اندیشه
گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی به بهانۀ کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی»؛
تاریخ، خدای انسانِ عالمِ مدرن است
تصادفی نیست که تنها انسان عالم مدرن روی آوار معابد گذشته، موزه به مفهوم مدرن آن بنیاد می‌نهد؛ و تنها انسان دورۀ جدید وجب به وجب و لایه به لایه تا آن‌سوی مرزهای تاریخ و جغرافیای طبیعی ارض، تاریخ و عقبۀ تاریخی انسان را زیر جراحی‌های بی‌امان خود گرفته است. انسان عالم مدرن دیگر انسان زائر معبد عالم غیب و قدس نیست، در آسمان و در فراتاریخ و در پیشگاه و حضور امر متعال حضور خویش را در جهان نمی‌بیند و نمی‌فهمد و نمی‌جوید.
-
دیروز ۰۹:۱۳
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با الویشس مارتینیچ (۱)؛
صداقت هابز را نباید زیر سؤال برد
در «لویاتان» هابز اعلام می‌کند که زیستن تحت سیطرۀ هر نوع حکومتی به‌مراتب بهتر از زیستن بدون حکومت است و اینکه اگر مردم سرشان به کار خودشان باشد، حاکم نیز کاری به کارشان نخواهد داشت. تنها تاریخ باستان بایستی به او نشان می‌داد که این دومی حداقل نمی‌تواند درست باشد. هابز فکر نمی‌کند که اتباع باید دربارۀ کیفیت و ویژگی فرمانروایی حاکمشان رأیی داشته باشند.
-
۲ روز قبل
درباره فلسفه سیاسی رابرت نوزیک و نظریه دولت حداقل او؛
فیلسوفی که به جنگ لویاتان رفت
نوزیک با بازگشتی آگاهانه به اصول مورد توجه جان لاک به مثابه پدر لیبرالیسم سیاسی، تاکید دوباره ای بر ایده حقوق طبیعی می گذارد و غیرقابل نقض بودن حق مالکیت را یادآور می شود و با تفسیری فردگرایانه از نظام فکری لاک وظایف دولت حداقلی را تبیین می کند. او با تاسی به ایمانوئل کانت دفاعی اخلاقی و ارزشی و نه سودانگارانه و فایده طلبانه از دولت حداقلی و بازار آزاد می کند و با تشبث به جان لاک نظام فلسفه سیاسی آزادی خواهانه خویش را از مسیر تبیین دوباره ای از حقوق طبیعی انسانی معماری می کند.
-
۵ روز قبل
محمد مالجو؛
اثر مشروطه‌ستیزی بر نظام اقتصادی در ایران امروز
در شرایط کنونی می‌بینیم دو گرایش اصلی به‌طور توأمان میان همین نیروهای واحد فعال است: یک گرایش در حوزه سیاسی و یک گرایش در حوزه اقتصادی. در حوزه سیاسی شاهدیم نیروهای تحول‌خواهِ درون حکومت عملا الگوی تمنای نافرجام از بالا و وعده‌های توخالی‌دادن به پایین را که شکل از ریخت افتاده آرمان مشروطه است جایگزین الگوی فشار از پایین و چانه‌زنی از بالا کرده‌اند. در حوزه اقتصادی اما همین نیروها استقرار و برقراری نوعی نظام بازار آزاد یا، به زبان دیگر، نوعی نظام سرمایه‌داری متعارف را طلب می‌کنند.
-
۸ روز قبل
اراسموس و آثار او در گفت‌وگو با دکتر موسی اکرمی؛
مرد «شپشو» یا منادی عقلانیت؟
شخصیتی نظیر اراسموس بر زمینۀ موج رنسانس آنقدر خوانش مترقی و انسانگرایانه ای از مسیحیت داشت که از چارچوب‌های مسیحیت زمانه خود بسیار فراتر رود. در واقع او درک خود از مسیحیت را چنان گسترش می‌دهد که حکیمانی نظیر سقراط و افلاطون را در معنائی ژرفتر در برمی‌گیرد. مسیح را در چارچوب تنگ‌نظرانه دگماتیک نمی‌بیند. بلکه خوانش او از اناجیل بسیار فراتر از برخی قرائت‌های تنگ‌نظرانه بود. در این خوانش وسیع اراسموس از مسیحیت، می‌توان گفت که سقراط و افلاطون و همچنین سایر حکمای پیشامسیح نیز جای داشته‌اند.
-
۸ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۱۰)؛
از موبد-شاهی تا اومانیسم
محرک آغازین پیشرفت و توسعه همان محرک آغازین مدرن شدن است، چون پیشرفت و توسعه در نظر و در عمل از نتایج یک دگرگشت بزرگ تمدنی است که بی‌گمان تک‌علتی نمی‌تواند باشد و فروکاست همۀ علت‌ها به یک وجه از هستی اجتماعی با واقعیات نمی خواند . یکی از حیطه‌های مهم علمی که جای پرداختن به پرسش شماست تاریخ است، اما نه تاریخ به مفهوم تاریخ‌نویسی مورخان قدیم که به تاریخ فرهنگ و اجتماع و اندیشه‌ها توجهی نداشته‌اند و تاریخ‌نویسی‌شان غالباً و عمدتاً وقایع‌نگاری دربارها و فتوحات و جنگ‌ها یا به دیگر سخن تاریخ از بالا بوده است.
-
۱۱ روز قبل
آصف بیات در مصاحبه با احمد العوفی؛
اسلامگرایی، پسااسلامگرایی و جنبش‌های اجتماعی
هر دو تفکر پسااسلامگرا و نواسلامگرا، قرابتی گزینشی با عقلانیت نولیبرال پیدا کرده‌اند. پسااسلامگرایی محصول دوران پس از جنگ سرد است با گفتمان مسلطش در باب فرد، جامعه مدنی و بازار؛ در حالی‌که جنبش‌های اسلامگرا، همچون بسیاری دیگر از جنبش‌ها و احزاب سکولار، در ظرف چنین چارچوب گفتمانی‌ای «جامعه‌پذیر» شده‌اند.
-
۱۱ روز قبل
انسان با اینترنت چه تغییراتی را تجربه کرده است؟
تغییر در فضای حاکم بر انسان در پرتو فضای مجازی
نظام روابط انسانی و هویت فردی و اجتماعی در عصر فضای مجازی امکان انتخاب بیشتری برای ابراز هویت و برقراری ارتباط یافته است. ما امروزه با «هویت‌های مجازی»، «اجتماعات مجازی» و «فرهنگ مجازی» روبه‌رو هستیم که در همکاری و رقابت با هویت، فرهنگ و جامعۀ واقعی در فضای دوجهانی‌شدن فرهنگ و هویت و شهر جریان دارند.
-
۱۲ روز قبل
آیندۀ فلسفه در هزارۀ سوم؛
بازگرداندن مردم به اندیشۀ فلسفی
در عصر مدرن از اندیشۀ دموکرات روسو و رویکردش به «ارادۀ همگان» تا اندیشۀ کانت در باب «ارادۀ کلی و عقلانی»، گناه فلسفی ارسطو، بار دیگر تکرار می‌شود. کانت با تبدیل ارادۀ همگان روسو که به مردم اشاره دارد، به ارادۀ کلی و میان‌تهی عقلانی، بار دیگر مردم را از فلسفه حذف می‌کند. اندیشۀ روسو در بحبوحۀ انقلاب در میان مردم شکل می‌گیرد، ولی اندیشۀ سرد کانتی فارغ از مردم و به دور از هیاهوی انقلاب در دانشگاه کونیکسیرگ چهره نمود.
-
۱۵ روز قبل
گفت و گو با مهرداد پارسا درباره سایمون کریچلی؛
این بار بهتر شکست بخور
برداشت کریچلی از فلسفه سیال و فرآیندمحور است. از نظر او فلسفه فاقد هر گونه ذات پیشینی است و همین ویژگی است که به او اجازه می‌دهد با بازتعریف فلسفه موضوعات ناممکن را وارد وادی تفکر فلسفی کند. فلسفه به این معنا لزوما فعالیتی حرفه‌ای یا دانشگاهی نیست بلکه چیزی نیست جز نفس فلسفه ورزیدن و پرسشگری و البته این پرسشگری همواره به یک بافت فرهنگی و اجتماعی پیوند خورده است.
-
۱۵ روز قبل
در مورد درسی که «تاجر ونیزی» در مورد تنفر قومی و تخیل ادبی آموخت؛
درمان شکسپیر برای بیگانه‌هراسی*
وصیت شکسپیر برای ما پیشنهاد امکان فرار از گتوهای ذهنی‌ای است که خیلی از ما در آن‌ها ساکنیم. حتی در دنیای خود او به نظر می‌رسد تخیلش او را به مسیرهای شگفت‌انگیزی می‌کشاند. در زمانی که میخانه‌ها و مسافرخانه‌ها پر از جاسوسانی بود که دنبال اظهارات خرابکارانه می‌گشتند، او نمایشنامه‌نویسی بود که توانست یک جامعه‌ستیز پیچیده را در صحنۀ عمومی نشان دهد که به روش خودش به مقامی عالی‌رتبه دروغ بگوید.
-
۱۷ روز قبل
گفت و گوی فرهنگ امروز با مجید کیانی در مورد تغییر و تحولات موسیقی سنتی ایرانی؛
صدای ساز ما باید ایرانی باشد
متأسفانه موسیقی‌ای که ما دهه‌های قبل از رادیو یا موسیقی گلها شنیدیم، معمولاً حالتی تخدیری دارد. در واقع رادیو وسیله‌ای است که می‌خواهد ارتباط موسیقی را با مردم برقرار کند و به‌ناچار باید گرایش‌های مردم‌پسند داشته باشد. اما در این گرایش‌ها بخش‌های حماسه‌مانند و فردوسی‌گونه‌اش یا سعدی و مولانا و حافظ‌مانندش کمی ضعیف می‌شود و موسیقی مقداری حالت تخدیر به خود می‌گیرد و اندیشمندانه با آن برخورد نمی‌شود.
-
۲۲ روز قبل
بهزاد جامه‌بزرگ/ چرا آکادمیسین‌ها و روشنفکران ایرانی از اندیشیدن در باب جنگ در هراسند؟
اندیشیدن جنگ را
در ایران سده‌های اخیر و پس از شکل‌گیری نخستین مواجهه‌ها با غرب تاکنون که همواره سایۀ جنگ بر سر این سرزمین وجود داشته، کمتر تأمل نظری متناسب با شرایط جدیدی که به آن وارد شده‌ایم از سوی هواداران سنت قدمایی و یا منورالفکران و روشنفکران دربارۀ جنگ انجام شده است. پس از تأسیس دانشگاه در ایران نیز تا به امروز، دانشگاه بیش از اینکه علاقه‌مند باشد به مسائل تاریخی و مبتلابه جامعۀ ایرانی بیندیشد، بیشتر ترجیح داده است که در خلوت خود و بدون اینکه نسبتی با جامعۀ خود برقرار کند، از مُدهای فکری زمانه تبعیت کند.
-
۲۳ روز قبل
به بهانه فایل صوتی سخنان اباذری در یک جلسه دفاع؛
علم به مکر و به زرق معجون شد
جناب آقای اباذری بهتر است قبل از اینکه اسیر هیجانات جهان‌وطنی اندیشه‌های معاصر (که در عمل برای این کشور کم خسران و ضرر به همراه نیاورده) شویم، به همگرایی درونی و لحن دوستانه با هموطنان خود ولو معتقدان به ایرانشهری بپردازیم و سپس برای رابطه با بیرون نسخه بپیچیم؛ و با توجه به سیاست‌ورزیِ مثلاً کسی چون اردوغان بگوییم: «برادری ما با جهان به جا، ولی بز ما هفت سنار است.»
-
۲۵ روز قبل
فلسفه و رویارویی دو سنت فلسفی در گفت‌وگو با حمید طالب‌زاده؛
فلسفه با حیرت آغاز می‌شود
فلسفه، ژرف‌اندیشی مضبوط و مستدل است، فلسفه معاصرت اندیشیده شده و معاصرت جمیع شؤون زندگانی بشر را دربرمی‌گیرد، علم، فرهنگ، اخلاق، هنر، تعلیم و تربیت، نظامات خانوادگی و اجتماعی، مناسبات بین‌المللی و... همگی زیر مفهوم معاصرت با یکدیگر مرتبط می‌شود. فلسفه آیینه‌ای است که معاصرت را در ساحتی معقول منعکس می‌کند و آدمی را به خودش نمایان می‌کند.
-
۲۵ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۹)؛
موانع فرهنگ مدرن در قلمرو اسلامی
مدرنیته تنها در علم و ابزار منحصر نمی‌شود. اولویت هستی اجتماعی درست، اما باورهایی که همگانی و قومی می‌شوند، یک روی هستی اجتماعی‌اند. خدای قوم، شریعت قوم، اخلاقیات قوم در شیوۀ زیست او تعین می‌یابند؛ حالا حقیقت باشد یا نباشد. اصلاً اختلاف جدید و قدیم بر سر حقیقت نیست. اصل در واقعیت خود انسانی است.
-
۲۶ روز قبل
رضا داوری اردکانی؛
دفاع بدون تعصب اما صمیمانه از فرهنگستان
درست است که فرهنگستان پیر است اما درد اصلیش پیری نیست و صرف جوان‌شدن آن را چندان کارآمد نمی‌کند که چند سال دیگر بتواند همه هدف‌های مذکور در اساسنامه را متحقق سازد و دیگر کسی نپرسد که فرهنگستان چه می‌کند؟ کسانی که می‌پرسند فرهنگستان چه کرده است به اعتباری حق دارند ولی کاش پیش از آن می‌پرسیدند چه می‌توانسته است بکند و اصلاً در کشور چه کارها می‌توان کرد و چه کارها نمی‌توان کرد. اگر دانشمندان و دانشگاهیان و سیاستمدارانی که از بیرون نظارتی بر کار فرهنگستان دارند بگویند که فرهنگستان علوم با امکان‌های مادی و معنوی و سازمانی که دارد چه می‌توانسته بکند که نکرده است منت بزرگی بر فرهنگستان و شاید بر علم کشور می‌نهند.
-
۲۹ روز قبل
چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۲)؛
دیگری را به جای خود در آینه دیدن!
مرادی متأسفانه و به‌ویژه در دورۀ پایانی زندگی خود، دانسته یا ندانسته مورد سوءاستفادۀ محافل و تریبون‌های رنگارنگ و حتی سؤال‌برانگیز قرار گرفت. وجود آگاهی کاذبِ توسن‌وار، در او زمینه‌ساز موفقیت محافل و تریبون‌هایی بود که او را در مسیرهای دل‌خواه تشویق و هدایت می‌کردند. آنان به قصد پیشبرد اغراض خود، پیش و بیش از هر چیز بر خیال‌پردازی‌های او انگشت می‌فشردند.
-
۳۰ روز قبل
گفت و گو با محمد صنعتی در موضوع تفکر فلسفی در ایران؛
مقابله با تاریخ نخ‌نما
آیا ما جرات داریم که بر شاهنامه نقد بنویسم؟! آیا جرات می‌کنیم بر حافظ نقد بنویسیم؟! خیر! زیرا شاهنامه و دیوان حافظ و مثنوی معنوی برای مردم ایران مقدس هستند! این طور نیست؟! من باید یک جا بتوانم این حرفم را بزنم که چرا نمی‌شود، شاهنامه و حافظ و مولوی و عطار را تحلیل نقادانه کرد؟ سانسور روشنفکری ما گاه سختگیرترتر از سانسور حکومتی است!
-
۱ ماه قبل
چند پیشنهاد ساده به سازندگان «مستند کوتاهی از زندگی مرحوم محمدعلی مرادی»(۱)؛
رویاهای یک فیلسوف-آنارشیست
در مورد خاص مرادی، اگر جز کمک به روشن شدن واقعیت هیچ مصلحت دیگری را در نظر نداشته باشیم، باید بگوییم نبوغ در او به عاملی آسیب‌زننده تبدیل گشت. آشوب ذهنی ناشی از نبوغ آموزش‌ندیده و پرورش‌نیافته در او (به هر دلیل) نه تنها به عاملی مثبت تبدیل نشد که همچون سدی در همۀ مراحل زندگی در برابر او قد علم کرد. همین آشوب ذهنی بود که بر افکار و رفتار او چیره گشت و در آخر او را به گفتۀ خودش به یک «آنارشیست» و یا به گفتۀ دوستانش به «فیلسوف کف خیابان» بدل کرد؛ و نهایتاً بر زبان آورد که: «من اصلاً الف تا ی این جهان مدرن را باهاش مسئله دارم».
-
۱ ماه قبل
نگاهی به حکمت و سیاست در رسالۀ «سه اصل» ملاصدرا؛
حجابی بر علم حقیقی
ملاصدرا در رسالۀ «سه اصل» با برشمردن سه اصلِ «جهل به معرفت نفس»، «حب جاه و مال و میل به شهوات و لذات و سایر تمتعات» و «تسویلات نفس اماره و تدلیسات شیطان مکاره»، آن‌ها را موجب حجاب بر علم حقیقی (حکمت) می‌داند؛ و بدین صورت، مردم علم ظاهر (فقه، کلام و حدیث) را علم حقیقی تصور می‌کنند. این حجاب‌ها موجب می‌شود که حکمت در جامعه به غیبت رود و لذا راه سعادت بسته شود و جامعه و حکومت به تباهی گرایش پیدا کنند.