فرهنگ امروز / احسان رســـــتمی‌پور: موزه دوران اسلامی پس از ۹ سال در حالی بازگشایی شد که فاصله زیادی با استانداردهای موزه‌های جهانی دارد. نبود راهنمای کافی و برشورهای  انگلیسی، نورپردازی نامناسب، چیدمان به هم‌ریخته و نامنظم و ویترین‌هایی که سبب شده حشرات به اشیای موزه بچسبند، حداقل ایراداتی است که پس از ۹ سال بازسازی در موزه دوران اسلامی دیده می‌شود. تعجیل در بازگشایی این موزه باعث شده کیفیت نمایش آثار رعایت نشود. تا جایی که شنیده می‌شود یکی از دلایل استعفای مهناز گرجی، مدیر سابق موزه ملی ایران مخالفت با بازگشایی زودهنگام موزه دوران اسلامی بوده است.

  شروع از میانه تاریخ

درهای موزه ملی پس از سال‌ها دوباره از ورودی غربی که روبه‌روی ساختمان موزه ایران باستان است، باز می‌شود و پس از خرید بلیت دوهزار تومانی می‌توانید به ساختمان موزه دوران اسلامی بروید. سالن‌های موزه دوران اسلامی در طبقه دوم و سوم ساختمان قرار دارند؛ ساختمانی که در دولت قبل و در جریان بازسازی به آسانسور نیز مجهز شده است. اما این آسانسور نیز پس از افتتاح موزه همچنان خاموش است. مسیر موزه تازه‌تاسیس از طبقه سوم و تالار صدر اسلام شروع می‌شود که هیچ گونه تابلوی راهنمایی در این باره وجود ندارد و اغلب بازدید‌کنندگان، بازدید خود را از طبقه دوم و از بخش تیموری آغاز می‌کنند؛  جایی درست میان تاریخ دوران اسلامی ایران. روی ویترین‌های موزه تازه بازگشایی شده، خاک نشسته و هنوز جای دست کارگران مرمت از روی شیشه‌ها پاک نشده است.به دلیل استانداردنبودن   ویترین‌ها، خاک و حشرات به داخل ویترین و روی آثار نیز راه یافته است. بیشتر آثار نیز بدون هیچ تفکیکی از نظر سال، جنس، محل کشف و... تنها داخل ویترین قرار گرفته اند  و از هیچ پایه‌ای یا نگه‌دارنده‌ای برای نمایش بهتر آنها استفاده نشده است.  مسئولان موزه دوران اسلامی حتی برای سه اثر نقاشی بزرگ در آستانه در طبقه دوم موزه تابلوی راهنمای اثر قرار نداده‌اند؛  ردپای عجله برای بازگشایی موزه در همه سالن‌های موزه دوران اسلامی مشهود است.

  راهنماهای غایب

هیچ راهنمایی در سالن حضور ندارد. هنگام بازدید از موزه دوران اسلامی تنها چند سرباز و نیروی یگان حفاظت موزه در سالن‌ها حضور داشتند که البته به رسم تازه این موزه‌ها، یکی از نیروهای حفاظت شما را در طول بازدید همراهی می‌کندتا  بازدید‌کنندگان احساس راحتی نکنند اما به نظر می‌رسد با وضعیت فعلی نگهداری آثار این موزه، چاره‌ای جز این نیست. راهنمای موزه نقش مهمی در ارتباط برقرار کردن بازدید‌کنندگان با آثار موزه‌ای دارد. به نظر می‌رسد معدود راهنماهایی که باید در این موزه حضور داشته باشند نیز از موزه ایران باستان به این بخش منتقل شده‌اند و حالا موزه ایران‌باستان که بخش پیش از تاریخ‌اش نیز همزمان با موزه دوران اسلامی افتتاح شده، دچار کمبود راهنمای موزه است. در واقع بازگشایی موزه دوران اسلامی در دو طبقه و افتتاح بخش پیش از تاریخ موزه ایران باستان، موزه ملی کشور را با بحران راهنمای موزه روبه‌رو کرده و حالا پس از بازگشایی موزه دوران اسلامی فراخوان استخدام قراردادی جذب راهنمای موزه اعلام شده است.

  ویترین‌هایی برای تخریب

سفید‌بالک، چسب آکواریم و فضای باز میان شیشه‌ها از جمله  مشکلات اساسی‌ای است که ویترین‌های موزه دوران اسلامی دارند. ویترین‌های موزه دوران اسلامی یکی از علل طولانی شدن تعمیرات و بازگشایی آن بوده‌اند و چند میلیارد تومان هزینه روی دست سازمان میراث فرهنگی گذاشته‌اند. حالا پس از بازگشایی موزه با تمام تلاش‌هایی که شده، ویترین‌ها وضعیت مناسبی ندارند. بین شیشه بیشتر ویترین‌ها بیش از یک سانتی‌متر باز است و تلاش‌ها برای چسباندن آنها با چسب آکواریوم تنها منجر به بدترشدن وضعیت آنها شده است. شیشه‌ها به راحتی با دست حرکت می‌کنند و لبه برخی شیشه‌ها به طرز خطرناکی ممکن است باعث صدمه زدن به بازدیدکنندگان شود. به علت فضای باز میان شیشه‌ها، روی آثار مملو از حشرات و سفید بالک‌هایی است که این روزها به تهران هجوم آورده‌اند و حتی روی آثار کاغذی نیز سفید بالک نشسته است. مشخص نیست هجوم این حشرات به ویترین‌های موزه چه آسیبی به آثار خواهد زد. همچنین ویترین‌های دیواری این موزه هر چند به زیبایی چینش آن کمک کرده اما شیشه استفاده شده در آن به‌شدت تصویر اطراف را منعکس می‌کند و بازدید‌کنندگان برای دیدن اشیای داخل ویترین باید کاملا به شیشه نزدیک شوند. برخی  این ویترین‌های‌دیواری باوجود افتتاح خالی هستند و چند ویترین نیز بدون نور یا شیشه رها شده‌اند. بخشی دیگر از ویترین‌های‌دیواری در سالن‌های مختلف بیرون از دیوار قرار دارند و مشخص است از تلاش برای جای‌گذاری آن در محل اصلی دست کشیده شده است. برخی ویترین‌های کوچک دیواری نیز بدون شیشه رها شده‌اند و به نظر می‌رسد به دلیل ارتفاع آنها و دیده نشدن آثار کوچک در این ویترین‌ها مسئولان موزه از رسیدگی به آنها صرف نظر کرده‌اند. در برخی ویترین‌های دیواری نیز چوب بستر (کف) ویترین‌ها دچار برآمدگی شده و خطر افتادن آثار ویترین را تهدید می‌کند. نورپردازی موضعی موزه هر چند تلاش کرده موزه را متفاوت از موزه ایران‌باستان نشان دهد ،  یکی از عوامل بازگشت نور روی شیشه‌های ویترین است. نورپردازی موزه از جمله اقداماتی است که کارشناسان نسبت به آن نظرات متفاوتی دارند. نبود کارشناس ساخت و طراحی موزه یکی از خلأ‌های میراث فرهنگی کشور است.

 چه کسی مسئول است؟

۹ سال مرمت و  بهسازی موزه دوران اسلامی، کاسه صبر  دوستداران  میراث فرهنگی، مسئولان، کارشناسان و باستان شناسان را لبریز کرده بود. موزه‌ای که به دلیل وضعیت گرمایش، سرمایش و سیستم اعلام حریقش در سال ۱۳۸۵ تعطیل شده بود، در هفته دولت امسال بازگشایی شد. پس از ۹سال انتظار و فشارهایی که یکی از دلایل استعفای مهناز گرجی، رئیس سابق موزه ملی بود، موزه دوران اسلامی بازگشایی شد؛ اما با کاستی‌ها و مشکلات بسیاری دست به گریبان است و مشخص نیست با این وضعیت تا چه زمانی درهای آن برای بازدید عموم باز باشد. وضعیت وخیم ویترین‌های این موزه هم آثار  موزه‌ای و هم بازدیدکنندگان را تهدید می‌کند و مشخص نیست مسئولان میراث فرهنگی چه اصراری به بازگشایی این موزه پیش از رسیدن وضع آن به حد استاندارد داشته‌اند. در حالی عده‌ای از مسئولان افتتاح آن را مهم‌تر از وضعیت نابسامان فعلی می‌دانند که این نظرها یادآور عملکرد مدیران دولت سابق است که علاقه وافری به افتتاح پروژه‌های نیمه‌کاره  داشتند.

روزنامه فرهیختگان