پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ امروز

گفت و گو با بهروز فرنو در نسبت مشکلات سیاسی اقتصادی روز و مسائل زمانه به آشفتگی تفکر و کلام؛

ملالت علما هم ز علم بی عمل است

عمق مشکل را دیدن و تحقیق، تامل، عزم و اهتمامی متناسب با آن داشتن، یاس به دنبال نخواهد داشت؛ بلکه تغافل از عمق  مسائل و نسنجیده عمل کردن است که دیر یا زود مایوس کننده خواهد بود.

رضا داوری اردکانی؛

حفظ صلح تا کی و کجا و چگونه ممکن است؟

کسانی هم گفته اند عنوان کتاب «صلح دائم» طنز است. ولی نمی‌دانیم چرا باید این عنوان را عنوانی طنزآمیز بدانیم. کانت  هرگز از صلح، آرامش گورستان را مراد نمی کرده است. این هم معلوم است که فیلسوف به صلح جاودانی سنت اوگوستن در مدینه الهی فکر نمی کرده و بهشت زمینیش نباید با مدینه آسمانی اشتباه شود. صلح دائم بخشی از تفکر کانت و متمم طرح او در بیان شئون تجدد و قوام و تقدیر جهان جدید است. او می خواسته است راه رهایی مدرنیته از تعارض ها را بیابد و نشان دهد که مدرنیته دوران عقل و تحقق آنست.

دو کامنت در باب تئولوژی سیاسی و فیلولوژی سیاسی؛

بال های فرشتگان و مرده ریگ نیچه

حقیقتا کردوکار ما می تواند بازنویسی تزهای بنیامین به زبان سنت فلسفه و الاهیات و جهانشناسی اسلامی با فیگور راهنما و هدایتگر سهروردی باشد که گونه ای سلوک دانته ای را به ذهن متبادر می کند.ما این تفحص را میان خطی/بین خطوط می نامیم که باز هم تداعی گر برزخ دانته و نگارش باطنی توامان است.

فکرهایی  در عصر شتاب‌های بدخیم

وقتی نیچه برای نوشتن، یک ماشین تحریر اختیار کرد و از کارکرد معهود نوشتن با قلم بر کاغذ روی برگرداند سبک نوشته های او تغییر محسوسی کرد؛بقول فریدریش کیتلر رسانه شناس، نثر نیچه از استدلال‌ها به کلمات قصار، از افکار به جناس و از لفاظی به سبک تلگرافی تغییر یافت.دوستی این تغییر در سبک نگارش را دریافت و به نیچه گفت که شاید با این وسیله حتی به اصطلاحات جدیدی دست پیدا کنی.

نقد و تحلیل ساختار فیلم «دشت خاموش»؛

میعاد در لجن

در پیگیری شاکله‌ی هویتی «دشت خاموش» می‌توان به تاثیرپذیری زیباشناختی از مکتب نئورئالیسم ایتالیا طی نشان دادن فضا رسید. از سویی تأکید بر اهمیت لوکیشن در طراحی «دشت خاموش» را متأثر از سینمای کیارستمی دانست. خوانش تصویری دیگر از فیلم «دشت خاموش» را می‌توان در نگره‌ی «ژیل دلوز» یافت، هنگامی که تحرک دوربین در برابر دیواره‌ها را تعبیری از تفکر این فیلسوف درباره‌ی کارکرد سه‌گانه‌ی تصویر قلمداد کرد، آن‌گونه که اتصال میان «تصویر-ادراک»، «تصویر-کنش» و «تصویر-تأثر» را به عنوان صور شکل‌دهنده‌ی فیلم مورد ملاحظه قرار می‌دهد.

آیا شریعتی تکرارپذیر است؟

مقلدانِ شریعتی

او یک بار با تمام وجودش در جامعه ما به واقعیت عینی بدل گردید و از آن پس نه او تکرارپذیر است و نه آن حوالت تاریخی؛ نه شریعتی تکرارپذیر است و نه آن روح زمانه؛ نه شریعتی تکرارپذیر است و نه آن حدت و حرارت بالای روزگار برای جوشیدن و خروشیدن.

گفت و گو با بهروز فرنو درخصوص نسبت میان مشکلات روز و مسائل زمانه با آشفتگی تفکر و کلام؛ (۳)

وَلایت می‌بایست باطن وِلایت باشد

در حرکت به سوی حاکمیت الهی به معنای حقیقی لفظ، برقراری روابط و مناسبات ظاهری حاکمیت، اعم از مراتب ولایت و قوانین و مقررات آن مبتنی است بر روابط و مناسبات باطنی و اعتقادی و ایمانی در طریق حاکمیت و معرفت الهی و نیز نسبت باطنی امامت و امت. آن چه از قبل پیروزی انقلاب و قبل تشکیل نظام و تدوین قانون اساسی، ما بین امام خمینی(ره) و امت انقلابی بر قرار شده بود. همان که مرحوم استاد فردید به «وَلایت» به عنوان باطن «وِلایت» یاد می‌کرد.

گفت و گو با بهروز فرنو درخصوص نسبت میان مشکلات روز و مسائل زمانه با آشفتگی تفکر و کلام؛ (۲)

آیا فلسفه کانتی امکان حل بحران را دارد؟

اگر با ریاست کسی چون آقای سروش [بر نهادها] مخالفم، نه تنها به خاطر شخص ایشان یا اختلافات فی مابین است، بلکه اساساً فلسفه‌های علمی و مباحث شناخت شناسی حوزه‌های کانتی و نوکانتی مورد تاکید ایشان را با توجه به عدم امکان تامل حکمی و ماهوی، واجد صلاحیت برای تشخیص و درک مسائل کلّی و پرسش از ماهیت علم و تکنولوژی و نسبت آن با اصالت دنیا و سیطره عقل معاش، در عالم جدید و بحران آن، نمی‌دانم.

گفت و گو با بهروز فرنو درخصوص نسبت میان مشکلات روز و مسائل زمانه با آشفتگی تفکر و کلام؛ (۱)

چه رازی، بیش از پیش، از پرده برون افتاده است؟

امروز در غلبه بیماری کرونا، بر خلاف تصور خودبنیاد چهارصد سال اخیر بشر، عجز او نسبت به حلّ و رفع مشکلات خودش، بیش از پیش آشکار شده است. یعنی برای بشر عصر جدید که در رویای چهارصد ساله حلّ همه مشکلات، تنها با عقل معاش و درایت خود، در عالم مدرن بود، این عجز کابوسی است که خواب غفلت خدایگانی او را پریشان می‌کند.

نگاهی به علاقه برخی از بزرگان ادب ایران به کتاب(1) ؛

کتاب‌بازی بزرگان در زمین ایران

کتاب مرجع روح بی قرار ایران دوستانی بود که روح خود را در کالبد خدمت رسانی به فرهنگ ملی ایران دمیده بودند و تالیف ، تحقیق ، نوشتن و نشر مقاله و کتاب از ارکان زیست آنان در طول عمر برکتشان بوده است.

ناگفته‌های حسین نمازی وزیر اسبق اقتصاد از فراز و نشیب‌های دهه شصت(۱)؛

واکنش شهید رجایی به رفتارهای بنی‌صدر

شهید رجایی با روش و منش بنی‌صدر آشنا بود و می‌دانست حرف‌هایی را که می‌زند بر مبنای ذهنیات خود بزرگ‌بینی اوست. شهید رجایی این مسائل را خیلی جدی نمی‌گرفت و معتقد بود، این روش و منش که برای خیلی‌ها روشن نیست به زودی روشن خواهد شد. بالأخره افراد زیادی به بنی‌صدر رأی داده بودند. افراد حزب‌اللهی زیادی هم به او رأی دادند. طولی نکشید که تمام این افراد به اشتباهات‌شان پی بردند.

رضا داوری اردکانی؛

برای مراسم روز جهانی آینده

آینده‌نگری صرفاً کار پژوهشی نیست. آینده‌نگرها و برنامه ریزهای اروپایی و آمریکایی و ژاپنی چون در کشورشان سیر امور کم و بیش نظم دارد می‌توانند با مطالعه و درک شرایط و امکانات، آینده کشورشان را در قیاس با اکنون تا حدودی تصویر کنند. اما در جایی که سیر تحول نظمی ندارد و مقصد پیدا نیست و مسیر زیگزاگ و تیره و ناهموار است، چگونه و بر چه اساس می‌توان وضع فردا را تصویرکرد؟

نشستی در خصوص برآمدن ژانر خلقیات ایرانی؛

واسازی سوژه بیرون از تاریخ

گفتمان مسلط در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ در زمینه‌های مختلف، تغییر از بالا و دگرگونی‌خواهی ساختاری است. اکثریت آثار ادبی و روشنفکری و هنری دهه‌های ۴۰ و ۵۰ بر خلاف متون افرادی خاص و آکادمیک، نسبتی با خلقیات‌نویسی جمالزاده یا بازرگان ندارد و همگان بازنمایانگر دیسکورس تحول خواه ساختاری و انقلابی هستند. بنابراین اگر موضوع را به صورت تحلیل گفتمان در نظر بگیریم، دو نوشته جمالزاده و بازرگان را نمی‌توان پدیدآورنده ژانر به معنای مد نظر نویسندگان کتاب در نظر گرفت. به هیچ‌وجه جمالزاده و بازرگان پاسخگوی زمینه اجتماعی دهه‌های ۴۰ و ۵۰ نیستند.

درنگی در کلام واتیمو، متفکر پست مدرن؛

 پایان تاریخ؛ پایان مدرنیته

واتیمو راجع به پیشرفت خطی تاریخ و پایان تاریخ در لیبرالیسمِ فوکویاما می گوید که " من متاثر از نیچه به " غلبه بر غلبه " و عبور از نظریه خطی پیشرفت و پایان تاریخ لیبرالی قائلم و نظریه خود را پایان تاریخ نامیده ام؛ پایان تاریخ به منزله تاریخ خطی معین با هدف و غایت متعین. بنابراین سخت در برابر این مزدور یعنی فوکویاما قرار می گیرم که امروز باب میل رسانه های غربی سخن می گوید". میان " پایان تاریخ" او با "پایان تاریخ" فوکویاما فرقی است فارق ، یعنی تفاوت از زمین تا آسمان است . " پایان تاریخِ " واتیمو "پایان  مدرنیته " و تمامیت یافتن متافیزیک است اما "پایان تاریخِ " فوکویاما تازه اوج سلطه و سیطره مدرنیته به واسطه حاکمیت مطلق و جهانی لیبرالیسم سرمایه داری است.

نگاهی به نسبت دانشگاه و امر سیاسی؛

دانشگاه بدون ایدئولوژی

در مطالعه تاریخ ایران ، نهاد دانشگاه زیر سایه ، نفوذ و سیطره نهاد حکومت و دخالت دولتمردان، خود را هویت داده و دارای اثر بخشی است. موضوع جالب توجه این که دانشجو به عنوان عضوی از جامعه دانشگاهی در فرآیندها و تحولات سیاسی خود را در معرض قضاوت افکار عمومی قرار داده است. با تحولات دهه بیست و سی خورشیدی در ایران ، با شکل گیری احزاب سیاسی ، دانشجویان با امر سیاسی پیوندی هویتی و ایدئولوژیک یافتند. با ظهور مفاهیمی چون جنبش دانشجویی دخالت نهاد سیاست و احزاب در نهاد دانشگاه ، ایده فلسفی دانشگاه دچار تغییرات هویتی و دگرگونی مفهومی در پیوند با ایدئولوژی اندیشی گردید.

ترجمه مقاله‌ای از نیلوفر گوله؛

مدرنیته غیرغربی

رابطه بین سنت و مدرنیته در کشورهای غیرغربی همچنان ما را شگفت‌زده خواهد کرد.  زمانی که گمان می کنیم مدرنیته توانسته پروژه  سنت زدایی را به اتمام برساند و جهانی شدن را در اشکال بومی بازآفرینی کند، درست در زمانی که انتظارش را نداریم علاقه جدیدی نسبت به گذشته و رنگ و بوی فراموش شده آن، سرراهمان سبز می شود. «آلاتورک بودن» که قبلاً تحقیر می شد، دوباره ارزشمند می شود.  این بیش از آنکه بازگشت به گذشته باشد، جستجویی برای هارمونی محتملاً دست نیافتنی بین فردیت و مدرنیته است.

نگاهی به پیامدهای کرونا در ایران؛

ابعاد زبان‌شناختی «ایرانِ دوره کرونا»

«فاصله» با مفهوم سنتی و جغرافیایی-تاریخی آن در گذشته تفاوت دارد؛ ازاین‌رو، این مفهوم در تجربه جدید دوران کرونا با تغییرات معنایی روبه‌رو شده و تغییر در سبک زندگی و شیوه ارتباطات اجتماعی را تداعی می‌کند. فاصله اجتماعی در مفهوم کرونایی با هجرت زبانی از «دنیای واقعی ارتباط» به «دنیای مجازی ارتباط» نیز همراه می‌شود و گواهی بر ابزار نوین و زبان دیجیتالی در عرصه گفت‌وگو و تعامل است؛ به همین دلیل بازماندگان نسل گذشته را بیشتر دچار آسیبب و شوک می‌کند و «شکاف زبانی-نسلی» میان نسل گذشته و اکنون را عمیق‌تر کرده است.

جایگاه ابن‌سینا در تاریخ فلسفه در گفتاری از حسین معصومی همدانی؛

بنیانگذار آکاد میای فلسفه اسلامی

بن‌سینا در بسیاری از موارد، در طرح برخی از مسائل طبیعی می‌گوید من از دوستان مشایی‌ام یک کلمه حرف حساب در این زمینه نشنیده‌ام! یعنی در برخی مسائل تا این اندازه منتقد آرای فیلسوفان مشایی بوده است. او در بسیاری موارد در منطق و طبیعیات از دیدگاه‌های آنها تجاوز کرده است. در الهیات که دیگر بحث مفصل و جداگانه‌ای است. اما به هر حال، این ایده که ابن‌سینا شارح ارسطو بوده، دیدگاه درستی نیست. ابن‌سینا فیلسوفی است که مثل همه فیلسوفان، متکی بر یک سنتی موجود است که در آن سنت تصرف کرده و مسائل جدید و راه‌حل‌های جدید ارایه کرده است و از این حیث می‌توان او را یک فیلسوف بزرگ و درخور توجهی دانست. 

حسین مجتهدی؛

رویا و نقد ادبی

در فصل VII تعبیر رویا فروید تصریح می‌کند با رویا چون متن مقدّس رفتار می‌کنیم و از ابرازهای کلامی رویا سخن می‌گوید. رویا در ساحت تصویری است، که در هنگام بیان و تعبیر به ساحت نمادین در می‌آید و متن بیان رویابین در این‌جا بسیار مهم و محوری است. امّا این ابزار تصویری نیز سناریوی نگاشته دارد، که حقیقت مندرج در ضمیر ناآگاه است، که تحریف شده از سانسور عبور کرده، به تصویری درآمده است که در تعبیر و نقل بازخوانی می‌شود.

خوانشی سلبی از نسبی‌انگاری؛

نسبی‌انگاری به مثابه‌ اقتصاد خشونت

تفاوت میان نسبی‌انگاری به معنای ضدمطلق‌انگاری و نسبی‌انگاری به معنای اعتبار یکسان باورها، تفاوت میان تساهل موجه از دید عمل‌گرایانه و بی‌مسئولیتی نابخردانه است. خوانشی سلبی از نسبی‌انگاری، به مثابه‌ی یک فرم زندگی خشونت را کمینه می‌کند و بیش از مطلق‌انگاری «امکان» دیالوگ را برقرار می‌کند و پذیرای تنوع و تکثر و معرفت شبکه‌ای است که در آن «دیگری» سرکوب نمی‌شود.

اشارتی به مفهوم توسعه و کارگر؛

" قفس آهنین" جامعه مدرن

توسعه در هیچ نقطه ای از جهان عملی مانند اعمال پیش از مدرنیته غربی نمی تواند باشد . به دیگر سخن ، توسعه در همه جای جهان اندیشه و عملی" فاوستی" است، و این اندیشه و عمل پیش از مدرنیته غربی وجود نداشته است. اندیشه و عمل فاوستی طبیعتاً به نابودی حلبی آبادها، کوخ نشینی ها، حاشیه نشینی ها و چادرنشینی های فقرا و مساکین خواهد انجامید و فقر و بیچارگی و فلاکت را تشدید خواهد کرد. توسعه مدرن در همه جای جهان دوروی دارد : روی علم و تخصص و روی استثمار و استعمار،  روی آزادی و روی سلطه، روی ارباب و صاحب کارخانه (بورژوا) و روی عمله و مستخدم کارخانه (کارگر).

نگاهی انتقادی به اظهارات اخیر دکتر عبدالکریم سروش؛

وداع «روشنفکری دینی» با دین

تلقی‌ای که البته ریشه در آرای مرحوم اقبال لاهوری در این زمینه دارد و مرحوم استاد مطهری درباره‌اش گفته بود «خاتمیت» نزد اقبال، «خاتمیت دیانت» است و نه «خاتمیت نبوت»! به گمان نگارنده با درک و تلقی دکتر سروش از خاتمیت، بی‌دینان عالم از هر مسلمانی، مسلمان‌ترند و اگر اصول مسلمانی برای‌شان احصا شود از هر اصل دیگری به این یکی دلبسته‌تر خواهند بود!

رضا داوری اردکانی؛

علوم انسانی و مهندسی اجتماعی

مهندسی اجتماعی سودای ساختن پیکره‌ای است که اجزاء و اعضایش باهم تناسب ندارند و در جای خود نیستند و در آن پروای چه می‌توان و چه نمی‌توان کرد وجود ندارد به این جهت در آن به علوم اجتماعی هم اعتنا نمی‌شود. حزب بلشویک به هیچ یک از علوم اجتماعی جز علم زبان مجال نداد و علم زبان و نقد ادبی را هم از آن جهت آزاد گذاشت که در آن خطری برای انقلاب نمی‌دید و نمی‌دانست که زبان و ادبیات اگر نه در کوتاه مدت، در زمانی نه چندان دور نظم تصنعی و سست بنیان را از هم می‌پاشاند.

زندگی و هنر محمدرضا لطفی در گفت‌وگو با همسرش ربکا جلیلی؛

یک بار به دنیا آمد و دیگر نرفت

لطفی مصاحبه‌ای دارد اگر درست در خاطرم باشد مربوط به سال ١٣٩٠ که در آن به همین پرسش پاسخ می‌دهد: در ایران هنرمند باید بندباز باشد تا بتواند کار هنری‌اش را پیش ببرد. چنین در خاطر دارم که در آن مصاحبه می‌گوید، در عرصه آموزش مشکلی ندارد چون به عنوان یک موسسه و آموزشگاه خصوصی تبادلی با بیرون از سیستم آموزشگاه ندارد. مشکل از آنجا آغاز می‌شود که بخواهد به عنوان یک هنرمند و موسیقیدان کنسرت برگزار یا اثری تولید کند. در کشوری که هنر و بالاخص موسیقی بلاتکلیف است، مگر می‌شود کار موسیقی آن هم در سطح استاد لطفی بی‌دغدغه و سنگ‌اندازی پیش برود.

گفت‌وگو با محمد غفوری مترجم کتاب «هایدن وایت»؛

چرا وایت فیلسوف تاریخ رهایی­ بخش است؟

وایت متفکری سنت‌شکن است و کاستی­‌های نگاه پیشاانتقادی به تاریخ­‌نگاری و نقش ایدئولوژی را در آن به خوبی آشکار ساخته است. مهم­ترین نقشی که وی می­‌تواند در حوزه تاریخ‌­نگاری در ایران ایفا کند این است که مورخان را وادارد تا پیش­فرض­‌ها و بینش­‌های رشته‌­ای خود را بازبینی کنند و برخی از جزمیات را کنار گذارند.

در دفاع از ایده ایران؛

آذربایجان سر ایران است

آنجا که ساکت نشستیم و از ایران به لحاظ فکری و فرهنگی دفاع نکردیم از قدرت های مرکز تا ریز کشورهای منطقه نه تنها توهین که به خاک ایران چشم طمع پیدا کرده اند. دانشگاه و حوزه در ایران باید امر ملی را در جهت دولت کشور ایران ترویج دهند. ما جز ایران خانه و کاشانه ای نداریم و همه هستی و سهم ما از جهان وطنی است که به آن افتخار می کنیم.

به مناسبت درگذشت مارادونا؛

مارادونا، ورزشکاری سیاسی و نمادی برای ژئوپولیتیک ورزش

مارادونا هیچ وقت در دوران فوتبال در ایالات متحده آمریکا بازی و مربیگری نکرد و حرفش با عملش یکی بود نه مثل بعضی سیاست مداران که علیه آمریکا و سیاست های غربی شعار می دهند اما فرزندانشان در آمریکا و دیگر کشورهای غربی زندگی و تحصیل می‌کنند. او حتی با سیاست مداران کشورخودش نیز رابطه خوبی نداشت چنانکه یک بار با لباس غیر متعارف به حضور رئیس جمهور آرژانتین رفت.

نگاهی به مولفه های ایرانشهر؛

ایرانشهر یعنی ادب، رواداری و مردم آزاری نکردن

ایرانشهر یا دولت کشور ایران دارای مولفه هایی در سیاست داخله و خارجه است که در غیبت آن کشور با بحران مواجه شده است. رعایت ادب، تشریفات، در جای خود بودن، فهم منافع ملی، تلاش برای ایران، حکومت قانون، نظام مند بودن و رعایت ترتیبات و اصول با رویکردهای واقع گرایانه و محافظه کارانه اساس سیاست ایرانشهری است.

رویارویی هایدگر با کانت در گفت‌وگو با مهدی نصر

هستی در هاله‌ای از فراموشی مدفون شده

هایدگر رویکرد انسان‌شناسانه را نگاه غالب تفکر معاصر نسبت به جهان و انسان می‌داند. امروزه ما با رویکرد سوژه‌گرایانه مدرن آنقدر اطلاعات جورواجور درباره انسان داریم که انبان‌مان لبریز شده است...از نظر کانت، شخص‌مندی انسان، ترکیبی از قانون اخلاقی و احترام است. احترام گذاشتن برای چیزی، به معنای دسترس‌پذیر کردن قانون است و این یعنی نفی خودبینی و به‌درآمدن از خویشتن خویش. یعنی خویشتن انسان به پیشگاه خود خویشش، تسلیم شده است.