به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ کتاب «خاطرات مستند سید هادی خسروشاهی درباره ابراهیم یزدی» از یک مقدمه و هفت بخش تشکیل شده است: ۱. یادی از مبارزی مسلمان، صبور و شکور؛ ۲. نامه ­ها ـ مکاتبات؛ ۳. ملحقات؛ ۴. پیوست­ ها (تصحیح تاریخ، نامه به راشد الغنوشی و زندگی­نامه دکتر ابراهیم یزدی)؛ ۵. تصاویر و اسناد؛ ۶. پیوست ویژه: چند نمونه از نامه­ های امام خمینی به مرحوم دکتر ابراهیم یزدی به هنگام اقامت در آمریکا؛ ۷. فهارس اعلام، اماکن و کتب.

خسروشاهی در مقدمه کتاب می ­نویسد: «محتوای ده­ها نامه به دست آمده که بین من و دکتر یزدی رد و بدل شده است، نشان دهنده چگونگی تبادل فکری یک طلبه از حوزه علمیه قم و یک دانشجو از دانشگاه تهران ـ مقیم آمریکا ـ است که امروزه می­ توان آن­ها را بازگو کننده بخشی از تاریخ معاصر و نوع هماهنگی شخصیت­ های فکری ـ فرهنگی در قرن پیشین نامید.»(ص۱۱)

مباحث مطرح شده در این نامه­ ها زیاد گسترده و متنوع است و مسائل کلی و جزئی دین، جامعه، مبارزه، تبلیغ، ایدئولوژی و فرهنگ و... را شامل می­ شود. استاد خسروشاهی در ادامه مقدمه می ­نویسد: «با تأمل در لایه­های این نوشته ­های چند وجهی و چند طیفی، می ­توان چندین سیر را در مطاوی آن­ها مورد بررسی قرار داد: سخن در ابتدا یا نامه های نخستین، کاملاً صبغه دوستی و فرهنگی دارد، اما به تدریج به سمت سیاست و تحولات سیاسی و اجتماعی مایل می­شود و با گذر زمان، به نوعی هم ­اندیشی و همفکری در جهت مبارزه و اصلاح­ طلبی تبدیل می­ شود... روح اصلاح ­طلبی و تلاش برای تغییر ایجاد تحول در جامعه و نهادهای مذهبی ـ سیاسی، در همه نامه ­ها و مکاتبات آشکار است و در واقع هیچ نامه ‏ای خالی از دغدغه­ های بزرگ فرهنگی، اجتماعی و سیاسی نیست.»(ص۱۲)

خسروشاهی معتقد است که در مجموع این نامه ­ها، به نوبه خود بخشی از تاریخ مبارزاتی حوزه و دانشگاه را در خود جای می­ دهد و حاوی مسائل اساسی مبارزه در سال­ های پیش از انقلاب است... این­که دو طرز تفکر مختلف، چگونه با کنار گذاشتن تفاوت­ها، وحدت می­ یابند و این­که چگونه در دل اتحاد، عوارضی از اختلاف فکر و اختلاف سلیقه­ و نقد و اشکال و تفاوت نگاه، جریان دارد.(ص۱۴)

خسروشاهی در ادامه مقدمه می­‌نویسد: «من در این دوران (دوستی و ارتباط) در همه امور با دکتر یزدی و دوستانشان، همفکر و همراه نبودم، ولی در صداقت آنان تردید نداشتم و علی­رغم مخالف بودن در پاره ­ای برداشت­ها و سیاست­های در پیش گرفته شده، به تفاهم و اخوت اسلامی ادامه دادیم و این اختلاف فکری را مجوزی برای دشمنی نمی ­دانستیم... ایشان و دوستان دیگر را هرگز خارج از دایره اخوت اسلامی نمی ­دانستیم و اشتباهات آنان را تذکر می‏ دادیم که یا به نتیجه می­ رسید و یا هرکس با تشخیص خود به راه خود ادامه می ­داد و اصولاً از آغاز خلقت هم قرار نبوده که با همه یکسان فکر کنند!»(صص ۱۹-۲۰)

عناوین کلی نامه‌­های رد و بدل شده استاد خسروشاهی و دکتر یزدی

قسمت عمده نامه­ های رد و بدل شده استاد خسروشاهی و دکتر یزدی در طول سالیان دراز و از بلاد مختلف قم، تهران، تبریز، نجف، کربلا، مکه، مدینه و... نوشته و ارسال شده و توسط آقای دکتر یزدی نگهداری شده بود که در مجموع خاطرات ۱۰ جلدی خود ـ چاپ آمریکا ـ آن­ها را آورده است و تعدادی هم در بین اوراق خسروشاهی به دست آمد که در این کتاب به عنوان «ملحقات» آمده است.

عناوین کلی نامه­ ها بدین صورت است: تنظیم مباحث فکری؛ یک ضرورت، تبادل فرهنگی و کتاب، چه باید کرد؟، درباره نشریات مؤسسه در راه حق، بی ‏برنامگی­ حوزه­ها، اعلام وصول کتاب ­ها و نشریات، نقدی بر نشریه در راه حق، دعوت به نجف، جلسه دانشجویان مسلمان در بیروت، اشاره ­ای به مشکلات جامعه و نهضت اسلامی، اخبار مبارزان انقلابی، تقدیر درباره نشریات در راه حق، اسلام و جامعه؛ گزارش سمینار بین ­المللی درباره اسلام و جامعه در دنیای جدید در نیجریه، نامه­ اداری مکتب اسلام، مراجعت از سفر عراق، انتشار کتابی جدید درباره زن و مرد، شهادت سید قطب در مصر، رایزنی درباره سفر به اتریش، پیشنهادهایی درباره نشریات مذهبی، سفر حج، ارسال نشریات جدید، جنایات رژیم بعث عراق، کتابی درباره سید جمال ­الدین اسدآبادی، درباره کتاب بانو نیکی آر کدی، آمار مسلمانان جهان، معرفی افراد ایرانی به انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا، معرفی انگلیسی دارالتبلیغ، ضربه منافقین و وضع ایران، اهدای کتاب ­های اسلامی، مبادله کتاب، تکلیف ما با منافقین چیست؟، ضرورت همکاری با جوانان، مفقود شدن کتاب در مجلس سنا (درباره نامه ها و اسناد سید جمال ­الدین اسدآبادی).

در بخش ملحقات که نامه ­های این بخش در مجموعه خاطرات دکتر یزدی نیست و در بین اوراق و اسناد استاد خسروشاهی به دست آمده است: نامه ­هایی با موضوعات زیر می ­آید: در آرزوی تحول اساسی، فعالیت مسیحیت اشتراک مجله مکتب اسلام، ارسال نشریات، درباره نامه سید جمال، طرحی برای آرم دارالتبلیغ، اسلام و مسیحیت، گزارش نشست سالانه انجمن اسلامی دانشجویان در آمریکا و کانادا ـ گروه فارسی ­زبان، ضرورت کار مثبت درباره مسیحیت، کتاب درباره زندگی ائمه(ع)، درباره روابط زن و مرد، پاسخی از مهندس محمد توسلی، نامه یک مسلمان آمریکایی و همکاری با مکتب اسلام.

نمایندگی امام خمینی در غرب

خسروشاهی با بیان زندگی و تحولات زندگی دکتر یزدی می ­­نویسد: «دکتر یزدی... در اواخر سال ۱۳۳۹ به آمریکا رفت و در آن­جا ضمن ادامه تحصیل در دانشگاه ­های معروف به خدمات اسلامی، به ویژه فعال­ سازی انجمن اسلامی دانشجویان ـ گروه فارسی ­زبان ـ پرداخت و در اواخر همین دوران بود که به نمایندگی امام خمینی در غرب به طور مکتوب مفتخر گردید و تلاش خستگی ­ناپذیری را در سطح اروپا و آمریکا انجام داد.»(ص ۳۵)

آموزش چریکی در مصر

خسروشاهی می ­گوید: «دکتر یزدی به همراهی شهید دکتر مصطفی چمران و برادر ارجمند مهندس محمد توسلی، از آمریکا برای آموزش برنامه­ های چریکی و نبرد مسلحانه، به مصر ـ قاهره ـ رفتند و فعالیت ­های زیادی را انجام دادند که در خاطرات خود به چگونگی آن­ها اشاره دارد و این­جانب هم در کتاب «امام خمینی و عبدالناصر» به شرح آن پرداخته ­ام.»(ص ۳۸)

 یزدی، مسلمانی مبارز و معتقد به مبانی اسلامی

 خسروشاهی درباره دکتر یزدی می ­نویسد: «دکتر یزدی مسلمانی مبارز، معتقد به مبانی اسلامی، عامل به احکام شرع و انسانی سلیم و صبور و شکور بود... او در دوره پس از پیروزی انقلاب، مسئولیت‏هایی را پذیرفت و در کنار انقلاب قرار داشت و علی­رغم نشر تهمت­ها و ناسزاها و اکاذیب، هرگز در مقام پاسخگویی خشن نیامد و به اپوزیسیون معارض و معاند بدل نشد... درست است که او مانند مرحوم مهندس بازرگان، افکار و عقاید خاص خود را داشت و انتقاداتی به بعضی از عملکردهای دولت، در مراحل مختلف پس از انقلاب، به ویژه مسأله جنگ داشت، ولی هیچ وقت از خط اعتدال و مراعات موازین شرعی ـ اخلاقی دور نشد و همواره تا آخر زندگی به امام و انقلاب وفادار ماند.»(صص ۵۱ و ۵۲)

ملاقات با یزدی و گله از انحصارگرایی انقلابیون

نویسنده در انتهای بخش اول کتاب به یکی از دیدارهایش با ابراهیم یزدی می ­پردازد و می‌نویسد: «پس از چند سال و بازگشت دکتر یزدی از آمریکا، برای عیادت ایشان به منزلش در خیابان ولی‏عصر(عج) کوچه تورج رفتم... صحبت­ها و گفتگوها طولانی شد و ایشان اشاره به «انحصارگرایی» دوستان انقلاب کردند و من گفتم که آغازگر انحصارطلبی خود دوستان مسلمان­ ملی ­گرا بودند که دو کابینه دولت موقت، حتی وزارت دادگستری و وزارت ارشاد را نخواستند به روحانیون بدهند... و بعد خیابان­های گوناگونی را حتی به نام کریم پورشیرازی می­ نامیدند و علی­رغم تلاش من که نماینده حضرت امام در وزارت ارشاد ملی بودم، نامگذاری خیابانی به نام آیت ­الله کاشانی ـ که خواست مردم توسط ارشاد و اینجانب بود ـ را نپذیرفتند و طولانی‌ترین نام خیابان­های شهر، ناگهان نام آقای دکتر مصدق را بر خود گرفت و... هکذا... و نتیجه این نوع انحصارطلبی، انحصارطلبی­ های متضاد بود که بعداً به وجود آمد... دکتر یزدی به همه حرف ­ها و انتقادهای من با سکوت کامل گوش داد و خیلی آرام گفت شاید هم در بعضی موارد حق با شما باشد، ولی این راه و رسم انسانی و اخلاقی ­ای نیست که کسانی را که یک عمر در راه انقلاب و اسلام مبارزه کرده­اند کنار بگذارند... که البته من هم این حرف ایشان را تأیید کردم.»(ص ۵۴)

مشخصات

چاپ اول این کتاب در ۳۵۲ صفحه، قطع رقعی، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۱۴۰۰۰ تومان در تابستان ۱۳۹۷ منتشر شده است. تاکنون خاطرات مستند خسروشاهی درباره شخصیت ها و جریانات زیر منتشر شده است:  علامه طباطبایی، آیت الله طالقانی، امام موسی صدر، آیت الله مشکینی، شهید نواب صفوی، استاد سید جلال الدین آشتیانی، آیت الله هاشمی رفسنجانی، ابراهیم یزدی، محمدعلی جمال زاده، احمد بن بلا (الجزایر)، دکتر حسن ترابی (سودان)، روژه گارودی (فرانسه)، نشریات مخفی حوزه علمیه قم، مشروطه مشروعه و علمای تبریز، تاریخ نگاری معاصر و کودتای ۲۸ مرداد، طرح مرکز فرهنگی اسلامی اروپا، حزب خلق مسلمان. به زودی خاطرات مستند ایشان درباره امام خمینی، مقام معظم رهبری، شهید مطهری، شهید بهشتی، شیخ آقابزرگ تهرانی و محمدحسنین هیکل (مصر) و سه مجموعه مفصل «خاطرات درباره شخصیت های علما و بزرگان حوزه»، «خاطرات درباره شخصیت های فرهنگی و سیاسی داخلی»، «خاطرات درباره شخصیت های بین المللی و نهضت جهانی اسلام» منتشر می شود.