به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ در شمارۀ ۱۴۷ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت، ابتدا «منیره پنجتنی» در سخن دبیر، گزارش کوتاهی از وضعیت پدیدارشناسی در ایران داده و نتیجۀ مشاهدات میدانی‌اش در چند بند همراه با برخی پرسش‌های حاصل از چنین وضعیتی ارائه کرده است و سپس با برشمردن نیازهای ناشی از وضعیت مذکور به دلایل و ضرورت شکلگیری این دفتر و نحوۀ انتخاب مقالات پرداخته است. شایان ذکر است که این دفتر آغازگر چندین دفتر دربارۀ پدیدارشناسی در ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت به دبیری منیره پنجتنی است.
چیستی و زمینه‌های شکلگیری جنبش پدیدارشناسی
در بخشی از سخن دبیر با عنوان «مسأله‌ای به نام پدیدارشناسی» چنین آمده است: «دربارۀ پدیدارشناسی کتابها و مقالات بسیاری ترجمه و تألیف شده است و شاید دربارۀ مقدمات و آشنایی با این جنبش فلسفی به اندازۀ کافی مطالب درآمدگونه منتشر شده باشد. ما هم در سه شماره‌ای که با عنوان «فلسفۀ معماری: پدیدارشناسی مکان» در ماهنامۀ حکمت و معرفت داشتیم تا اندازه‌ای به این موضوع پرداختیم. شاید بتوان گفت عمده‌ترین تفاوت پدیدارشناسی با دیگر جنبش‌های فلسفی این باشد که فقط در فلسفه نمانده و راهش را به سوی حوزه‌های دیگر از هنر، روانشناسی، علوم تربیتی و اجتماعی گرفته تا پزشکی و پرستاری و معماری گشوده است و خروجی‌اش به اشکال مختلف منتشر شده است.»
پنجتنی در ادامه پس از توصیف وضعیت پدیدارشناسی در ایران بر این نظر است که ترجمه‌ها و تفسیرهای مختلف و تنوع در کاربرد پدیدارشناسی در حوزه‌های متعدد، در مواردی سبب تشتت آراء شده است. او بر این نظر است که چنین وضعیتی نیازها و پرسشهایی را پدید می‌آورد که به‌طور مستقیم به شکلگیری چندین دفتر پدیداشناسی در ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت مربوط می‌شود.
دفتر نخست «چیستی و زمینه‌های شکلگیری پدیدارشناسی ۱» نام دارد. هفت دفتر دیگر عبارتند از: پدیدارشناسی آلمانی، پدیدارشناسی فرانسوی، پدیدارشناسی هنر، پدیدارشناسی ادبیات، پدیدارشناسی اخلاق، پدیدارشناسی در حوزۀ علوم تجربی و علوم انسانی. علاوه بر این هفت دفتر، در نهایت و پس از انتشار تمام این مجموعه، شمارۀ پایانی به «ما و پدیدارشناسی» اختصاص خواهد یافت که علاوه بر نگاه انتقادی به نسبت میان پدیدارشناسی با جامعۀ دانشگاهی و بهویژه پژوهشگران و مترجمان این حوزه، به دلایل اقبال به این جنبش بیرون از فلسفه، اختلاف نظرها و در مواردی تشتت و عدم انسجام و یکدستی در ترجمه و تألیف خواهد پرداخت و در واقع شمارۀ آخر بیشتر به نقد و آسیبشناسی پدیدارشناسی در ایران اختصاص خواهد داشت.
اولین دفتر این مجموعۀ پدیدارشناسی «چیستی و زمینه‌های شکلگیری جنبش پدیدارشناسی۱» نام دارد. منیره پنجتنی بخشی از مهمترین دغدغه‌های دفتر نخست را چنین برشمرده است: چیستی پدیدارشناسی، بررسی برخی از زمینه‌های شکلگیری پدیدارشناسی در تاریخ فلسفه، خاستگاههای اصلی جنبش تاریخی پدیدارشناسی، پدیدارشناسی به مثابۀ فلسفۀ اولی و مبانی روششناختی پدیدارشناسی.
دفتر نخست مشتمل بر چهارده مقاله و یک گفتوگوست که در دو شمارۀ پیاپی تیر و مرداد ۹۷ منتشر میشوند. بر این اساس شمارۀ نخست دفتر اول در تیر ماه ۱۳۹۷ مشتمل بر هفت مقاله است و شمارۀ دوم دفتر نخست در مرداد ماه ۹۷، خاستگاههای شکلگیری پدیدارشناسی را از دکارت تا هوسرل بررسی میکند.
شمارۀ اول دفتر نخست در تیرماه ۹۷ مشتمل بر هفت مقاله است. نخستین مقاله با عنوان « مفهوم پدیدارشناسانۀ پدیدار» به قلم محمدجواد صافیان است. مؤلف در این مقاله میکوشد معنای پدیدارشناسانۀ پدیدار را بررسی کند و معنای این واژه را از معانی غیرپدیدارشناسانه تفکیک کند. صافیان در این مقاله ابتدا معنای پدیدارشناسانۀ تفکر را نزد هوسرل و هایدگر بررسی کرده است تا از این مسیر به تفاوت معنای پدیدار نزد این دو فیلسوف برسد. او مقایسة معنای پدیدارشناسانه پدیدار نزد هوسرل و هایدگر را به مثابۀ راهی برای درک معنای این مفهوم و تمییز آن از معانی غیرپدیدارشناسانة پدیدار میداند.
«پدیدارشناسی: «راه» تفکر و تحقیق» عنوان مقالۀ دوم است. دغدغۀ اصلی مرضیه پیراوی ونک تفکیک پدیدارشناسی به مثابۀ راه از پدیدارشناسی به مثابۀ روش است. به زعم نگارندۀ این مقاله پدیدارشناسی در اصل «راه»ی برای اندیشیدن است و فراتر از یک مکتب فلسفی یا یک روش پژوهش است. پیراوی ونک طریق پدیدارشناسی را تلاشی قاطعانه برای غنابخشیدن به جهان تجربه آدمی میداند و با دغدغهای هستی‌شناسانه، پدیدارشناسی را به مثابۀ گام‌هایی از «راهِ» تفکر( نه روش) بررسی میکند و تفاوتهای راه و روش را با تکیه بر پدیدارشناسی توصیف میکند.
علی نجاتغلامی در سومین مقاله با عنوان «پدیدارشناسی به مثابۀ فلسفۀ اولی» میکوشد معنای فلسفۀ اولی را از منظر پدیدارشناسی با ارجاع به اندیشههای ادموند هوسرل توصیف کند. مؤلف دلیل دشواربودن فهم پدیدارشناسی را «عدم درک معنای فلسفی این مفهوم سابق بر کاربست آن به عنوان روش» میداند. در نهایت می‌توان گفت هدف اصلی مقاله این است که مواضع اصلی جنبش پدیدارشناسی را بهویژه در نسبت با دو رویکرد پوزیتیویسم و تاریخیانگاری تبیین کند. اهمیت این دو رویکرد از این منظر است که آنها به نوعی مبنای روششناختی علوم طبیعی و علوم انسانی را تشکیل داده اند.
مقالۀ چهارم «نخستین زمینه‌های ظهور پدیدارشناسی: نسبت میان ظهور و هستی» خوانشی پدیدارشناسانه بر مناقشۀ میان افلاطون و ارسطو و پروتاگوراس به قلم مهدی صاحبکار است. مؤلف برای بررسی نسبت میان ظهور و هستی از رسالۀ ثئایتتوس افلاطون آغاز کرده است و پس از بررسی این مسئله در آرای ارسطو خوانشی پدیدارشناختی در باب نسبت این دو مفهوم ارائه کرده است. مؤلف با برجسته‌کردن مفهوم شهود این پرسش را طرح میکند که سوبژکتیویته چگونه باید نقش دهندگی خود را ایفا کند و در عین حال امکان عیان شدن خودِ پدیدارها را فراهم کند.
«پدیدارشناسی» عنوان مقالۀ پنجم و ترجمۀ مدخلی با همین نام از واژهنامۀ تاریخی فلسفه است که زیر نظر یواخیم ریتر تألیف شده و حامد صفاریان آن را از آلمانی به فارسی برگردانده است. مدخل پدیدارشناسی این واژهنامه از سه بخش اصلی تشکیل شده است که عبارتند از ۱) از لامبِرْت تا بْرِنتانو ۲) هوسّرل ۳) اندیشمندانِ پس از هوسرل، تا هایدگر و یاسپرس در آلمان و ریکور و مرلوپونتی در فرانسه. صفاریان در این دفتر بخش نخست مدخل پدیدارشناسی را ترجمه کرده و دو بخش دیگر به قلم همین مترجم در دفترهای بعدی منتشر خواهد شد.
مقالۀ ششم «روش پدیدارشناسی» به قلم جوئل اسمیت و ترجمۀ مریم خدادادی است. مؤلف مقالهاش را با توضیح مختصری در خصوص پژوهش‌های منطقی هوسرل به عنوان زادگاه پدیدارشناسی آغاز میکند و سپس به تأثیر این دیدگاه بر پدیدارشناسی هایدگری و بسط پدیدارشناسی اگزیستانسیالیستی فرانسوی میپردازد و در ادامه مقالهاش را به بحث دربارة موضوع و روش پدیدارشناسی متمرکز میکند. اسمیث توصیف دقیق از نحوههای نمود یافتن چیزها را یکی از مهمترین وظایف پدیدارشناسان میداند و برای توضیح آن به تفاوت پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر در روش پدیدارشناسی میپردازد.
هفتمین و آخرین مقاله با عنوان «دیدگاه هوسرل دربارۀ فلسفۀ اولی» به قلم رابرت ساکالوفسکی هوسرلشناس و ارسطوشناس معاصر است که «محسن صابر» به فارسی برگردانده است. مؤلف در این مقاله میکوشد مهمترین مسائل فلسفی این دو فیلسوف را برجسته کند. ساکالوفسکی در این مقاله با بهره‌گیری از دانش فلسفی‌اش درباره سنت ارسطویی به بررسی معنا، اهمیت و ابعاد فلسفه اولی نزد هوسرل میپردازد. نکتۀ بسیار مهمی که ساکالوفسکی بر آن تأکید میکند این است که اهمیت هوسرل به‌خاطر ارائۀ برخی تحلیل‌های ارزشمندش مانند توصیفات تحلیلی‌اش از مقوله‌مندی، ادراک، زمانمندی، حافظه، بدنمندی، و منطق نیست؛ بلکه به زعم او دلیل پایداری آثار هوسرل این است که آن تحلیل‌ها خود فلسفه را حفظ می‌کنند. مؤلف بر این نظر است که هوسرل معنای ورود به حیات فلسفی را شفاف ساخته است و فلسفه اولی را بهمثابه یک فعالیت نظری بسط داده و فلسفه را احیا کرده است. در واقع ساکالوفسکی بر این نظر است که هوسرل از عهدۀ اکتشاف مجدد و حفظ فلسفه برآمده است.
بخش دوم ماهنامه ادب و هنر نام دارد و مشتمل بر چهار مقاله است که به ترتیب عبارتند از: «تفسیر هنر» به قلم نوئل کرول و با ترجمه انشاءالله رحمتی. «طنزپردازی و نقیضه گویی در ترجمه های میرزا حبیب اصفهانی به قلم مریم ط. قشقایی. «نقد وبررسی شعر«قایق» نیما یوشیج از منظر فرمالیستی و اگزیستانسیالیستی» به قلم ریحانه واعظ شهرستانی، محمد رضا واعظ شهرستانی و آخرین مقاله با عنوان «عقل و اخلاق» به قلم کارلا بگنولی است که زهره سعیدی و ناظر محسن جوادی به فارسی ترجمه کردهاند.
بخش سوم با عنوان «اندیشه و نظر» مشتمل بر یک مقاله با عنوان «سمنتیک توحید الهی به ترتیب نزول آیات» به قلم سید سلمان صفوی است.
بخش چهارم با عنوان کتاب مطلبی با عنوان «نوادر لبخند» به قلم سید مسعود رضوی آغاز شده است. سپس منیره پنجتنی، دبیر بخش کتاب، برای بررسی «نظریۀ ذهن جسمانی و نظریۀ مفهومی استعاره» ده عنوان کتاب مربوط به این موضوع را در گفتوگو با جهانشاه میرزابیگی مترجم این آثار با عنوان «ده کتاب درباره نظریه ذهن جسمانی و نظریه مفهومی استعاره» بررسی کرده است. این آثار عبارتند از: استعارههایی که با آنها زندگی میکنیم، قلمرو تازۀ علوم شناختی، فلسفۀ جسمانی: ذهن جسمانی و چالش آن با اندیشۀ غرب، ریاضیات از کجا میآید؟ استعاره: مقدمهای کاربردی، استعارهها از کجا میآیند؟ شناخت بافت در استعاره، زبان، ذهن و فرهنگ: مقدمهای کاربردی و مفید، مولکول تا استعاره: نظریۀ نورونی زبان، زیبایی‌شناسی فهم انسان: معنای بدن، بدن در ذهن: مبانی جسمانی معنا، تخیل و استدلال. تمام این کتابها را نشر آگاه از سال ۱۳۹۴ تا کنون منتشر کرده است.
بخش پنجم و پایانی نشریه با عنوان گزارش به دبیری منوچهر دین‌پرست، به گزارش برخی از وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه گذشته اختصاص دارد.
شمارۀ ۱۴۷ ماهنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت به سردبیری و مدیرمسئولی انشاءالله رحمتی در تیرماه ۹۷ با بهای ۵۰۰۰ تومان در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.
نظر شما