اندیشه
گفت‌وگو با حکمت‌الله ملاصالحی به بهانۀ کتاب «انسان تاریخی و تاریخ متعالی»؛
تاریخ، خدای انسانِ عالمِ مدرن است
تصادفی نیست که تنها انسان عالم مدرن روی آوار معابد گذشته، موزه به مفهوم مدرن آن بنیاد می‌نهد؛ و تنها انسان دورۀ جدید وجب به وجب و لایه به لایه تا آن‌سوی مرزهای تاریخ و جغرافیای طبیعی ارض، تاریخ و عقبۀ تاریخی انسان را زیر جراحی‌های بی‌امان خود گرفته است. انسان عالم مدرن دیگر انسان زائر معبد عالم غیب و قدس نیست، در آسمان و در فراتاریخ و در پیشگاه و حضور امر متعال حضور خویش را در جهان نمی‌بیند و نمی‌فهمد و نمی‌جوید.
-
۲ روز قبل
سیدحسین نصر؛
مهدی حائری؛ جامع فلسفه شرق و غرب
حائری میان زبانی که درباب عرفان است و زبان خود عرفان تمایز قایل است. وی به شیوه ای استادانه بحث های ویلیامز جیمز و و.ت. استیس را درباب فلسفه تصوف به نقد می کشد. بحث حائری از توصیف ناپذیری در تصوف نه تنها آشنایی بر علم و آگاهی وی از تصوف دلالت دارد بلکه حاکی از آن است که او خود به لحاظ وجودی نیز در این مسیر قدم گذارده است. در عین حال تحلیل فلسفی او درباره زبان تصوف در پرتو علم حضوری چشم انداز وسیعی را برای فلسفه تصوف در محیط تفکر غربی می گشاید.
-
۲ روز قبل
آیا ایران‌شناسی در ذیل سنت خاورشناسی استعماری قرار می‌گیرد؟/ زهره زرشناس؛
نگاهی به گفتمان ایران‌شناسی در ایران
پژوهش‌های پسااستعماری همواره کوشیده‌اند با نقد و تحلیل گفتمان «خاورشناسی» نشان دهند که بازنمایی «غرب» از «شرق» یک‌سویه، خودمحورانه و به سود غرب بوده و آن چهرۀ شرق، که برساختۀ غرب است، منفی، غیرواقعی و مخدوش نمایانده شده است. بر این پایه، مطالعات ایران‌شناختی، به‌عنوان جزئی از مفهوم کلی خاورشناسی نیز به چالش کشیده شده است.
-
۷ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۶)؛
چرا پیشرفت پرشتاب مدرن از اروپا آغاز شد؟
از سدۀ هیجده واژۀ دسپوتیسم در ادبیات سیاسی غرب معنای تورانی و جباریت و در اسناد به سلطان های شرقی رایج شد.دسترس به آب و الوار و فاصله کم تر میان قلمرو شاهان و خیلی از عوامل دیگر در اروپا را در پاسخ به پرسش مطرح شده آورده اند. اما آثار فرهنگ نادیده گرفتنی نیست. درست از میانۀ قرون وسطی که در اروپای مسیحی ایدئولوژی حاکم به بهای جان ها و خطر های هولناک رو به پیله شکافی رفت ، در ایران وارون آن رخ داد.
-
۸ روز قبل
نظریه‌پردازان انگلیسی نظریۀ حاکمیت تا پیش از هابز (۱)؛
تبارشناسی حاکمیت دولت*
از نظر هنری پارکر، مسئلۀ اساسی این است که چگونه اقتدار سیاسی بین تاج‌وتخت و دولت تنظیم می‌شود. پاسخ منفی وی این است که یحتمل حاکمیت نمی‌تواند آن‌گونه‌ای که طرفداران سلطنت مجادله می‌کنند، به‌عهدۀ پادشاه در مقام رأس دولت باشد. پادشاهان شاید بزرگ‌تر از افراد و بزرگ‌تر از اعضای پیکرۀ سیاسی باشند، اما کمتر از همه با قدرت و جایگاهی کمتر از کلیت مردم در مقام یک کل هستند.
-
۹ روز قبل
گزارشی از میزگرد بررسی ماهیت علوم انسانی؛
علوم انسانی راهنما و راهگشای توسعه است
ایده پژوهش هر چه باشد خوبست اما هیچ وقت و در هیچ تاریخی سابقه ندارد که کسانی طالب علمی بشوند که معلوم نیست عالمش کیست و معلومش چیست. مع‌هذا میزان کردن علم با ملاک‌های اعتقادی هر چند که کاری عجیب به نظر آید، قابل فهم است. علم و دین هر دو ناظر به حقیقتند و معمولا توجه نمی‌شود که حقیقت دینی عین حقیقت علمی نیست و نسبت مردمان نیز با حقایق دینی و علمی متفاوت است. همچنین علم هم مثل دین چیزی نیست که با تصمیم شخصی بتوان آن را ساخت.
-
۱۲ روز قبل
رضا داوری اردکانی؛
مدعیان و منتقدان علم دینی با هم قرابت دارند
روشنفکران و روشنفکرمآبان که گاهی در مبارزه قدرت وارد می شوند اگر شکست بخورند نمی پذیرند که شرایط برای تحقق شعارهایشان مساعد نبوده یا فهم سیاسی و استعداد رهبری نداشته و تاکتیک مبارزه را نمی دانسته اند. بعضی از آنها به جای اینکه شکست خود را ناشی از جهل و ناتوانی خود و برتری رقیب سیاسی بدانند چون جانشان هنوز با خرافات پیوسته است آن را به دخالت یک اندیشه شیطانی مخالف نسبت می دهند. البته این مشکل بیشتر مشکل روشنفکر دهه های اخیر در جهان توسعه نیافته است که هنوز خود را پاسدار آزادی و حقیقت می داند و اگر در مبارزه برای آزادی شکست بخورد، سپر حقیقت به دست می گیرد و حتی ممکن است از مخالفان خود به عنوان مخالف حقیقت انتقام بگیرد.
-
۱۲ روز قبل
نگاهی به کارنامۀ روشن‌فکری در ایران معاصر در گفت‌وگو با محمدتقی قزلسفلی؛
از ستیز تا تعامل
شوربختانه وقتی به کارنامۀ روشنفکران منتقد حکومت که مدام بر بیرق تعهد و مسئولیت تکیه می‌کردند، رجوع می‌کنیم، کمتر نشانی از تلاش برای تدوین و طرح بنیادین در باب دموکراسی و به همین نسبت، اندیشه‌های فلسفی زیربنایی، می‌بینیم. آن همه نشانه‌های برانداختن، تاختن و سوختن، کمتر به سیراب کردن اندیشه‌های کهن‌سال درخت ما منجر شده است.
-
۱۴ روز قبل
گفت‌وگو با کمال پولادی دربارۀ اندیشۀ سیاسی ژان بدن؛
مسئلۀ حاکمیت حاکم بلامنازع
از یک جهت می‌توانیم بگوییم بدن ایدئولوگ دولت مطلقه است. هرچند که نمی‌توانیم بگوییم به‌طور خاص ژان بدن ایدئولوگ دولت مطلقه است، اما نظریۀ حاکمیتش با توجه به تعبیری سنتی که او از نظریۀ حاکمیت دارد، در نهایت منجر می‌شود به تأیید دولت مطلقه و ازاین‌حیث می‌توانیم به یک معنا ژان بدن را ایدئولوگ دولت مطلقه هم به حساب بیاوریم.
-
۱۵ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۵)؛
اشتراوس چگونه بر مدرنیته می‌تازد؟
اشتراوس در مقام یک مدرن ستیز و مدافع فلسفۀ یهودی قرون وسطی دارد به ما می گوید که فلسفۀ سیاسی حکمای قرون وسطی افلاتونی و افلوتینی بوده است./ خودِ اشتراوس در نوشته ای با عنوان «پیشرفت یا بازگشت» می نویسد که پیشرفت مدرن و تمدن غرب به بحران و آستانۀ مغاک رسیده است.مکرراً با کاربرد ضمیر «ما » حکم می دهد که ما باید آلترناتیو دیگری برگزینیم ، ما باید چنین و چنان کنیم.
-
۱۹ روز قبل
آیا ایرانیان نژادپرست هستند؟/ نقدی بر سخنان محسن رنانی؛
جدال با دلاوران میدان وَهم
آقای رنانی می‌گویند «هیتلر درست می‌گفت که ایرانی‌ها و نازی‌ها [کذا] هم‌خون هستند»؛ اولاً، کجا هیتلر چنین حرفی گفته است (در نبرد من اسمی از ایران نیامده است)؟ دوماً، اگر هم گفته، بر چه مبنایی آقای رنانی ادعای منتسب به هیتلر را درست می‌دانند؟ استاد در اتهاماتی که به ایرانیان می‌زنند خود را از استناد و ارائۀ شواهد بی‌نیاز می‌بینند، اما شگفتا که به سخن هیتلر استناد می‌کنند! همان‌طور که گفتیم، آقای رنانی برای تحقیر ایرانیان با صفت نژادپرستی و تأیید اتهام موهوم مجبور است به موهومات پناه ببرند!
-
۲۰ روز قبل
تقی آزاد ارمکی و یوسف اباذری در دانشگاه تهران در نقد جواد طباطبایی به اندیشه ایرانشهری تاختند؛
جواد طباطبایی؛ سرشت‌نمای وضع فکری دهه ۹۰
طباطبایی بیشتر روی گسست سوار است و به همین دلیل هم خیلی کمتر به واقعیت معاصر جهان ایرانی وصل است و دارد ایدولوژی می‌سازد. ما باید توجه کنیم که در علوم اجتماعی ما به طباطبایی به این معنا خیلی کار نداریم و طباطبایی خیلی نمی‌تواند به ما کمک کند تا از او نظریه اجتماعی دربیاوریم و بعد به وسله آن مسئله آزادی و دین را توضیح دهیم.
-
۲۳ روز قبل
نگین نبوی/ چگونه روشنفکران هویت خود را در تضاد با دولت تعریف کردند؟ (۲)
ظهور «روشنفکر متعهد»
روشنفکر بودن، بنا به تعریف، ضرورتاً برابر بود با کسی که اینجا و اکنون متعهد به جامعه است و نمی‌تواند «از زندگی روی برگرداند و در کلمات پناه بگیرد»، دانشور کلاسیکی که خودش را با پژوهش در گذشته قانع می‌کند، حتی ناشایسته‌تر شد. بنابراین تبدیل شد به یک مورخ یا دانشور که گاه ابزاری برای فرار از مسئولیت در نظر گرفته می‌شد.
-
۲۶ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۴)؛
استبداد ذهنی ایرانیان
استبداد ذهنی البته خاص ما نیست. این فکر در حیطۀ همۀ مناسبات قدرتی که فقط از بالا اجرا می‌شود در همۀ سطوح گسترش می‌یابد. اگر دقت کنید تمامی طرح‌های سیاسی حکمای ما و اصلاً خود ترجمۀ پولیتیکا به سیاست همواره در چرخه‌ای افلاتونی و نوافلاتونی دور زده‌اند. در ساختار مناسبات قدرت که هم مردم و هم حکومت و هم طبقات میانجی را در بر می‌گیرد، حقی برای مشارکت مردم در امور عامه در کار نبوده است. در تاریخ‌های قدیم ما مردم اصلاً غایب‌اند.
-
۲۶ روز قبل
سخنرانی پروفسور پل ریکور در اسفند ١٣٧٣ در پژوھشکده حکمت و ادیان ؛
تاریخ، خاطره، فراموشی
در اینجا منظور از تاریخ هم تاریخ‌سازی است و هم تاریخ‌نویسی، تاریخ‌نویسی تا چه اندازه به ادامه تاریخ کمک می‌کند. به این دلیل که کسی که تاریخ را می‌نویسد، خود متعلق به موضوع علمی است که با آن سروکار دارد. به نظر من یک فیزیکدان به عنوان یک موضوع فیزیکی با علم فیزیک روبرو نیست، ولی تاریخ‌نویس خود در درون تاریخ قرار گرفته است. به همین دلیل داشتن یک عملکرد انتقادی برای او کار مشکلی است.
-
۲۷ روز قبل
نگین نبوی/ چگونه روشنفکران هویت خود را در تضاد با دولت تعریف کردند؟ (۱)
مفهوم متغیر روشنفکر در ایران دهۀ ۱۹۶۰ (۱۳۴۰ش)
روشن‌فکری یا روشن‌فکرگرایی جدید، سنت خود را در چارچوب ایدئولوژیک خصومت با وضعِ موجود مستقر کرده بود. روشنفکر بودن به معنای پذیرش موقعیت رویارویی است. مفهوم روشنفکر، در این معنا، آشکارا جنبۀ سیاسی‌تری یافت؛ روشنفکر دیگر به اصلاح محدود راضی نبود، بلکه مشتاق تغییر سیستم بود.
-
۳۰ روز قبل
تفسیری فلسفی از مفهوم پدرسالاری در تاریخ ایران در مصاحبه با سیاوش جمادی (۳)؛
ملک الشعرای بهار، شاعر، سیاستمدار یا متفکر
ملک‌الشعرا متفکر نیست تا برای خودسالاری تفکر با زبان شاعرانۀ پارسی درآویزد؛ گرچه شاید او را محیط و مسلط بر زبان خوانده‌اند. ملک‌الشعرای دربار مظفرالدین شاه و مداح او همان کسی است که قصیدۀ دماوند و جغد جنگ را سروده است و از توس برای مظفرالدین شاه مدح‌نامه می‌نویسد و این شاه علیل و بی‌کفایت را خدایگان سلاطین عالم و شهریار کارآگاه می‌خواند.
-
۱ ماه قبل
تجربۀ مشروطۀ ایرانی بر چه بستری بنا شد؟
ترومای مشروطه
تجربۀ مشروطۀ ایرانی بر بستری از یک ترومای ملی بنا شده، با تبدیل آن لحظۀ «تروماتیک» به پرسشی «پروبلماتیک» تداوم یافته، جدال قدیم و جدید را در افق زمانی تاریخی و اندیشی شکل داده و در نهایت معطوف نسخ سنت شده است؛ اما بااین‌حال، مشروطیت از منظری فلسفی، پدیده‌ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست بلکه همچنان «معاصریت» ما را شکل می‌دهد؛ چراکه نه توانسته است که گسست زمان تاریخی و اندیشی را برای ما حل‌وفصل کند و نه مرهمی برای تحقیرهای ملی ما بیابد.
-
۱ ماه قبل
تبیینی از نحوۀ تاریخ‌نگاری مکتب بیلفلد؛
از تاریخ اجتماعی به تاریخ جامعه
تاریخ عمومی در مکتب بیلفلد واجد دو معناست: معنای اول اینکه در مطالعۀ گذشته باید تمام ابعاد واقعیت همچون جامعه، سیاست و اقتصاد مورد مطالعه قرار گیرد، چون واقعیت تاریخی قابل تقلیل به یکی از اضلاعش نیست و ذواضلاع بودن جزء ذات پدیدۀ تاریخی است. معنای دوم اینکه این مکتب در ابتدا خواهان آن بود که آنچه در تاریخ باید مطالعه شود، بعد عینی یا آفاقی و تجربی پدیده‌های تاریخی است، نه بعد انفسی یا ذهنی و هنجاری. گرچه بعدها این بعد به تاریخ‌نگاری مکتب مذکور افزوده می‌شود.
-
۱ ماه قبل
نسبت تفکر هایدگر و نازیسم در تفسیر گونتر فیگال (۲)؛
گرایش هایدگر به ناسیونال‌سوسیالیسم
در بیان نتایج تفسیر فیگال می‌توان گفت که تنها در پهنۀ درانداخت هستی است که راه و مسیر آینده گشوده می‌شود. برای درانداخت هستی باید برپاخیزی داشت، این برپاخیزی اصالتمند میسر نمی‌شود مگر با آغاز. آغاز اصالت، تفکر یونانی است و اینجاست که رجحان فلسفه بر سیاست معلوم می‌شود.
-
۱ ماه قبل
پاسخ جرج کلوسکو به پرسش‌های «فرهنگ امروز» درباب رویکرد مکتب کمبریج در تاریخ‌نگاری اندیشه؛
آنها در اشتباه‌اند!
من از ایدۀ مجموعه‌ای از روش‌ها در تاریخ اندیشه حمایت نمی‌کنم. آنچه باید انجام شود، سؤالات معین و شرایط مشخصی است که باید مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد. من با این ایده موافق نیستم که چارچوب‌های معینی وجود دارند که باید مورد استفاده قرار گیرند. به‌نظرم این مسئله بیش‌ازحد سخت‌گیرانه و انعطاف‌ناپذیر است. چنین چارچوب‌هایی بیش از آنکه سودمند باشند، به احتمال زیاد به خطا یا سردرگمی منتهی می‌شوند.