهم متفاوت با جهان‌های قدیم باشد.
-
۱۳۹۶/۱۱/۱۵
گفت‌وگو با پرفسور نوبوآکی کوندو، ایران‌شناس ژاپنی؛
به چالش کشیدن دیدگاه رایج تفکر مدرن در ایران قرن نوزدهم
کتاب قانون اسلام و جامعه ایران اولین کتاب در مورد رابطۀ بین شریعت (قانون اسلام) و جامعۀ ایران در قرن نوزدهم میلادی است که در آن جنبه‌های حقوقی جامعۀ شهری در ایران و بافت اجتماعی را به بحث گذاشته‌ام. اتفاقی که در روندی سیاسی رخ داد تا آشکار سازم مقامات چگونه فقه را در جامعه اجرا می‌کرده‌اند و رعایا چطور از فقه بهره‌برداری می‌نموده‌اند و چگونه فقه جامعه را سامان‌دهی و تنظیم می‌کرده است.
-
۱۳۹۶-۱۱-۱۴ ۱۱:۰۵
سه کتاب در مورد ماهیت متغیر مسئولیت در سیاست آمریکایی؛
تقصیر چه کسی است؟
می‌توان نقطۀ شروع مفهوم مسئولیت را به سال ۱۹۶۸ بازگرداند، زمانی که رونالد ریگان فرماندار کالیفرنیا در یک سخنرانی در کنوانسیون ملی جمهوری‌خواهان اعلام کرد که زمان آن است که به سرزنش «جامعه» به خاطر نقص‌ها و ضعف‌های مردم خاتمه دهیم و قبول کنیم که «هر فرد مسئول اعمال خویش است». زمان کامل شدن این تغییر را می‌توان سال ۱۹۹۳ دانست، وقتی بیل کلینتون در اولین سخنرانی خود مردم آمریکا را ترغیب کرد که «مسئولیت را از همه طلب کنند» و «عادت بدِ انتظار داشتن چیزی از هیچ‌چیز را ترک کنند».
-
۱۳۹۶-۱۱-۱۱ ۱۰:۳۵
تاثیر مصرف‌گرایی بر ماهیت شهر؛
عقلانی شدن مصرف
بودریار این ایده را مطرح می‌کند که جوامع پسامدرن از تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات اشباع و به عصر وانمایی (شبیه‌سازی) وارد شده‌اند. به نظر بودریار، فرهنگ‌های مصرفی اساساً مرزبندی‌های معمول بین هنر والا و هنر نازل، امور عمیق و امور سطحی، فرهنگ و کالا، دال و مدلول و نفس ایدۀ نیازهای انسانی را برای برآورده ساختن آن‌ها در ورطۀ تردید افکنده است. وی استدلال می‌کند، مصرف حاصل اشتیاق از پیش شکل‌گرفتۀ سوژۀ مجسم به اشیا یا ابژه‌ها نیست؛ کالاهای اجتماعی برای تأمین نیازهای از پیش موجود مصرف نمی‌شوند، بلکه برای دلالت بر تمایزات اجتماعی مصرف می‌شوند.
-
۱۳۹۶-۱۱-۱۰ ۱۳:۲۲
درآمدی بر برخی مسائل مکانیک کوانتوم؛
آیا مکانیک کوانتوم نظریۀ کاملی است؟
اما اگر مکانیک کوانتوم را نظریهای کامل ندانیم، به دستهای از نظریه‌ها میرسیم که نظریههای متغیرهای نهان خوانده می‌شوند. اگر مکانیک کوانتوم را ناقص در نظر بگیریم، می‌توانیم بگوییم سیستم قبل از اندازه‌گیری هم در آن حالت بوده است، ولی چون توصیف مکانیک کوانتوم ناقص بوده، به همین دلیل نتوانسته است حالت متعین ذره را برای ما مشخص کند و صرفاً یک برهم‌نهی از حالات ممکن را برای ما مشخص کرده است.
-
۱۳۹۶-۱۱-۰۸ ۱۲:۳۹
نقدی بر ترجمه داریوش آشوری از کتاب شهریار ماکیاولی؛
شهریارِ آشوری
به نظر می‌رسد که در متن «شهریار ماکیاوللی» دقیقۀ معرفتی بسیار حائز اهمیتی وجود داشته است که در ترجمۀ آشوری «فوت» شده است، چنان‌که با دقت در آن می‌توان گفت که برگردان فارسی نه کتابی از ماکیاوللی بلکه برساخته‌ای از مترجم ایرانی است؛ از همین رو حتی می‌توان نسخۀ پارسی‌شدۀ اثر شهیر ماکیاوللی را -با عنایت به آن دقیقۀ معرفتی ازدست‌رفته- «شهریار آشوری» نامید.
-
۱۳۹۶-۱۱-۰۷ ۱۵:۱۵
یرواند آبراهامیان؛
میراث چپ در تاریخ‌نویسی معاصر
جنبش‌های چریکی معاصری که در ایران ظهور کردند، تاحدی به تاریخ مدرن توجه داشتند، اما متون اصلی آنان (نظیر اثر مسعود احمدزاده تحت عنوان «مبارزۀ مسلحانه: هم استراتژی هم تاکتیک» و کتاب «تاریخ سی‌سالۀ ایران» نوشتۀ بیژن جزنی و همچنین یادداشت‌های مصطفی شعاعیان) کمتر بر منابع اصلی و بیشتر بر منابع دست‌دوم، شایعات، منابع مستعمل و گرایش‌های سیاسی نویسندگان آن‌ها متکی بود. آنان در بحث‌وجدل، یدی طولانی داشتند، اما اطلاعات تاریخی‌شان اندک بود.
-
۱۳۹۶-۱۱-۰۴ ۱۰:۲۲
تجدید نظری در مفهوم زندگی مطلوب، فارغ از فرهنگ مصرفی؛
جنبش ساده‌گرایی خودخواسته
ساده‌زیستی لزوما سبک زندگی ملال‌آوری نیست و پیروان آن به تجدیدنظر در ایدئال‌های فرهنگ مصرفی به‌منزلۀ محرومیت یا چشم‌پوشی از نیازهای خود نمی‌نگرند، بلکه آن را همچون مسیری پیوسته می‌دانند که به آزادی و ثروتی اصیل رهنمون می‌شود. همان‌گونه که لائوتسه زمانی گفته است: «غنی آنان‌اند که می‌دانند آنچه دارند کفایت می‌کند.»
-
۱۳۹۶-۱۱-۰۳ ۱۴:۰۲
بررسی نسبت دانش و قدرت و اخلاق با تکیه به مواجهه جواد طباطبایی و مراد فرهادپور؛
نبرد بر سر کرسی‌های ماشین سوژه‌منقادسازی
کافی است در حیاط آکادمی‌های موازی در فاصلۀ میان کلاس‌ها گوش تیز کنیم تا دریابیم نه‌فقط در رابطۀ استادـ‌شاگرد بلکه در رابطۀ شاگردـ‌شاگرد هم نسبتی از نابرابری هست میان آن که بیشتر می‌داند و آن که کمتر می‌داند و این نسبت صرفاً گفتمانی نیست بلکه در سطح امور غیرگفتمانی اعم از ژست‌های بدن و دوری و نزدیکی به استاد و غیره نیز محسوس است.
-
۱۳۹۶-۱۱-۰۲ ۱۱:۵۶
توضیحی در خصوص وضعیت سیاسی ما ایرانیان؛
"خود از برون نگری" ایرانی!
اگر "خود از برون‌نگری"گرفتار زیاده‌روی و افراط شود انسان را از درون تهی می‌سازد. اصالت آدمی به این است که برایندی صرف از محیط و نگاه‌ها و راه‌های رفته دیگران نباشد. اگر ما خود را نبینیم و نتوانیم واقعیت خویش را کشف کنیم بعید است دیگران بتوانند آنرا آشکار سازند.حکایت جوامع هم کم و بیش چنین است.