فرهنگ امروز/ افرا امیری: «طرح توسعه دانشگاه تهران». تا به حال چنین عبارتی به گوشتان خورده؟ اگر ساکن منطقه شش تهران نباشید احتمال این‌که از اجرای چنین طرحی خبر داشته باشید بسیار کم است. اما جالب است که بدانید این طرح بیست سالی می‌شود که در حال اجراست. طرحی که بر اساس آن دانشگاه تهران، منازل مسکونی و... اطراف دانشگاه تهران را می‌خرد تا به محوطه دانشگاه اضافه کند. چرا؟ تا خانه‌ها و مغازه‌ها تبدیل شوند به پارک فناوری و مجتمع‌هایی که به شرکت‌های دانش بنیان اختصاص داده می‌شوند برای درآمدزایی دانشگاه تهران.
احتمالاً این توضیحات کافی نیست،اما نمی‌توانید انتظار بیشتری داشته باشید چون تقریباً هیچ جزئیاتی از این طرح در اختیار رسانه‌ها و افکار عمومی قرار نگرفته. در واقع موضوعی که بیست سال است خیلی‌ها با آن دست به گریبانند هیچ بروز و ظهور بیرونی نداشته است. با این حال می‌دانیم که طرح توسعه دانشگاه تهران در دولت اصلاحات و با بودجه نجومی 200 میلیون دلاری که از محل وام خارجی در اختیار دانشگاه تهران قرار گرفت آغاز شد، این پول صرف تملک املاک محدوده دانشگاه تهران شد. با این حال این پول برای تملک تمامی املاک کافی نبود و تا امروز ۶۰ درصد این بافت به مالکیت دانشگاه درآمده که اکثراً به عنوان انبار و پارکینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که بسیاری از ملک‌های باقیمانده دارای کاربری تجاری هستند.
طبق این طرح محدوده‌ای حدفاصل وصال از شرق، کارگر از غرب، بلوار کشاورز از شمال، خیابان انقلاب از جنوب قرار است جزئی از دانشگاه تهران شود و وسعت دانشگاه تهران که اکنون حدود ٢٢هکتار است، به ٥٠هکتار افزایش پیدا می‌کند. در مدت دو دهه که از طرح توسعه دانشگاه آغاز شده، ساکنین  محله حق دخل و تصرف در ملک خود اعم از بازسازی یا نوسازی نداشتند. روند تحمیلی بیرون‌رانی اهالی از منطقه، این محدوده‌ را که به‌لحاظ اجتماعی یکی از پویاترین مناطق تهران است، به‌لحاظ کالبدی فرسوده کرده است.
در نظر نگرفتن جامعه محلی موجب نارضایتی بسیاری از مردم محله، چه آن‌هایی که مجبور به فروش ملک خود شده و چه آن‌های که با فریز شدن خانه‌شان امکان نوسازی و بهسازی را از دست داده‌اند، شده است.
طرح توسعه دانشگاه تهران که از دو دهه پیش آغاز شده و به دلیل کمبود اعتبار در سال‌های اخیر به کندی پیش می‌رود، مدتی است با  تصویب نقشه طرح توسعه دانشگاه تهران تحت عنوان «شهر دانش، دانشگاه کارآفرین، سبز و هوشمند» توسط هیأت امنای این دانشگاه، بر سر زبان‌ها افتاده است.
به گفته علی محقر، رئیس سازمان توسعه و سرمایه‌گذاری دانشگاه تهران بر اساس این طرح بین 3 تا 5 هزار شرکت دانش بنیان در دانشگاه تهران مستقر می‌شوند تا دانشگاه کارآفرین محقق شود. با این حال در ماه‌های اخیر به جز مردم محله، طرح توسعه دانشگاه تهران منتقدان فراوانی از اساتید دانشگاه، دانشجویان و فعالان شهری و میراث فرهنگی پیدا کرده است. منتقدان این طرح توسعه، عدم شفافیت در اجرای این مگا پروژه، نادیده گرفتن جامعه محلی، تبدیل دانشگاه به بنگاه تجاری، برنامه‌ریزی بالا به پایین و خصوصی کردن فضاهای عمومی را از جمله اشکالات این طرح می‌دانند.
هفته گذشته به همت الهام فخاری عضو شورای شهر و رئیس شورای استان نشست بررسی این طرح با حضور مسئولان، مجریان، نمایندگان ساکنان منطقه شش و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی برگزار شد. صدای فریادهای نمایندگان ساکنان این منطقه از مشکلاتی که طی این سال‌ها برای آنها به وجود آمده و ایرادهای منطقی دانشجویان و اساتید شهرسازی به این طرح عمده بحث‌هایی بود که در این نشست مطرح و شنیده شد.
پرسش اصلی این است: چه احتیاجی به توسعه دانشگاه تهران وجود دارد آن هم وقتی که در حال حاضر بسیاری از ساختمان‌های موجود در مجموعه دانشگاه نیمه خالی و متروکند. فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در مرکز شهر و تحت لوای دانشگاه چه تأثیری روی بافت فرهنگی و اجتماعی یکی از مهم‌ترین مناطق شهر تهران دارد؟ آن هم وقتی که می‌توان این مرکزیت را برای فعالیت این نوع شرکت‌ها در نقاط دیگر تهران مثل حکیمیه و... تشکیل داد؟ آیا بحث فقط بودجه بیش از یک هزار میلیاردی است که باید خرج شود؟ یا قرار است مرکزیت فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی را که از آغاز احداث دانشگاه تهران طی چندین دهه گذشته در این منطقه شکل می‌گرفت از بین برد؟ انتظار برای شنیدن پاسخ به این پرسش‌ها نه تنها وظیفه خبرنگاران که وظیفه شهروندی تک تک آدم‌هاست تا بدانند که قرار است بر سر مهم‌ترین میراث علمی و اجتماعی، سیاسی شهر تهران چه بلایی بیاید؟

منبع: ایران