تاملی بر فقه اجتماعی؛

جادۀ دوطرفۀ فقه و جامعه

تأثیر اول فقه بر جامعه، جامعه‌سازی براساس هنجارهای فقهی است. در واقع کمک فقه به جامعه این است که جامعه‌ای را براساس هنجارها و بایدونباید‌های فقهی تشکیل دهد. در مرحلۀ دوم، این هنجارهای فقهی را در جامعه درونی می‌کند؛ یعنی این هنجارهای فقهی آرام‌آرام در میان افراد جامعه و خود جامعه فراگیر می‌شوند. سومین عامل در تأثیر فقه بر جامعه، انسجام اجتماعی براساس فقه است. فقه براساس مناسک اجتماعیِ امربه‌معروف، نماز جماعت و حج، سبب برقراری انسجام اجتماعی در میان مسلمان‌ها می‌شود.