اندیشه
-
۴ روز قبل
نگاهی به مواجهه جلال آل احمد با غرب؛
جلال آل‌احمد: محافظه‌کار سیال‌ناپذیر
آل احمد برای برجسته کردن دیدگاه خود نسبت به «سنت» در ایران به روشی روی می‌آورد که راز ایدۀ او برای تقابلگری با غرب را برملا می‌کند، چنان‌که او با تکیه بر این روش، ناگزیر است ضربه‌ای بیدارکننده بر عناصر این «سنت» بزند. روش او بسیار گستاخانه بود، اما کارآمد از آب درآمد؛ چراکه او با روش تحقیرآمیز، با نیت برانگیختن متولیان این سنت، به اهل‌شریعت شانه‌ای می‌زند تا آن‌ها را متوجه پیام خود کند.
-
۵ روز قبل
نگاهی به اندیشه سیاسی پوپر؛
کارل پوپر: لیبرترین، محافظه‌کار یا سوسیال‌دموکرات؟
نظریۀ دموکراسی پوپر نیز تا جایی که فقط به یک نقش محدود برای شهروند معمولی در حکمرانی نیاز دارد، به شکل مستدلی شامل عناصر محافظه‌کاری است. در دموکراسی پوپر نخستین نقش جمهور مردم این است که دربارۀ موفقیت یا ناکامی سیاست‌های حکومت نظر دهند. سیاست عمومی از نگاه پوپر، از خلال ژرف‌نگری عمومی و جامعی که مدافعان دموکراسی رادیکال یا مشارکتی تصور می‌کنند ساخته نشده است، بلکه حتی شهروندان معمولی نیز سیاست عمومی را محقق کرده‌اند.
-
۶ روز قبل
مروری بر اندیشۀ مارکس و برآوردی از آیندۀ مارکسیسم؛
ما تازه در نیمه راهیم
مسلماً مارکسیسم ارتودوکس دیگر امکان تداوم ندارد. تمامیت مردم اعم از کشاورزان، کارمندان، بازاریان، کارمندان، پیشه‌وران، صنعت‌کاران، کارگران، دانشگاهیان و دانشمندان و ... امروزه به جای کارگران نشسته‌اند و اگر قرار است حقی از ساختار قدرت که حول ایدئولوژی و پول در هم پیچیده، استیفا شود، این حق مربوط به همۀ مردم یعنی ۹۹ درصد جمعیت فعلی جهان است.
-
۷ روز قبل
امیل دورکیم؛
خودکشی و همبستگی اجتماعی
دور کیم معتقد بود که منبع همیشه حاضر اشتیاق و تعصب افراطی ، خواهش های افسار گسیخته است. زمانی که مردم بدون ساختن اهداف دست یافتنی و تدابیر و چاره های روشن و صریح ، زندگی می کنند ، وقتی که فقط ” رویا های آسمانی ” روی سر آن ها قرار دارد آن ها در معرض پریشانی ها و آشفتگی های عاطفی قرار می گیرند .
-
۱۲ روز قبل
محمدرضا شفیعی کدکنی؛
پیشینه تئاتر ایران در ادبیات فارسی
در آثار عطار هم “خیال بازی” و “خیال خانه” بسیار به کار رفته و از آن ها می توان دریافت که “خیال بازی” نوعی نمایش سایه ها یا “خیالُ الظِّل” بوده است و “خیال خانه” جایی برای خیال بازی. آن چه از مقامات بوسعید نقل کردیم، کاربُردِ کلمه را به اواخرِ سده ی چهارم و اوایل سده ی پنجم می رساند و دیگر این که جزییاتِ کارِ اصحابِ “خیال بازی” را با دقایقِ کارِ ایشان روشن می کند به گونه ای که در هیچ سند دیگر دیده نشده است.
-
۱۳ روز قبل
سخنرانی حسین پاینده در نشست روانکاوی و تحلیل‌های کلان اجتماعی (۲)؛
سازگاری روانکاوی با تحلیل‌های کلان اجتماعی
فروید جامعه مدرن را سرکوبگر می‌داند چون فرد را ملزم می‌کند که اختیار خود را به جامعه بدهد. به بیان دیگر، تمدن آن جایی شکل می‌گیرد که این تفویض اختیار با توافق و تمکین فرد انجام شود. پس به اعتقاد فروید تمدن آزادی را به ارمغان نمی‌آورد، بلکه برای فرد این شرط را می‌گذارد که تو، اگر در جامعه ادغام شوی و استلزام‌های این ادغام را قبول بکنی، می‌توانی آزادی و شادکامی داشته باشی.
-
۱۴ روز قبل
نگاهی به رشته جامعه‌شناسی هنر؛
شناخت جوهر اجتماعی هنر
جامعه‌شناسی نومارکسیستی هنر از تحلیل‌های مارکسیست سنتی گام فراتر گذاشته، دیگر آثار هنری را صرفاً به‌مثابه «بازتاب‌های» طبقاتی یا نیروهای اقتصادی تلقی نمی‌کند، بلکه به دیگر عوامل مؤثر نیز توجه دارد. ازجمله نویسندگان این مکتب می‌توان به گرامشی، آدرنو، آلتوسر و گلدمان اشاره کرد که در تدوین چنین تحلیل‌هایی پیشگام بوده‌اند.
-
۱۵ روز قبل
محمدجواد غلامرضا کاشی؛
جایگاه تامس نیگل در جغرافیای فلسفه سیاسی مدرن
نیگل نگاه خود را در نقد روایت «راولز» از عدالت بازسازی می‌کند، به نظر نیگل، راولز اگر چه لیبرال است اما شیوه او در حل مسأله عدالت چندان تفاوتی با هابز ندارد. راولز نیز همچون‌هابز یک اصل کلی و عینی را مبنای استقرار نظم خود قرار می‌دهد. از این رو، نیگل معتقد است که راولز نتوانسته عمیقاً مسأله عدالت را حل کند. بنابراین، همچون روسو و کانت به سوژه اخلاقی باز می‌گردد و معتقد است که باید به درون سوژه‌ها برگردیم.
-
۲۵ روز قبل
مقدمه‌ای بر تاریخ زیبایی‌شناسی مدرن؛
هنر در خدمت روشنگری
این ایده که شعر، و شاید هنرهای دیگر، می‌توانند مجموعه کاملی از امکانات را برای عاطفه، انگیزه و کنش انسان بازنمایانند و با این توان و شدت همین کار را برای دعوت ما به سوی نیکی و دوری ما از بدی و شرارت انجام می‌دهند، خواه به عنوان نقدی بر علیه افلاطون در دیدگاه ارسطو باشد یا دفاع از افلاطون همانگونه که مدنظر سیدنی بود، برای قرن‌ها و پیش از شکلگیری رشته تخصصی زیبایی‌شناسی در قرن هیجدهم هسته اصلی اندیشه غربی درباره هنر بود.
-
۲۶ روز قبل
سخنرانی حسین پاینده در نشست روانکاوی و تحلیل‌های کلان اجتماعی (۱)؛
روانکاوی، درمان فرد یا اجتماع؟
اگر جامعه‌شناسی را شکلی از روان‌شناسی بدانیم، به طریق اولی می‌توانیم این گزاره را مطرح کنیم که روانکاوی یک جور روان‌شناسیِ اجتماعی است. برای نمونه، عقده‌ی اُدیپ را در نظر بگیرید. این عقده یک پدیده بینافردی است. برای شکل گرفتن عقده‌ی اُدیپ باید یک گروه سه‌نفره وجود داشته باشد. در واقع مطابق با سناریوی فرویدی، هر مرحله از رشد روانی‌ـ‌جنسیِ فرد، توأم با فرایندهای اجتماعی رخ می‌دهد.
-
۲۸ روز قبل
گفت‌وگوی فرهنگ امروز با ابراهیم فیاض در مورد تحولات فکری شریعتی؛
ترکیب سلفی‌گری شیعی و پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی سارتر در اندیشۀ شریعتی
اندیشۀ شریعتی قابلیت پرورش را دارد. اگر ما در دانشگاه، کرسی شریعتی و جلال آل‌احمد داشتیم، وضعیت دانشگاه‌های ما این نبود و جالب است که اباذری بعد از اینکه عمر خود را در علوم انسانی و غرب‌گرایی گذراند، نهایتاً رسید به شریعتی و در هشتادمین سالگرد علوم اجتماعی گفت جوانان ما باید رو کنند به شریعتی و جلال آل‌احمد.
-
۱ ماه قبل
ماجرای مواجهه مترجمان ایرانی با جمهور؛
افسون افلاطون
فلاطون در رساله جمهور تنها به طراحی شهری زیبا به عنوان مدینه فاضله در ذهنیت خود اقدام نمی کند، بلکه موضعی اصولی و هماهنگ نسبت به نظر و عمل دارد و تلاش دارد تا موضع فلسفی خود را در هماهنگی با آرمان و واقعیت ارائه دهد. با این تحلیل، آنچه مهمتر از تحقق مدینه فاضله است و در رساله جمهور به عنوان مانیفست فلسفه سیاسی افلاطون مطرح می شود، طرح آن مدینه است که ناظر بر طراحی افقی برای رسیدن به کمال باشد.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۲)؛
پیامدهای سیاست‌های اقتصادی ما
غیرمنطقی بودن نظام تصمیم‌گیری در کشور که تنها حافظ منافع عده‌ای خاص است منجر به پیامدهایی همچون تورم، ناکارآمدی نظام اقتصادی، رکود، اتلاف منابع، فقدان اشتغال‌زایی، سرخوردگی، یأس و ... می‌شود. در چنین جامعه‌ای برای فرار از دل‌سردی‌ها، زمینۀ رشد نابرابری‌ها، فقر، گسترش جرائم، خشونت، اعتیاد، طلاق و... مهیا می‌شود. این‌ها سازوکارهای دفاعی هستند که در موقع نادیده گرفته شدن، برای فرار به چنین ابزارهایی متمسک می‌شوند. مهم‌ترین این پیامدها فرار مغزها است که اصلاً فردی به آن توجه نکرده است!
-
۱ ماه قبل
مکتب ویتگنشتاین در فلسفۀ دین؛
زبان دین
وقتی ویتگنشتاین متأخر درباره اعتقاد دینی قلم می‌زند، همچنان بر آن است که کاربرد زبان در مقام بیان اعتقادات دینی، کاملاً متفاوت با کاربرد آن در مقام بیان امور واقع است. ولی دیگر در اینجا نتیجه نمی‌گیرد که پس باید این کاربرد، کاربرد نادرست زبان باشد. هدف اصلی وی توضیح این است که چگونه مفاهیمی مانند گناه، فدیه، داوری، رحمت و کفاره، جایگاهی مسلّم در شیوه زندگی یک فرد یا جامعه دارند.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با حسین راغفر دربارۀ آیندۀ نظام اقتصادی ایران (۱)؛
حکمرانی نئولیبرالیسم بر اقتصاد ایران
: تکاثر یکی از پدیده‌های سرمایه‌داری نئولیبرال است، این پدیده هیچ قیدی برای انباشت سرمایه قائل نیست و بر طبق آن افراد می‌توانند آزاد باشند. چون افراد انگیزه‌های کسب سود و تراکم سرمایه را در خود دارند، می‌توان از این راه تهیه سرمایه برای جامعه را فراهم کرد. حتی در برخی نظام‌های اقتصادی این امر از سوی دولت‌ها تشویق هم می‌شود، مثل انگلستان در اروپا بعد از تاچر، یا ایالات متحده آمریکا.
-
۱ ماه قبل
گفت‌وگو با عبدالعزیر ساشادینا دربارۀ نسبت «اسلام‌شناسی» شریعتی با اسلام‌شناسی آکادمیک؛
آکادمیسینی که عامه را خطاب قرار می‌داد
شریعتی نه علاقه‌ای به پدیدارشناسی استعلایی داشت و نه به هیچ‌یک از انواع دیگر آن در پژوهش فلسفی. شریعتی به‌عنوان پژوهشگری که جداً به دین خویش اعتقاد دارد، مشتاق بود تا نشان دهد که اگرچه مدرنیته تأثیری منفی بر مسیحیت گذاشته بود، اما اسلام به‌مثابۀ نوعی عبودیت فعالانه، قادر بود تا در برابر یورش مدرنیزاسیون که از طریق سکولاریزاسیون و عقل‌گرایی صورت می‌گرفت، ایستادگی به خرج دهد.
-
۱ ماه قبل
میشل فوکو و ارتباط آثار وی با جهان سوم؛
گفتمان و قدرت در توسعه
دریافت‌ها و بینش‌های فوکو پیرامون کنترلِ تولیدِ گفتمان و نحوه عمل قدرت و دانش ما را قادر خواهند ساخت که تفسیر رادیکالِ مجددی از نظریه توسعه و پراکتیس بدست دهیم. موضوع کلی چنین بازتفسیرهایی می‌توانند به اشکال زیر بیان شوند: اینکه بدون بررسی توسعه به مثابهِ یک گفتمان قادر به فهم راه‌های منظمی نخواهیم بود که کشورهای توسعه یافته غربی از رهگذر آن توانستند کشورهای جهان سوم را کنترل و مدیریت کنند.
-
۱ ماه قبل
آلن بدیو؛
چند پرسش از دموکراسی
اینکه دموکراسی امروزه خود یک هنجار است از آن جهت که در چارچوب رابطه سوبژکتیو با دولت در نظر گرفته می شود. دولت خود موظف است که تشخیص دهد آیا دموکراتیک است یا استبدادی و در قبال نسبتش با مطالباتی چون آزادی بیان، آزادی تشکل و آزادی عمل مسئول است.تضاد میان دیکتاتوری و دموکراسی امری است که چونان هنجاری ذهنی یا سوبژکتیو در ارزیابی دولت عمل می کند.
-
۱ ماه قبل
نگاهی به زمینه‌های تاریخی تغییر خط فارسی در فرارودان؛
خط گمشده
مهم‌ترین برنامه فرهنگی رژیم کمونیستی شوروی برای روسی‌سازی فرارودان، در پرتو گفتمان «قومیت‌سازی سوسیالیستی»، بر زدودن زبان فارسی از دستگاه اداری و نظام آموزشی متمرکز بود. دستور مستقیم بر تغییر خط از لاتین به سرلیک بر همین مبنا قابل فهم است. در پرتو این گفتمان، فارسی‌زبانان فرارودان فاقد هویت مستقل قلمداد شدند. پان‌ترکان سوسیالیست حتی شایعه کردند که فارسی‌زبانان ترک‌تبارانی هستند که زبان ترکی خود را فراموش کرده‌اند.
-
۱ ماه قبل
سیدحسین نصر؛
وحدت طریقت و نظریه لوگوس
اگر مسلمانان افلاطون را امام فلاسفه و فلوطین را شیخ یونانی – (شیخ اصحاب طریقت خود) خواندند، به این دلیل نیز بود که در نوشته‌های آنان تعبیری از آن عقیده‌ی متافیزیکی می‌دیدند، که بعدها اسلام آن را به تفصیل بیان کرده بود. علاوه بر این در حکمت اشراقی سهروردی، اشارات مکرری به کلیت حکمتی شده است که تمام ملتهای قدیم سهمی از آن داشته‌اند و در عرفان اسلامی به طور کامل تجلی یافته است. این همان حکمتی است که استوین و لایب نیتس و نومدرسیان بعدها آن را حکمت خالده یا جاودان خرد نامیدند.