به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ مراسم رونمایی از فرهنگ دانشنامه کارا، اثر بهاءالدین خرمشاهی، عصر دوشنبه ۴ اردیبهشت با حضور وی، کامران فانی، نصرالله پورجوادی و مدیران ۳ نشر معین، نگاه و شباهنگ در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

اولین سخنران این برنامه، کامران فانی بود که در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره لغات دیکشنری و دانشنامه گفت: دیکشنری یعنی همین چیزی که ما را این جا گیر انداخته است. یکی از مهم ترین رویدادهای فرهنگی در ایران امروز، شکوفایی و رونق کتاب های مرجع است. کتاب های مرجع، کتاب هایی هستند که پاسخ های خودمان را با سهولت در آن ها پیدا می کنیم. جامعه ای که پرسش ندارد و پاسخ هایش از پیش تعیین شده است، جامعه پرسشگر و پویایی نیست و نیازی هم به کتاب مرجع ندارد اما جامعه ای که پویا باشد، پاسخ پرسش هایش را می خواهد و این فرهنگ ها و دانشنامه ها را می طلبد.  

وی افزود: این موارد در کتاب کارا که امروز رونمایی می شود، جمع هستند. کارا، هم دانشنامه است، هم فرهنگ.  شاید تعجب کنید که عبارت فرهنگ چه ربطی به واژه و واژه نامه دارد. این لغت، دو معادل دارد یکی دیکشنری و دیگری کالچر. اما چه شد که کالچر به کتاب لغات اطلاق شد؟ این کار هندی ها بود یعنی در هند بود که برای اولین بار، واژه نامه های مفصل و متفاوت منتشر شد و اسم آن ها را فرهنگ گذاشتند. چون معتقد بودند هرکه با واژه های فارسی آشنا شود، آدم بافرهنگی خواهد بود. نظر هندی ها این بود که واژه های فارسی، نماینده یک فرهنگ عالی هستند. اما دیکشنری هم داستانی دارد.

این پیشکسوت کتابداری در ادامه گفت: دیکشنری از لغت دیکشن گرفته شده است. این حرف هایی که می زنم، همه در فرهنگ دانشنامه کارا وجود دارد. لغت دیکته و دیکتاتور از همین ریشه آمده است. دیکشنری هم از همان ریشه معنایی است. اما دایره المعارف هم لغت جدیدی است یعنی ۱۵۰ سال پیش درست شده است و در غرب به آن، اینساکلوپدیا می گویند. معنی اش هم مجموعه ای از معارف یا دانش بشری است. لغت دانشنامه قدیمی تر است و ابن سینا آن را ساخته است.

در ادامه این برنامه نصرالله پورجوادی گفت: یکی از فعالیت هایی که بعد از انقلاب در کشورمان شکل و سرعت گرفت، تهیه همین کتاب های مرجع به ویژه لغت نامه ها، دانش نامه ها و دایره المعارف ها بود. ما هم در مرکز نشر دانشگاهی، بخشی از فعالیت ها رابه این کار اختصاص داده بودیم. تحقیق درباره واژه ها، اصطلاحات و معادل لغلت به ویژه در زمینه های علمی، یکی از نیازهای مهم ما بود. در فرهنگستان هم فعالیت هایی صورت گرفته و می گیرد ولی کار ما با فرهنگستان متفاوت بود. ما براساس یک سری نیازها بود که به دنبال تحقیقات می رفتیم.

مدیر سابق مرکز نشر دانشگاهی گفت: ما یک سری کتاب فرنگی داشتیم که می خواستیم آن ها را ترجمه کنیم و به دنبال این بودیم که معادل هایی پیدا یا وضع کنیم. کار مرکز نشر دانشگاهی، قدم اولی بود که در این زمینه برداشته شد. حالا سوال اصلی این است که چرا با وجود دانشنامه ها و فرهنگ هایی که وجود دارد به دنبال دیکشنری های دیگر باشیم؟ چرا آقای حق شناس یا باطنی، دنبال دیکشنری های دیگر رفتند یا چرا آقای خرمشاهی این فرهنگ دانشنامه را نوشت. ما که دانشنامه داشتیم! خب پاسخ این است که زبان و پیدا کردن معادل لغات، در هر زبان، یک کار ثابت نیست. یعنی این طور نیست که تعدادی لغت داشته باشید و یک تعداد معادل برایشان پیدا کنید. این مساله دائما در حال تحول است و پیرنگ های معنایی تغییر می کند.  

وی ادامه داد: نکته دیگر این است که گنجینه زبان فارسی، ذخایر فوق العاده وسیعی دارد که هنوز نتوانستیم همه ظرفیت هایش را کشف و از آن ها استفاده کنیم. اما در مورد فرهنگ نویسی، به این نکته اشاره کنم که کسی که استاد قالی بافی است، باید درباره قالی دایره المعارف بنویسد و کسی که استاد حقوق است باید درباره حقوق دایره المعارف بنویسد. اما این کار تخصصی هنوز در زبان فارسی اتفاق نیافتاده است و باید توسط افراد متبحر انجام شود. آقای خرمشاهی یکی از معدود کسانی بوده که ذوق ساختن برخی معادل ها را در زبان دارد.

پورجوادی در ادامه خطاب به خرمشاهی گفت: فکر می کنم واژه رایانه را شما ساخته اید؟

خرمشاهی نیز در پاسخ گفت: خیر. من واژه یارانه را ساخته ام.