-
۱۳۹۶-۰۵-۰۷ ۱۰:۱۳
کاربست نظریه و بحران پایان‌نامه‌نویسی در رشتۀ تاریخ(۱)؛
مواجهه با یک بحران
تردیدی نیست که تحول دانش تاریخ و رشد کیفی پژوهش‌های تاریخی نیازمند رشد معرفت تاریخی، تحول روش‌های تحقیق در تاریخ، استفاده از تجربه‌ها و یافته‌های علوم دیگر، روابط علمی با نهادهای پژوهشی در خارج از ایران، رشد آگاهی‌های اجتماعی، گام نهادن در میدان مطالعات میان‌رشته‌ای، بین‌رشته‌ای و فرارشته‌ای و انبوهی از مسائل دیگر است.
-
۱۳۹۶-۰۵-۰۴ ۱۳:۰۹
دیالکتیک نگریستن و نگریسته شدن در تجربۀ سینمایی؛
نگاه می‌کند، اما نمی‌بیند...
در تجربۀ سینمایی اساساً چه کسی است که نگاه می‌کند؟ صورت‌بندی لکان از نگاه و دیدن در تجربۀ سینمایی، این نتیجۀ امیدبخش را در پی دارد که آپاراتوس سینمایی با تمام سازوکارهای پنهانش، در نهایت نمی‌تواند بر نگاه تماشاگر سیطرۀ مطلق یابد. به‌واسطۀ میل تماشاچی همواره مازادی از این انقیاد تام‌وتمام برجای می‌ماند که تنها با کژ نگریستن قابل ردیابی است.
-
۱۳۹۶-۰۵-۰۳ ۰۹:۰۸
رضا داوری اردکانی/ مقدمه‌ای برای همه آینده‌نگری‌ها (۱)؛
کدام زمان
مهم نیست که پیرو کدام ایدئولوژی باشیم، هرچه باشیم صبر نداریم و منتظر آینده نمی‌مانیم و بی‌درنگ می‌خواهیم با ایجاد تدابیر صوری و احیاناً به پشتوانه خشونت هر آنچه با مقبولات رسمی و مشهورات سیاسی مناسبت و موافقت ندارد از میان برود. هیچ‌یک از صاحبان ایدئولوژی‌ها به اینکه چه می‌توان و چه نمی‌توان کرد و چه آثاری بر کرده‌ها و گفته‌هایشان مترتب می‌شود نمی‌اندیشند بلکه اجابت درخواست و تحقق فوری سودایشان را می‌خواهند.
-
۱۳۹۶-۰۵-۰۲ ۱۰:۵۶
دربارۀ فلسفۀ علم در تمدن اسلامی؛
فلسفه؛ عامل یا مانع رشد نظریات علمی در تمدن اسلامی
فلاسفۀ دورۀ اسلامی به تبعیت از ارسطو، نه تنها از ورود علل فاعلی یا مکانیکی به علم طبیعیات جلوگیری می‌کردند بلکه روش لمّی را یک روش معرفت‌بخش حقیقی می‌دانستند و روش انّیِ ریاضی‌دانان (منجمان، اپتیک‌دانان و...) را تنها برای شناخت ظواهر امور مفید می‌دانستند، نه علل واقعی پدیده‌ها. به همین دلیل، یک طبیعیات غیرمکانیکی و غیرریاضی را به دست منجمان می‌دادند که وافی به مقصودشان نبود.
-
۱۳۹۶-۰۵-۰۱ ۱۰:۳۰
چالشی در باب گفتمان رسمی آکادمیک؛
«نظریه‌پردازی بچه‌مدرسه‌ای»: مواجهه با آکادمی در «اولیس»
تحمیل معیار رسمی آکادمیک، باعث در کانون قرار گرفتنِ نظامِ ارزشیِ غربی می‌شود؛ نظامی با ارزش‌هایی نظیر وضوح، شفافیت و خطی بودن که اغلب نویسندگان ادبیات جهان اکیداً در برابر آن ایستادگی می‌کنند. افزون بر این، این معیار رسمی با تقویت گونه‌ای از تمرینات ذهنی، پتانسیل انقلابی اندیشه‌هایی را که در ادبیات جهان عرضه می‌شود، تحلیل می‌برد.
-
۱۳۹۶-۰۴-۳۱ ۰۹:۳۰
نگاهی به الگوی فعالیت احسان نراقی در ارتباط با نهاد حاکمیت دوران پهلوی؛
کنش اجتماعی در کارزار سیاسی
نراقی بر دو نفر به‌عنوان کلید جلوگیری از خشونت در کشور و حل مسالمت‌آمیز درگیری‌های ناشی از انقلاب تأکید ویژه داشت: مرتضی مطهری و مهدی بازرگان. او عنوان می‌کند که «بازرگان هم به درد رژیم شاه می‌خورد و هم به درد انقلاب، ولی قدرش را هیچ‌یک از دو رژیم ندانستند. چون مسئولان، دوراندیشی لازم را نداشتند. من از ابتدا خیلی به مطهری و بازرگان کشش داشتم و معتقد بودم تعامل این دو معجونی است که هم روشن‌فکر حقش محفوظ می‌ماند و هم روحانی.
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۸ ۰۹:۳۱
آنچه دانشمندان در مورد آینده زمین می‌گویند؛
بدرود سیارۀ زمین؟
می‌توان سر این به توافق رسید که اکثر راه‌حل‌ها که تا به امروز پیشنهاد شده‌اند، زیادی فرضی‌اند و برای اینکه در سطحی جهانی اعمال شوند هزینه زیادی می‌برند و یا اینکه پیامدهای منفی دارند. پس چه باید کرد؟ ما زمین را درست می‌کنیم یا تعداد کمی از ما روزی عادات بدمان را جمع می‌کنیم و راه ستاره‌ها را در پیش می‌گیریم؟
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۷ ۱۰:۳۲
نگاهی به نحوۀ تدریس ادبیات معاصر ترکی در دانشگاه‌های ترکیه؛
دانشگاه زندگان؛ ادبیات مردگان
الفبای لاتین قدمتی کمی بیشتر از هشتاد سال در ترکیه دارد و طبیعی است که این تغییر رسم‌الخط دگرگونی بزرگی در زبان و ادبیات را با خود به‌همراه داشت. برنارد لوئیس، که آثار بسیار مهمی پیرامون خاورمیانه، خاصه ترکیه دارد، می‌نویسد: درست است که ترکی شامل لغات اتخاذشدۀ بسیاری از فارسی و عربی است، ولی ساختار آن با هر دو زبان کاملاً تفاوت دارد و دامنۀ اشکال و صداهای آن چنان وسیع است که رسم‌الخط عربی قادر به رساندن مفهوم آن نیست.
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۶ ۱۲:۱۱
آیا مدل فقه مدرن مطلوب دنیای فعلی است؟
فقه سنتی، فقه پویا یا فقه مدرن؟
سؤالی که در این میان بسیار مطرح شده آن است که آیا شرایط جدید اقتضا می‌کند تا ما فقه اصیل و سنتی خود را کاملاً رها کنیم و از تمام اصول و چارچوب کلی آن خارج شویم یا می‌توان با حفظ همان چارچوب و تکیه بر آموزه‌های اصیل دینی و فقهی، مسائل نوظهور هر عصر را از آن استنباط نمود؟ یا دنیای مدرن فعلی اقتضائات خود را بر تفکر و مبانی فقهی تحمیل می‌کند و آن را با عقل خودبنیاد درگیر کرده و عنان فقه را به نام عقلانیت اقتضایی به دست آن می‌سپارد؟
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۵ ۱۳:۴۰
فرهنگ‌واره لغات و ترکیبات عربی شاهنامه
یکی از پرسش های عموم خوانندگان و علاقه مندان شاهنامه این است که فردوسی در نظم حماسهٔ ملی ایران از لغات و ترکیبات عربی نیز استفاده کرده است؟ این موضوع / سوال از گذشته مورد توجه برخی از محققان خارجی و ایرانی بوده و رساله ها و مقالاتی نیز در این باره نوشته شده ولی به دلیل استناد آنها برچاپ های غیرمعتبر یا نیمه نسبتاًمعتبر شاهنامه، آمارها و نتایجشان چندان دقیق نیست.
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۵ ۱۰:۴۰
ترجمه یکی از مقالات ژیل دلوز در کتاب «مقالات انتقادی و کلینیکی»؛
ادبیات و زندگی
آدمی با روان نژندی‌اش نمی‌نویسد. روان نژندی یا روان‌پریشی گذرگاه‌های زندگی نیستند، بلکه حالاتی‌اند که وقتی در آنها فرومی‌افتیم که فرایند تخریب، مسدود یا بند آمده باشد. بیماری نه یک فرایند، که یک توقف فرایند است؛ همچنان‌که در «مورد نیچه» چنین بود. افزون بر این، نویسنده به‌معنای دقیق کلمه، نه یک بیمار، که یک پزشک است؛ پزشک خودش و پزشک جهان.
-
۱۳۹۶-۰۴-۲۱ ۱۰:۱۸
اعمال قدرت سیاسی در دانشگاه چه تأثیری بر اخلاق آکادمیک دارد؟
قدرت، اخلاق و دانشگاه
توجه به تفکر لیبرالی و نیز سرمایه دارانه در غیاب تفکرهای چپ و سوسیالیستی در چند دهۀ گذشته حوزۀ آکادمیک را تحت تأثیر نیرومند خود دارد؛ بدون اینکه قدرت بخواهد مداخله‌ای مستقیم در این جهت انجام دهد، این تسلط و نفوذ لیبرالیسم در تفکر و ناخودآگاه اکثر نخبگان آکادمیک باعث شده تا جهت تفکر در نزد ایشان تحت تأثیر لیبرالیسم و روش زندگی سرمایه‌دارانه در حوزۀ اقتصاد قرار گیرد. در کنار این تأثیر قدرت عریان دولت نیز وجود دارد که به طور مستقیم بر تمام حوزۀ آکادمیک تسلط و کنترل دارد.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۹ ۰۹:۴۸
ایران با چه موانع تاریخی مواجه است؟
تحلیل سه دشوارۀ تودرتو در تاریخ تئوریک ایران
به‌هرصورت ما ملتی تاریخ‌مندیم، ولی تاریخ ما یک مشکل بزرگ دارد: چندهزار سال تاریخ در پشت سر ما به‌مانند یک تودۀ بی‌شکل بر روی هم ریخته است بدون هیچ صورت‌بندی خاصی. لفظ کشکول برای توصیف این وضعیت مناسب است. تاریخ ما بدون هیچ استخوان‌بندی عقلانی چونان یک کشکول بزرگ است.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۸ ۰۹:۳۷
نگاهی به جامعه‌شناسی تاریخی امانوئل والرشتاین؛
دورۀ تاریخی والرشتاین
با توجه به اینکه تعریفی که والرشتاین از سرمایه‌داری می‌دهد با تعریف اکثریت متفکران مارکسیست تمایز آشکار دارد، تعریف او از سوسیالیزم نیز صورتی دیگر دارد. والرشتاین سوسیالیزم و امکان بروز انقلاب سوسیالیستی را در چهارچوب دولت‌های ملی غیرممکن می‌داند، از نظر او سوسیالیزم نیز (مانند نظام جهانی) یک سیستم اقتصادی جهانی است، سیستم اقتصادی‌ای که برخلاف نظام جهانی مدرن بر مبنای استثمار بنا نمی‌شود.
-
۱۳۹۶/۰۴/۱۷
زمینه و زمانه ژان ژاک روسو در گفت‌وگو با سیاوش جمادی؛
فیلسوف آزادی
من فکر می‌کنم باور روسو یک دین دنیوی شده است، عواقب دین دنیوی شده نیز یعنی حکومتی است که بر مبنای حقایق اشباع شده است یعنی خوب چیست، بد چیست، باید چیست، نباید چیست و... بنابراین، خود جامعه، حرکت آن، عقلانیت جمعی، جامعه مدنی که بعدا توسط هگل مطرح می‌شود، برای ژان ژاک روسو اصالت ندارد.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۷ ۰۹:۳۹
دیدگاه انتقادی به تاریخچۀ فکر ایرانشهری (۲)؛
اندیشۀ سیاسی ایرانشهری و ماهیت سلبی آن با تجدد
اندیشۀ سیاسی ایرانشهری به علت اینکه ذاتاً ماهیتی الهیاتی دارد و اساساً مبتنی بر تاریخ سنت قدمایی است، پس بی‌درنگ می‌توان دریافت که از نظر سرشت نظری در تضاد آشکار با اندیشۀ سیاسی دوران جدید است. به سخن دیگر، اگر ما دوران جدید را دوران سکولاریزاسیون به شمار آوریم، دوران جدید بالفعل امری سلبی نسبت به دوران قدیم است؛ و همین قاعده نیز به‌صورت بالعکس نمود پیدا می‌کند.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۴ ۰۸:۳۴
نگاهی به شاخصه‌های مدنظر ارسطو در اخلاقِ تعلیم و آموزش؛
حکمت عملی و ذات دانش اخلاقی
شاید شجاعت مهم‌ترین فضیلت یک معلم نباشد، گرچه گاهی در شغل یک معلم به کار می‌آید. اگر معلمی از مافوق‌های خود بترسد و هرگز نتواند با نظرات آنها مخالفت کند، این معلم، معلم خوبی نخواهد بود. یک معلم باید این قدرت را داشته باشد که بر آرای خود تکیه کرده و بر آنها پافشاری کند. یک معلم باید شجاعت برقراری نظم در کلاس را داشته باشد. البته زمانی که نظم را در کلاس حفظ می‌کنیم باید به حد وسط نیز توجه داشته باشیم.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۳ ۱۰:۲۳
نگاهی به کتاب آیین‌ها و نمادهای تشرف (اسرار تولد و نوزایی) میرچا الیاده؛
دیدگاهی فراتاریخی به آیین
الیاده به سراغ الگوهای تشرفی در جهان مدرن می‌رود؛ یعنی به سراغ تجربۀ دینی مردمانی که دیگر هیچ تجربۀ دینی در معنای دقیق کلمه ندارند و در نوعی زندگی تقدس‌زدایی‌شده و در جهانی تهی از قداست می‌زیند. وی معتقد است که انسان غیردینی اعصار جدید چه بخواهد و چه نخواهد به الگوهای رفتاری، باورها و زبانِ homo religiosus (انسان دین‌ورز) ادامه می‌دهد.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۲ ۰۹:۵۳
گفتاری از سارا شریعتی (۲)؛
علوم انسانی خصلتاً مزاحم است
اگر همین دو نکته را (نقد و فاصلۀ انتقادی و رفلکسیویته را که خود من را هم مشمول همان نقد می‌کند) به‌عنوان مهم‌ترین ویژگی‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی در نظر بگیریم، درمی‌یابیم که این علوم خصلتاً علوم مزاحم و دردسرسازی هستند، علومی هستند که نظام‌های موجود اصولاً آنها را نمی‌پسندند؛ به این دلیل که موضوع ارجح این علوم این است که نظم را به چالش بکشند و مورد نقد قرار دهند. در نتیجه یک دوگانه‌هایی داریم در علوم انسانی و علوم اجتماعی که یکی از معروف‌ترین آنها دوگانۀ مارکس است.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۱ ۱۰:۳۷
دیدگاه انتقادی به تاریخچۀ فکر ایرانشهری (۱)؛
دوران قدیم و پیدایش مفهوم سکولاریزاسیون
فلاسفه در این دوران خوب می‌دانستند برای تکوین اندیشۀ سیاسی به گونه‌ای باید طرح موضوع کنند که افق زمانه در سیر فرایندش به آنان یاری کند. به‌عنوان نمونه بسیاری از متفکرین سدۀ بیستم میلادی بر این باور بودند که حاکمیت متناسب با مشروعیتی که از سوی مردم اقتباس می‌کند بدو حق الهی می‌بخشد.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۰ ۱۲:۴۰
به مناسبت درگذشت پیتر برگر؛
واکاوی روش پیتر برگر در فهم دین
اگر تصویر دین با توجه به جامعه‌شناسی معرفت، تصویری اساساً غم‌انگیز و تأسف‌بار است، و آن را محصول آدمی می‌داند، برگر می‌کوشد تا نشان دهد که این فرشینه و تابلو با یک قلم جامعه‌شناسانه ترکیب شده است و نباید به‌عنوان سخن نهایی درباره دین قلمداد شود.
-
۱۳۹۶-۰۴-۱۰ ۰۹:۱۴
آنتونیو نگری؛
یک تجربۀ مارکسیستی از فوکو
زندگی همواره سیاسی و اجتماعی است. در فوکو، عالی‌ترین بیان این هستی، غوطه‌ور در یک هستی‌شناسی جدید از حال حاضر است: یک هستی مشترک؛ جایی که وابستگی‌های دوجانبه و چندجانبۀ افراد منفرد تنها زمینه‌ای را خلق می‌کند که در آن می‌توانیم مسئلۀ شناخت را طرح و حقیقت را جست‌وجو کنیم.
-
۱۳۹۶-۰۴-۰۳ ۱۰:۲۲
گفتاری از سارا شریعتی (۱)؛
چرا باید علوم انسانی بخوانیم؟
در جهان امروز که جهان قطعه‌قطعه شده‌ای است، جهانی که به شکل پارادکسیکال هم جهانی‌شدن آن را یک‌پارچه می‌کند و هم در واکنش به جهانی‌شدن دارد قطعه‌قطعه می‌شود، اگر ما این سنت حسنۀ جابه‌جایی و رفتن به جایی که منتظر ما نیست را انجام ندهیم، همیشه زندانی و محصور یک قوم و قبیله باقی می‌مانیم، ذهن‌های بسته و تنگ خواهیم داشت.
-
۱۳۹۶-۰۴-۰۳ ۱۰:۰۴
دیدگاه رضا داوری اردکانی درباره دانشگاه (۲)؛
جان نقّاد و چشم باز مردم
علم جدید و دانشگاه شأن و مقامی در زندگی جدید دارند که آن را با مقام علم و مدرسه قدیم قیاس نباید کرد. دانشگاه امروز باید جان نقّاد و چشم باز مردمی باشد که راه توسعه اجتماعی، اقتصادی، تکنیکی را می‌پویند و اگر از عهده این کار برنیاید از ادای رسالت و مأموریت خود باز مانده است.
-
۱۳۹۶-۰۳-۳۱ ۱۰:۵۳
چرا فلسفه از «بازی کردن» غافل شده است؟
احیای قدرت بازی
دست‌کم ما به‌نوعی معرفت‌شناسی بازی (که به‌دنبال این باشد که چگونه بازی دانش تولید می‌کند) و اخلاقیات بازی (که مسائل هنجاری بازی را وامی‌کاود) نیاز داریم. می‌توانیم علی‌رغم بدگمانی ارسطو به بازی، از او شروع کنیم. او برای نمونه، موسیقی را نوعی سرگرمی و تفریح می‌پندارد که درخور نجیب‌زادگان و مردم آزاده است. او در «سیاست» چنین نتیجه‌گیری می‌کند: موسیقی نیاز به هیچ‌گونه برهان‌آوری و توجیهی ندارد، زیرا «در هر کجا به‌دنبال سودمندی گشتن، به‌هیچ‌روی مناسب مردم آزاده و بزرگ‌منش نیست.»
-
۱۳۹۶-۰۳-۳۰ ۱۲:۱۳
نشست «اکنون، ما و شریعتی» با سخنرانی احسان شریعتی، یوسف اباذری و هاشم آقاجری؛
احیای روشنفکری، ماموریت شریعتی بود
موقعی که راجع به شریعتی بحث می‌کنیم، با اسطوره به معنای بارتی کلمه طرفیم یعنی کسی که آنقدر دال‌های زیادی پیدا کرده که هر کس یک دال برایش ساخته و بر این اساس به سادگی نمی‌توان از یک شریعتی صحبت کرد./ما با شریعتی‌های مجازی و برداشت‌های گوناگونی از او در این چند دهه مواجه بودیم بنابراین، شعاری است با عنوان بازگشت به اصل موضوع و امری که بر سر آن نزاعی در کار است. به این معنا باید ببینیم که دعوا و نزاع بر سر چیست؟
-
۱۳۹۶-۰۳-۳۰ ۱۰:۴۴
دیدگاه رضا داوری اردکانی درباره دانشگاه (۱)؛
دانشگاه چیست؟
پیش از اینکه بیاندیشیم که دانشگاه با فرهنگ چه می‌کند، باید این سوال را مطرح کنیم که فرهنگ چیست و دانشگاه با فرهنگ چه نسبتی دارد و با چه نگاهی به فرهنگ می‌نگرد؟ دانشگاه در متن منورالفکری قوام یافت و علم جدید در این متن به رشد و بسط رسید فرهنگی هم که میل به انتشار در سراسر روی زمین داشت همانجا نظم و سامان پیدا کرد. اما آنچه در جهان منتشر شد بیشتر علم رسمی اروپایی بود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۹ ۱۰:۳۶
شرح نگرش طبیعی در فلسفۀ ادموند هوسرل(۲)؛
جهان هوسرل
جهان بیشتر شبیه به یک متن، یک زمینه یا یک افق است برای تمام چیزهایی که می‌تواند وجود داشته باشد و تمام چیزهایی که می‌توان به آنها روی آورد یا به ما داده شود. جهان شیئی در کنار اشیای دیگر نیست تا با آنها مقایسه شود، بلکه برای تمام آنها و نه مجموع آنها یک کل است و به‌عنوان گونۀ خاصی از این‌همانی به ما داده می‌شود. هرگز نمی‌توانیم جهان داده‌شده به ما را به‌عنوان یک چیز در میان چیزهای دیگر و حتی به‌عنوان یک چیز منفرد داشته باشیم.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۸ ۱۱:۱۳
نگاهی به آشفتگی متفکران و هیئت حاکمۀ شوروی دربارۀ منطق صوری در نیمۀ نخست قرن بیستم(۲)؛
فرج بعد از شدت
اعلامیۀ استالین از یک طرف دگماتیسم حاکم بر زبانشناسی شوروی را به چالش کشید و از طرف دیگر ایدئولوگهای حزب و دانشگاهیان را به سردرگمی دربارۀ منطق کشاند. سردرگمی و تذبذب در سیاستگذاری دربارۀ منطق حرکتی نوسانی در بر تخت نشاندن و به زیر کشیدن منطق در طول کمتر از ۱۵ سال را ایجاد نمود که منجر به مواضع متناقض منطقدانان شد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۷ ۱۱:۰۶
اندیشه موسیقایی و ترکیب بندی؛
آیا موسیقی می‌تواند یک زبان باشد؟
در تلقی مقایسه موسیقی با زبان، ممکن است چیزی جالب درباره ماهیت اندیشه موسیقایی نمایان شود. کشف اینکه گونه‌هایی از اندیشه می‌توانند وجود داشته باشند که خود را همچون زبان بنمایانند و در عین حال بطور کامل از بازنمایی‌های ذهنی گونه های صوت محور تشکیل شده باشند، نه تنها برای زیبایی‌شناسان و نظریه‌پردازان هنر بلکه برای حوزه‌های فلسفه ذهن و زبان جذابیت فلسفی زیادی دارد.