فرهنگ امروز/ بابک احمدی:

تاسیس سالن‌های جدید تئاتر در سال‌های اخیر شرایط متفاوتی را رقم زده است. از سویی شاهد کم‌سو شدن چراغ سالن‌های مهجور و کوچکی هستیم که آغازکننده مسیر بودند و از سویی حالا سالن‌های پر زرق و برق تازه نفس ایده‌آل خود را تحمیل می‌کنند. کاریکاتوری از تشکیل کارتل‌های اقتصادی بزرگ که بنگاه‌های کوچک‌تر را در خود می‌بلعند. این شرایط بعضا کار را برای هنرمندان دشوارتر از گذشته کرده است. آرش دادگر، مدرس و کارگردان تئاتر «اقتصاد فلج تئاتر» را عامل وضعیت پیش آمده می‌داند. این هنرمند در گفت‌وگو با «اعتماد» از شرایط این روزهای تئاتر می‌گوید: «امروزه تئاتر کار کردن امتیاز محسوب نمی‌شود و من با خودم فکر می‌کنم چرا باید وارد چنین فضایی بشوم؟ اگر قرار بر راه‌اندازی ‌سالن‌های خصوصی بود نباید این امکان را فقط برای صاحبان سرمایه فراهم می‌کردیم. به عنوان نمونه چه ایرادی داشت که محل مورد نیاز و سوبسید دولتی را در اختیار گروه‌های شناخته شده و آزمون پس داده تئاتر کشور می‌گذاشتیم و هر یک از اینها مجتمع هنری تشکیل می‌دادند که با گذشت زمان به بازده اقتصادی هم می‌رسید؟» دادگر غیرمستقیم به طرحی در دهه ٧٠ اشاره دارد که طبق آن قرار بود دولت امکان استقرار گروه‌های شناسنامه‌دار تئاتری در فضاهای از کار افتاده مانند بناها و سوله‌های صنعتی یا اماکن مشابه زیرنظر دولت را فراهم کند. بر این اساس یک وام کم بهره با بازپرداخت بلندمدت در اختیار گروه‌ها گذاشته می‌شد و آنها باید در بازه زمانی ١٠ ساله نسبت به پرداخت وام خود اقدام می‌کردند. به این ترتیب گروه‌ نمایش بعد از ١٠ سال به طور کامل صاحب یک ملک فرهنگی بود. دادگر در ادامه می‌گوید: «به این ترتیب دولت می‌تواند حسابرسی مالی داشته باشد و کمپانی‌ها هم پاسخگویی بیشتری در قبال برنامه‌ریزی خود خواهند داشت. اینکه فقط مجوز تاسیس سالن صادر کنیم، صحیح نیست.» اما بعضی فعالان تئاتر وضعیت پیش آمده را حاصل «دوران گذار» می‌دانند و معتقدند با آزمون خطا و گذشت زمان شاهد کاهش هزینه ریسک خواهیم بود. دادگر در این باره می‌گوید: «دوستانی که درباره دوران گذار صحبت می‌کنند ظاهرا در دوره قاجار به سر می‌برند. چون امروزه همه‌چیز علمی شده و تجارب کشورهای دیگر در دسترس است. نباید در را باز نگهداریم تا بقیه داخل شوند بعد اگر مشکلی پیش نیامد ما با خیال آسوده وارد شویم.» این هنرمند تاکید دارد راه‌اندازی سالن‌های متعدد تئاتری در سال‌های اخیر یک ویژگی مشترک دارد و آن علاقه زیاد سالن‌دارها برای درآمدزایی و جذب تماشاگر بیشتر بدون توجه به کیفیت محصول است. «اینکه مدام هزینه بلیت را افزایش دهیم تا کجا قرار است پیش برود؟ مردم چقدر و تا چه زمان توان پرداخت هزینه بالا را دارند؟ از طرفی وضعیت موجود موجب سردرگمی مخاطب شده و تماشاگر تئاتر نمی‌داند یک یا دو ماه دیگر با چه نمایش و چه کیفیتی مواجه می‌شود.» کارگردان نمایش «هملت» همچنین بحث مهم نظارت بر سالن‌های خصوصی را مطرح می‌کند: «در حال حاضر نمی‌دانیم آیا خانه تئاتر باید ناظر باشد یا وزارت ارشاد؟ ولی آنچه ضرورت دارد پاسخگو کردن مدیران سالن‌ها در قبال نتیجه برنامه‌ریزی‌ و کیفیت نمایش‌های‌شان است.» دادگر تاکید می‌کند ادامه شرایط فعلی، یعنی اندیشه صرف به جذب تماشاگر در درازمدت نتیجه خوبی به همراه ندارد. پرداخت هزینه‌های سنگین یک سالن تئاتری نخستین و مهم‌ترین نکته‌ای است که از سوی مدیران سالن‌های خصوصی مطرح می‌شود اما خیام وقار کاشانی، مدیر تماشاخانه باران علاوه بر این، بحث مسوولیت هنرمندان این عرصه در قبال سالن‌ها را نیز مطرح می‌کند: «نخستین نکته این است که همه سالن‌ها بحث مالی و پرداخت هزینه دارند و همین مساله در ادامه کار را به جایی می‌رساند که سالن‌دار ناچار است به هر چیز تن دهد. هنرمندان تئاتر باید علاوه بر منافع خود به منافع دیگران هم فکر کنند. » مدیر تماشاخانه باران استفاده از عبارت «دوران گذار» را درست می‌داند: «در عین حال باید دقت کنیم مشغول پایه‌گذاری بنایی هستیم که اگر آجر نخستش کج گذاشته شود این بنا تا ثریا کج می‌رود و با توجه به اینکه از نزدیک درگیر فعالیت هنری تئاتر و مدیریت سالن هستم، می‌گویم کار با مشکل مواجه خواهد شد. گرچه باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که همه ما قبل از شروع می‌دانستیم دولت امکان همراهی ندارد، بنابراین جایی برای اعتراض نیست. این یعنی هر فردی می‌خواهد وارد عرصه شود باید از پیش برنامه‌ریزی دقیق داشته باشد.» وقارکاشانی واگذاری سالن به گروه‌های تئاتری را «حرف بسیار درستی» می‌داند و با تاکید براینکه «فکر به سالن ویژه اجرای تئاتر دیگر مرز خطر را رد کرده است» می‌گوید: «حالا در نظر بگیرید جای سالن پرهزینه پردیس تئاتر تهران امکان ساخت چند سالن تئاتر کوچک‌تر در پایتخت وجود داشت؟ به هرحال اگر روند فعلی ادامه پیدا کند شاهد ورود پول‌های غیر معمول به تئاتر خواهیم بود. این از یک طرف خوب است اما از این جنبه که برایش هیچ برنامه‌ریزی صورت نگرفته با شکست مواجه خواهد شد. قبل از بحث سرمایه و سخت افزار باید به تولید تئاتر خوب و فرهنگسازی فکر کنیم.»

روزنامه اعتماد