به گزارش فرهنگ امروز به نقل از شبستان؛ فولکلور یا باورعامیانه را میتوان مجموعهای شامل افسانهها، داستانها، موسیقی، تاریخ شفاهی، ضربالمثلها، هزلیات، باورهای عامه، رسوم دانست.فولکلور از دو کلمه انگلیسی فولک به معنی توده و لور به معنی دانش تشکیل شده است.
فولکلور را بیشتر در بررسی تودههای عامی مردم میجوید معمولاً در میان اقوام قدیمی بجز قبایل وحشی نمونههایی از فولکلور یافت میشود.واژه فولکلور را برای اولین بار ویلیام تامس عتیقهشناس انگلیسی در مقالهای که موضوع آن بحث دربارهٔ دانش عامیانه و آداب و رسوم سنتی بود بیان داشت.این اصطلاح از نیم قرن پیش نیز در ایران و ادبیات آن راه یافتهاست و بهتدریج این اصطلاح بهمعنی دانش عامیانه و دانستنیهای تودهٔ مردم رواج یافت و «فرهنگ عامه»، «فرهنگ عامیانه»، «فرهنگ توده» و «فرهنگ مردم» نامیده شد.
ایران به لحاظ قدمت تاریخی دارای تنوع آداب و رسوم و عقاید است و به همین لحاظ دارای فولکلور غنی است. در ایران افسانهسرایی و قصهگویی از سنن دیرباز ایرانیان محسوب میشود.
شواهد افسانهها و اساطیر ایران از زمان زرتشت و صدها سال قبل از او در اوستا منعکس است. سوای آثار مکتوب، هزاران قصه و افسانه و داستان بطور شفاهی و دهان به دهان در دهات و شهرها و کوهپایههای این مرز و بوم رایج بود که یا در قهوه خانهها و یا شبها در خانهها نقل میشد و شاید تا بیست سال بیش در هر خانواده لااقل یک نفر که بهتر قصه بگوید و دهها داستان بداند وجود داشت و زندگی و آداب و رسوم ما رنگ غنی و خاص فولکلوریک خود را دارا بود.
اما در حال حاضر یکی از ضعف های اساسی در حوزۀ مطالعات فولکلور ایران بی توجهی به مسائل نظری در این زمینه است.
در حالی که به همت پژوهشگران بسیاری از اجزای فولکلور ایران گردآوری و منتشر شده و نیز تعداد قابل از متون ادبی این حوزه تصحیح و چاپ شده اند، اما کتاب های نظری تألیفی در ایران از انگشتان یک دست هم تجاوز نمی کند. یکی از مصادیق ضعف های نظری مربوط به اصطلاحات فولکلورشناسی است. مثلاً گروهی از پژوهشگران یک نوع مشخص داستانی را افسانه و گروهی دیگر همان نوع قصه یا حکایت می نامند. برخی داستان هایی مانند سمک عیار، ابومسلم نامه، داراب نامه و جز این ها را داستان عامیانه، برخی داستان بلند عامیانه و گروهی نیز داستان سنتی می گویند.
به گفتۀ مؤلف کتاب تألیف این کتاب پنج سال طول کشیده است. برای این کار از یک سو صدها کتاب و مقاله در زمینۀ تاریخ و فرهنگ و به ویژه اجزای فرهنگ مردم ایران را فیش برداری کردم و از سوی دیگر برخی کتاب های درسی حوزۀ فولکلور کشورهای دیگر، دانشنامه های فولکلور و کتاب های نظریۀ ادبیات را از نظر گذرانیدم تا به این طرح دست پیدا کردم.
حجم اصلی این کتاب شامل ادبیات شفاهی، ویژگی ها و ارتباط آن با ادبیات کتبی است.
در این کتاب تلاش نگارنده بر این بوده است که مهمترین مقولهها و مباحث فولکلور ایران بررسی شود هم از این رو و برای پیشگیری از افزایش حجم آن به ناچار برخی مقولهها آگاهانه کنار گذاشته شد که از جمله میتوان به سفرههای نذری، آداب زیارت و از جمله چاووشخوانی، مکتبخانه و ادبیات مرتبط با آن و برخی شخصیتهای موثر در فرهنگ مردم ایران اشاره کرد. و باز به همین علت برخی فصول کتاب مانند انواع شعر شفاهی بهویژه شعر طنز و شعر کار به اختصار نوشته شده است.
در فصل های مختلف این کتاب به موضوعاتی چون فولکلور چیست؟، منابع فولکلور ایران، فولکلورهای موسمی براساس تقویم قمری، طبقهبندی افسانهها، ادبیات نمایشی همچون تقلید، نمایشهای زنانه، تعزیه و ... پرداخته شده است.
این کتاب اگرچه به فولکلور ایران اختصاص دارد اما به سبب اشتراکات و همسانیهای تاریخی، فرهنگی، زبانی و هویتی مردم ایران با مردم افغانستان و تاجیکان آسیای میانه تلاش شده است که در هر فصل به مصادیقی از فولکلور این مردم نیز اشاره شود.
درآمدی بر فولکور ایران ایران توسط نشر جامی در ۴۰۰ صفحه روانه بازار نشر شده است.
نظر شما