فرهنگ امروز/ عبدالمهدی مستکین

سازمان ملل متحد به سان پرنده‌ای است با دو بال فرهنگی وسیاسی؛ بال فرهنگی آن را سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) هدایت می‌کند و بال سیاسی و امنیتی آن را شورای امنیت سازمان ملل؛ نقصان در هر یک از این بال‌ها، امکان پرواز را از این پرنده باز می‌ستاند وهم از این روست که این نهاد جهانی تلاش می‌کند تا طریق پرواز را بیاموزد؛ هر چند تا رسیدن به مقصود فراز و فرود فراوان وجود دارد.

از این منظر سازمان جهانی یونسکو با بیش از ۱۹۵ کشور عضو به مثابه بزرگترین خانواده فرهنگی ملل متحد از بدو تأسیس همواره تلاش کرده تا از رهگذر و روزنه فرهنگ قافله بشریت را با معیارهای اصیل انسانی و الهی یاری و هدایتگر باشد.

ساختن صلح در اذهان مردان و زنان، برجسته کردن امر آموزش برای همه سنین در همه جای جهان، به اشتراک گذاشتن اطلاعات و دانش، حرکت در مسیر توسعه پایدار، حفظ محیط زیست، صیانت از میراث مادی و معنوی بشر، تکریم مشاهیر و بزرگان کشورها، تأکید بر حفظ هویت ملت‌ها در مواجهه با زخم‌های عریان یکسان انگاری فرهنگی و ده‌ها شاخص دیگر؛ سوابقی آبرومند وقابل دفاع را برای یونسکو به عنوان بال فرهنگی ملل متحد در قیاس با عملکرد بعضاً مأیوس‌کننده بال سیاسی آن پیش چشم می‌نهد. بر این اساس سخنان اخیر خانم ایرنا بوکوا مدیرکل سازمان جهانی یونسکو در کنفرانس بین‌المللی «فرهنگ به عنوان ابزاری برای گفت‌و‌گوی میان ملت‌ها» که در حضور ۸۲ تن از وزیران فرهنگ و معاونان در نمایشگاه میلان ۲۰۱۵ بیان شد؛ نشانگر عزم جدی این سازمان برای حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی بشری است که هر روز به جهت افسار گسیختگی خوی بهیمی و ظلمانی برخی قدرت طلبان فرهنگ ستیز ابعاد جدیدی به خود می‌گیرد.

خانم بوکوا در سخنان خود برای نخستین بار شاید به این صراحت اعلام کردند که «حمله به فرهنگ به مثابه جنایت جنگی است.» وی با بیان این جمله اذعان کردند که حمله به مواریث فرهنگی و تخریب آنها یک تراژدی هولناک است که من نام آن را «پاکسازی فرهنگی» می‌نامم.

جنایات دهشتناک تروریست‌های داعش در منطقه خاورمیانه از نظر یونسکو اعلان جنگ علیه کل بشریت است چرا که ویران کردن میراث هزاران ساله ملل جهان را در مرکز اهداف شوم خود قرار داده است. جهل عصیان گسیخته حامیان و پیروان چنین تفکری به منزله زخمی چرکین و متعفن در پیکره بشریت هزاره سوم میلادی است. و رسالت یونسکو به عنوان بال نرم افزاری و فرهنگی جهان بهره‌گیری از تمام ظرفیت خود برای مواجهه و مبارزه با چنین رویکرد هول انگیز و دهشتناکی است.

همان گونه که در بیانیه پایانی این کنفرانس بین‌المللی همه وزیران فرهنگ حاضر در اجلاس اذعان دارند که «احترام به عنصر الهی فرهنگ، موجبات اخلاقی تر شدن و انسانی‌تر شدن ما می‌گردد و فرهنگ برای هر یک از مردم جهان به منزله کارت شناسایی است؛» نگارنده را به یاد این ابیات باشکوه و آموزه پر ارج جناب فردوسی حکیم پرآوازه ایران زمین رهنمون می‌سازد؛ که درکلام کیشائورا ماتسورا مدیرکل سابق سازمان جهانی یونسکو درمراسم بزرگداشت هزاره ثبت جهانی جناب فردوسی در فهرست مشاهیر جهانی یونسکو با صلابت عنوان کردند:

«حکیمی که کتابش را این چنین باشکوه: به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه برنگذرد

با ستایش خرد آغاز کرده است تنها متعلق به ایرانیان پاک سرشت نیست؛ بلکه به کل بشریت تعلق دارد.

خرد چشم جان است چون بنگری / تو بی‌چشم شادان جهان نسپری

و شگفتا که امروز بشریت تا چه میزان به پژواک چنین پیامی از زبان حکیم ایرانی نیاز دارد. خردورزی عامل نزدیکی میان ملت‌هاست؛ خردورزی داروی شفابخش سرطان لاعلاج جهل و نادانی است؛ خرد‌پذیری، دگر‌پذیری و اشتراکات را پرفروغ و دگرگریزی و افتراقات را کم فروغ می‌کند؛ خردورزی انسان‌ها را از هر رنگ و نژادی بر خوان الوان و پر تنعم دوستی و فرهنگ، همدلی و همزبانی رهنمون می‌سازد. و شکوه آیه ۱۳ سوره مبارکه حجرات را فراز می‌آورد:

ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم؛ و تیره‌ها و قبیله‌ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید، ولی گرامی‌ترین شما نزد خداوند باتقواترین شماست.»

منبع: روزنامه ایران