-
۱۳۹۶-۰۳-۲۷ ۱۰:۲۹
بهزاد جامه‌بزرگ/ نگاهی به کتاب «لویاتان در نظریۀ دولت تامس هابز» اثر کارل اشمیت؛
تفسیر اشمیت از هابز و تیزبینی آن یهودی مغضوب
آنچه در بررسی نسبت هابز و اشمیت باید مدنظر قرار گیرد این است که قرابت اندیشه‌های هابز و اشمیت هرگز به معنی تبعیت کامل اشمیت از هابز نیست. اشمیت عقل نقاد خود را حتی در قبال هابز که نزدیک‌ترین نظرات را در اندیشۀ سیاسی و نظریۀ دولت را به او دارد، تعطیل نمی‌کند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۴ ۱۰:۵۲
شرح نگرش طبیعی در فلسفۀ ادموند هوسرل(۱)؛
جهان مُدرَکات و اعیان نامُدرَک
گسترۀ زمانی و مکانی این جهان که در نگرش طبیعی مسلم فرض می‌شود به اعیانی که مستقیماً و بالفعل در «میدان ادراک من» یافت می‌شوند محدود نمی‌شود، بلکه همچنین شامل کلیۀ اعیانی که همراه با اعیان مذکور حاضر هستند نیز می‌شود. اعیانی که اگرچه متعلق ادراک بالفعل من نیستند اما با التفات آگاهی به آن‌ها می‌توانند معروض شهود قرار گیرند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۳ ۱۰:۱۰
نگاهی به آشفتگی متفکران و هیئت حاکمۀ شوروی دربارۀ منطق صوری در نیمۀ نخست قرن بیستم(۱)؛
استالین و منطق صوری
از نظر هگل منطق صوری ایستا و نتایج آن کاذب و نادرست بود. هگل منطق را امری تاریخی و انسانی میپنداشت که در بهترین حالت باید بازتابندۀ حرکت و پویایی جهان باشد؛ از طرفی موضوع نظام منطق ارسطویی جزئیات بود، اما از نظر هگل منطق باید از کلیات شروع کند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۲ ۱۰:۴۰
آیا باید بین آوانگاردیسم و مدرنیسم هنری تفاوت قائل شد؟
آوانگاردیسم و ساخت واقعیت
روایت فیلمی مستند ممکن است باعث ساخته شدن داستانی در ذهن مخاطب بشود یا نشود. داستان به عنوان سطحی از روایت که توسط مخاطب و در مواجهه با اثر ساخته می شود، بر خلاف تصورات موجود، نمی تواند وجه تمایز سینمای داستانی و مستند باشد. بنابراین سینمای مستند همواره ناگزیر است با تشبث خود به واقعیت، مرز خود را از سینمای داستانی جدا کند، اما واقعیت مورد نظر چیست و چگونه می تواند موجب تمایز سینمای مستند شود؟
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۱ ۱۲:۳۲
ساموئل هازو؛
اهمیت شعر در حیات دولت و ملت
شعر از جایی آغاز می‌شود که منطق ایست می‌کند. در واقع از جایی که منطق دیگر کاری از پیش نمی‌برد. از اینجا به بعد، شعر از منطق خود پیروی می‌کند که منطق عقل نیست. سرچشمۀ آن نه مفاهیم و نتیجه‌گیری‌ها، بلکه انگاره‌هاست. برای مثال، از نظر یک آدم منطقی، سکوت معنایی جز بی‌صدایی ندارد. دایلن توماس، سکوت را «عبور سوزن از آب» معنی می‌کرد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۱ ۱۱:۵۹
تفکر جدید دربارۀ شالودۀ علوم اجتماعی (۳)؛
آیا می‌توان به قانون کلی دست یافت؟
ما نباید چنین فکر کنیم که دنیای اجتماعی به‌مثابه سیستمی از پدیده‌ها است و نباید انتظار داشته باشیم که می‌توانیم پایۀ نیرومند نظم و ترتیبی را پیدا کنیم، بلکه پدیده‌های اجتماعی به‌شدت متنوع بوده و تابع شکل‌های مختلف علیت هستند؛ بنابراین، نتیجه این است که نیرومندترین نظم و ترتیبی که می‌توان مشاهده کرد، عبارت از نظم و ترتیب پدیده‌ای استثناپذیر است که در اینجا و در پیش‌بینی‌هایی با کیفیت بالایی از نظم و ترتیب می‌باشد که از تحلیل ساختاری کارگزار حاصل می‌شود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۲۱ ۱۱:۵۶
نگاهی به زندگی و کارنامه عزت‌الله فولادوند؛
سنجش خردمند ناب
چالشی بزرگ آغاز شده بود و کتاب‌های فولادوند پشتیبان مهمی برای جهان‌بینی و ادراک نوین بود. معرفت یک‌سویه و شورشی ته می‌کشید و می‌توان حدس زد که در آن محیط و شرایط، کتابی همچون «جامعه باز و دشمنان آن» تا کجا می‌توانست به این جدل‌ها، پرسش‌ها و پویش‌ها عمق و غنا ببخشد.
-
۱۳۹۶/۰۳/۲۰
تحلیل سیاست معاصر از دیدگاه« فیلسوف رنج»؛
«واپسین مرد» عوام‌فریب
نیچه «جنگ‌هایی برای تعیین آینده بشر» پیش‌بینی می‌کند و معتقد است این جنگ‌ها در پستوی پنهان انگاشتن خدا رخ می‌دهند. در واقع نیچه می‌خواهد پاسخی برای این پرسش بیابد که «می‌خواهیم چگونه انسان‌هایی باشیم؟» درجهان غرب، مفهوم «انسانِ خوب» در مسیحیت، پاسخی بود که ما برای این پرسش داشتیم.
-
۱۳۹۶-۰۳-۱۶ ۱۷:۱۷
فتیان چگونه ظهور کردند؛
فتوت به مثابه ساختار اجتماعی
در دوران پیشا اسلامی و سده های نخستین اسلامی ، اصطلاح فتوت درزبان عربی وجود نداشت و فقط فتی ، آنهم به شکل مفرد بکار می رفت ، یعنی این واژه به (تک تک )افراد اطلاق می شد و نه گروه ها . در این زمان ، فتی ، مردی بود که هنوز جوان ، چابک و در جنگ شجاع و دلیر ، شریف و جوانمرد بود : این تلقی کاملا شخصی بود ، و اگر چه به طور مشخص با جامعه قبیله ای و جنگ های آن ارتباط داشت اما بر هیچ گونه فعالیت مشترک یا باور دینی مشخص مبتنی نبود.
-
۱۳۹۶/۰۳/۱۶
گفتاری از سیاوش جمادی؛
خواندن؛ گذشته، حال و آینده
امروز با ظهور اینترنت و رسانه‌ای به وسعت انتشار در جلب مشارکت انبوه، این امکان برای خوانندگان هم وجود دارد که اظهارنظر کنند؛ این اظهارنظر و به تبع آن نقد نویسندگان، مقام علمی نویسنده را کاهش می‌دهد و دیگر همچون گذشته مرکزیت ندارد. روشنفکرانی چون سارتر و کامو روشنفکرانی بودند که در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ خیلی مرید پیدا کردند، اما امروز روشنفکری چیزی است که سرشکن شده، محو شده است و مشارکت بین‌الاذهانی عظیم با آینده‌ای نامعلوم در حال وقوع است.
-
۱۳۹۶/۰۳/۱۶
گفت‌وگو با آیت‌الله سیدجعفر سیدان در باب الحیاه؛
از اصطلاح تفکیک سوءاستفاده کرده‌اند
مجموعۀ «الحیاة» ضمن اینکه در پی حفظ آثار مکتب وحی و جمع‌آوری مطالب است، هدف اصلی آن این بوده است که به جامعه جهت و به خوانندگان هدف دهد؛ خوانندگان را در جهت هدف‌های این روایات و مطالب قرار دهد تا به روایات اعتقادی معتقد شوند، به صفات مطرح‌شده در روایات اخلاقی متخلق شوند و به روایات عملی عمل کنند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۱۳ ۱۰:۰۷
تفکر جدید دربارۀ شالودۀ علوم اجتماعی (۲)؛
فلسفۀ علم اجتماع
توانمندی‌های علّی هستی‌های اجتماعی را باید برحسب ساختاری کردن ترجیحات، جهان‌بینی، اطلاعات، انگیزه‌ها و فرصت‌های کارگزار تبیین کرد. قدرت‌های علّی یا توانمندی یک هستی اجتماعی موجود در ذات قدرت آن قرار دارد که از طریق انگیزه‌ها، انتخاب‌ها، اعتقادات اکتسابی، یا قدرت‌ها و فرصت‌ها بر رفتار افراد تأثیر می‌گذارند. مکانیسم خردی که علت را بر معلول انتقال می‌دهد، با کمک کنش‌ها و فشارهای هنجاری درون مجموعه‌ای خاصی از نهادها، قواعد و ساختارهای هنجاری اعمال می‌شود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۱۰ ۱۰:۴۳
معضلات ایرانیان در مواجهه با ایدههای دیگران؛
دربارۀ تسلط مرغ مقلد فراگیرندۀ ایده و دانش بیرونی بر ساحت فکر انسان ایرانی
برایند شبه‌آگاهی، تقلیلگرایی محض ایده به ماده و اندیشه به عمل بود. در این تقلیل نه تنها ایده به ماده کاسته شده بلکه سادهسازی بیش از حدی از اندیشۀ دیگری شکل گرفته بود تا آنجا که آن تبدیل به امر مضحک شده بود. این اندیشۀ کاریکاتوریزه‌شده با هدف درمان جسم و روان رنجور ایرانی اخذ شده تا از قِبَل آن انسان ایرانی بتواند از بلایای انسانی و طبیعی رهایی جوید.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۹ ۱۲:۴۵
شماره هفدهم نشریه فرهنگ امروز منتشر شد؛
شماره هفدهم نشریه فرهنگ امروز منتشر شد
لبه پرتگاه درواقع عنوان پرونده اندیشه این شماره فرهنگ امروز است که به یکی از مسایل مهم در حوزه آکادمیک یعنی افول اخلاق علم پرداخته است. در این پرونده افشین جهاندیده در یادداشتی با تکیه به مواجهه جواد طباطبایی و مراد فرهادپور در شماره پیشین فرهنگ امروز، به بررسی نسبت دانش و قدرت و اخلاق پرداخته است.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۸ ۱۰:۲۳
چرا نوسازی رضاخان در سطح سخت‌افزار متوقف ماند؟
نوسازی به سبک تزاری
ایده‌ی نوگرایی رضاخان محصول پیوند سه پدیده‌ی تجربه‌ی شخصی رضاخان در قزاقخانه با روس‌ها و انگلیسی‌ها به‌صورت مستقیم و با نیروهای آلمانی و هلندی به‌صورت غیرمستقیم، ارتباط با نیروهای سیاسی ترقی‌خواه پس از کودتا در مدت پنج سال و گفتمان مشروطه‌خواهی است. تجربه‌ی ناقص رضاشاه از مدرنیته در قزاقخانه و جایگاه مطلق او در قدرت سیاسی، باعث گردید گذار به پیشرفت در سطح سخت‌افزاری متوقف گردد و امکان گذار به عرصه‌ی دولت ملی، پاسخ‌گو و کارا فراهم نگردد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۷ ۱۰:۱۴
تفکر جدید دربارۀ شالودۀ علوم اجتماعی (۱)؛
پدیدۀ ناهمگن اجتماعی
علمای اجتماعی و مورخان به این نتیجه رسیده‌اند که ماهیت «فرهنگی» رفتار اجتماعی غیرقابل تقلیل (irreducible) است. انسان دنیای خود را می‌سازد و با فعالیت خود مجموعه‌ای از ارزش‌ها، هویت‌ها و درک و فهم را به وجود می‌آورد که در محل‌های متفاوت تغییر می‌کنند و در پیامدهای کلان اجتماعی، تفاوت‌هایی ایجاد می‌کنند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۶ ۱۴:۲۸
پری اندرسون؛
وارثان گرامشی
کاربستِ خلاقانه [ی میراث فکری گرامشی] فارغ از قیدوبندهای نهادیْ به خارج [از ایتالیا] مهاجرت کرد. نمایش آثار و نتایج این روند، ناگزیر تااندازه‌ای دلخواهانه است. اما به‌طور نسبی و مقایسه‌ای از میان کاندیداهای احتمالی، در انتخاب چهار مورد از اقتباس‌های اصلی و شاید چهار اقتباسِ اصلیِ اندیشه‌ی گرامشی از دهه‌ی هشتاد تردیدی نمی‌توان داشت. آیا این اقتباس‌ها الگویی را شکل می‌دهند؟ از برخی جهات به‌طرزی چشم‌گیر. همه‌ی این اقتباس‌ها را اندیش‌ورزانی صورت دادند که از زادبوم خود دور افتاده بودند.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۳ ۰۹:۴۵
دیدگاه عبدالله کوثری در باب ترجمه‌های موازی آثار ادبی؛
فضل تقدم و تقدم فضل مترجمان کهنه‌کار
بحث سر این است که ما امیدواریم کسی که کار بیست یا سی سال پیش را دوباره ترجمه می‌کند، یک گام جلوتر برود، ولی من پیشاپیش بگویم متأسفانه ما امروز در نسل جوان هیچ مترجمی نداریم که به گرد محمد قاضی برسد که بخواهیم بگوییم که مثلاً تو «دن کیشوت» را یک‌بار دیگر ترجمه کن تا ترجمۀ قاضی کنار برود.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۲ ۰۹:۳۸
نامهای علیه دوگانگی ایدئالیسم؛
در جهت آغاز عقلانیتی نو
واقعیت این است که عقلانیت در هیچ‌یک از دوره‌های تاریخی بنیادین نبوده است. عقل محض یک افسانه است و در واقع امر، عقلانیت همیشه پس از یک غلبه وارد میدان شده است؛ این غلبه بسته به شرایط تاریخی می‌توانسته طبقاتی، قومی، مذهبی یا ایدئولوژیک باشد. به عبارتی در پیش‌زمینۀ هر عقلانیتی یک خشونت سربه‌مهر نشسته و این خشونت توسط همین عقلانیت مشروعیت می‌یابد.
-
۱۳۹۶-۰۳-۰۱ ۱۰:۰۴
آیا خواندن یک کنش سیاسی است؟
خواندن، خلأ و کنش سیاسی
خواندن به‌خودی‌خود کنش سیاسی محسوب نمی‌شود، اما این دو مسئله در یک تقابل دوسویه بسیار نزدیک هم قرار دارند؛ خواندن همواره منجر به آگاهی می‌شود و این آگاهی مطالبات تازه‌ای را به همراه می‌آورد و مطالبات تازه کنش‌های سیاسی و اجتماعی را بر یک جامعه بار می‌کند. آگاهی از ندانستن می‌تواند پایان جهل و آغاز آگاهی ما باشد؛ و آگاهی از خلأ پرناشدنی خواندن و کنش سیاسی می‌تواند ما را به‌سوی عمل سیاسی خوب هدایت کند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۳۱ ۱۰:۱۸
فلسفه در میان ادیان ابراهیمی/ پیتر آدامسون؛
وقتی فلسفه به یک اندازه به مسلمانان، یهودیان و مسیحیان نیاز داشت
فلسفه بهترین منبع برای تفسیر متون مقدس را ارائه می‌دهد، چه تورات، چه انجیل مسیحی یا قرآن. بنابراین اتفاقی نیست که در الکندی مسلمان، ابن‌عدی مسیحی و ابن‌میمون یهودی، یک خدای ابراهیمی سنتی، شباهت قابل‌توجهی به خدای متافیزیک ارسطو دارد.
-
۱۳۹۶-۰۲-۳۰ ۱۰:۵۹
آیا هنگام ارزیابی آثار بزرگ، پدیدآورندگان آن‌ها را هم باید از غربال اخلاقیات گذراند؟
بحثی در اصالت
لذت حاصل از مشاهدۀ اصل و نه بدل یا دست‌کم تصور اینکه مشاهدۀ اصل در مقایسه با بدل، منشأ لذت بیشتر است، ناشی از آن است که تجارب بی‌واسطه و اصطلاحاً دست‌اول بیشتر رضایت خاطر را فراهم می‌سازند. ما به نسخه‌بردار، بدل‌ساز یا جاعل به‌مثابۀ حائلی میان خود و تجربۀ زیباشناختی می‌نگریم؛ حائلی که ما را از لذت تجربۀ مستقیم و سهیم شدن در نگاه هنرمند دور می‌کند. توضیح سلبی این فرایند روان‌شناختی این است که تجارب بی‌واسطۀ هنری به ما امکان سهیم شدن در عظمت آن آثار را می‌بخشد و علاوه بر آن، ما با اطمینان از اصالت و اعتبار اثر، فضای امن‌تری برای اظهار فضل می‌یابیم.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۷ ۰۹:۲۴
نقدی بر مبانی فکری تاریخ‌نگاری الیتیستی؛
تاریخ‌نگاری مبتنی بر قهرمان‌گرایی و دوگانه‌سازی الیت-توده
«تاریخ فکر» معادل «تاریخ تحولات اجتماعی» نیست و نباید جای آن را بگیرد یا بر نگارش آن سلطه داشته باشد. البته خود این تفکیک به‌معنای مرزبندی عبورناپذیر و نوعی دوگانگی نیست؛ تاریخ فکر بخشی از تاریخ تحولات اجتماعی است و لازم است در پیوند با دیگر مؤلفه‌های زیست اجتماعی، در الگو یا الگوهای چندوجهی و متکی بر مبانی تأمل‌شده نگریسته شود. همین نکته دربارۀ دیگر حوزه‌های تاریخ‌نگاری نیز صادق است.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۶ ۰۹:۵۰
آیا آفات و دست‌اندازهای حوزۀ نشر به کاهش سرانۀ مطالعه در ایران کمک کرده است؟؛
هرآنچه خواندنی است دود می‌شود و به هوا میرود
شیوۀ آموزشی مرسوم در مدارس کتاب‌گریز است. مادامی‌که معیار سنجش در نظام آموزشی ما آزمون‌هایی باشد که بیش از آنکه درک و تحلیل دانش‌آموز را مورد ارزیابی قرار دهد، انباشت اطلاعات در حافظه را میآزماید و بر اساس آن ارزش‌گذاری می‌کند، دانش‌آموزان هرچه بیشتر متوجه و متمرکز بر اندک داده‌های کتاب‌های آموزشی خود و جزوات آن‌ها می‌شوند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۵ ۱۰:۲۶
گفت‌وگو با ابراهیم توفیق؛
موانع اندیشیدن به دولت در ایران
با جسوپ، هابرماس، فوکو و...، با متفکران مختلف در سنت‌های مختلف بازی بدی می‌شود. مدام مشغول ترجمه مدرن‌ترین نظریه‌های جهان به فارسی هستیم. مثلا با سرعتی عجیب با ژیژک و آگامبن آشنا می‌شویم؛ درحالی‌که در آکادمی اروپا چند نفر هستند که حتی نام آگامبن را شنیده باشند؟ چرا باید حتما بدانیم که فوکو کیست؟ این فشار «علمی» برای آشنایی با آخرین «محصولات» نظری، گاه حتی فقط کلیدواژه‌هایشان، ناشی از چیست؟ آیا جز این است که ذیل این اداواطوارها از زیر توضیح آنچه زیر چشمانمان هرروزه اتفاق می‌افتد، فرار می‌کنیم؟
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۴ ۱۱:۲۳
هایپرتکست و هزارتوی معنا؛
متن‌های خدای‌گون
انعطاف‌پذیری هایپرتکست شکل جدیدی از خواندن را ایجاد می‌کند که تفاوت ماهوی با خواندن کتاب دارد و درست به همین دلیل معضلات خاص خودش را نیز دارد. مهم‌ترین معضل در مواجهه با هایپرتکست شتاب سرسام‌آور و پوچ‌سازی فرایند قرائت است که به‌واسطۀ بی‌قراری و بیش‌فعالی کاربر و روان‌پریشی حاصل از آن حادث می‌شود؛ این بیش‌فعالی می‌تواند هایپرتکست را به مفهومی هیولایی تبدیل کند که حاصل آن چیزی جز آشفتگی و گیجی نیست.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۳ ۰۹:۵۵
مروری اجمالی بر پژوهش‌های انجام شده در باب خواندن؛
خواندن برای لذت
خواندن برای لذت با افزایش خودشناسی و شناخت شخصیت دیگران مرتبط است. مویر[۸] در سال ۲۰۰۷، در ایالات متحده به بررسی نظرات خوانندگانی پرداخت که مطالعۀ آزاد داشتند؛ بیشتر گزارش‌ها حاکی از توانایی خوانندگان در شناختن خود و دیگران، دانستن در مورد اقشار مختلف و دیگر فرهنگ‌ها و دیگر دوران‌های تاریخی بود؛ کسانی که به طورمکرر مطالعه می‌کردند، دارای توانایی بالاتر در درک طبقه، قومیت، فرهنگ و دیدگاه سیاسی افراد بودند.
-
۱۳۹۶-۰۲-۲۰ ۱۰:۱۴
نقدی بر پرونده «ایرانشناسی ایرانی» منتشره در شمارۀ ۱۳ نشریه فرهنگ امروز؛
ایرانشناسی در ایران؛ از امکان تا ضرورت
ایرانشناسی علمی است که فرهنگ ایران را به‌عنوان یک کل واحد و مجموعۀ پیچیده مینگرد و هریک از مظاهر آن را به‌عنوان یک عنصر فرهنگی در زمینۀ این کل و در ارتباط با سایر اجزای این مجموعه مطالعه می‌کند. این تعریف هیچ‌یک از سایر علوم انسانی را در بر نمیگیرد و به‌عنوان یک رشتۀ کارآمد، عمیق، دشوار و زیبا قابل طرح و دفاع است.
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۹ ۰۹:۲۵
نقدی بر سیاست های آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی؛
در دانشگاه بمان...!
هرچند که مسئولان دانشگاه آزاد از موج جدید دانشجویان در اواخر قرن ۱۴ شمسی خبر می‌دهند، اما این خوش‌بینی همراه با راه‌حل‌هایی برای فرار و خروج از بحران صندلی‌های خالی نیز همراه است؛ راه‌حل این است: «توسعۀ شرکت‌های دانش‌بنیان، تجاری‌سازی علوم دانشگاهی، برگزاری دوره‌های کاربردی و عملی در دانشگاه‌ها و حضور مستقیم دانشجویان در بازار کار»
-
۱۳۹۶-۰۲-۱۸ ۱۰:۰۴
نگاه انتقادی نعمت‌الله فاضلی به وضعیت خواندن در ایران؛
نفس‌تنگی فرهنگی در جامعۀ ناخوانای معاصر
رسانۀ عقل مدرن نوعی رسانۀ ارتباطی مکتوب است. عقل مدرن، عقل خوانا و نویساست؛ ازاین‌رو، خواندن و نوشتن ارزشی بیش از تکنیک و مهارت در فرهنگ مدرن دارد. انسان عاقل در فرهنگ مدرن کسی است که می‌خواند و می‌نویسد؛ ازاین‌رو، خواندن و نوشتن که به آن سواد می‌گویند از مؤلفه‌های ساختاری انسان و جامعۀ مدرن است.