فرهنگ امروز/ صادق وفایی: جنگ جهانی دوم و کشتار یهودیان یکی از واقعیات مهم تاریخ غرب است که ریشه در تاریخ بشریت دوانده و اثرات مخرب و مختلفی روی زندگی نسل‌های مختلف گذاشته است. جنگ جهانی دوم، ریشه در جنگ جهانی اول و جنگ جهانی اول، ریشه در زیاده‌خواهی‌های استعماری دولت‌های غربی داشت که به‌تازگی از قرون تاریک وسطا بیرون آمده و وارد دوران روشنگری شده بودند.

نسل‌کشی یهودیان که اصطلاحا با عبارت «هولوکاست» شناخته می‌شود، بین اهالی پژوهش و مطالعه تاریخِ ایران موضوعی جذاب و مهم است و تا به حال کتاب‌های متنوعی در این‌زمینه ترجمه و در موارد اندکی تالیف شده است. با توجه به چنین واقعیات مهم و تلخی در تاریخ غرب و بشریت، اگر از زاویه‌ای بالاتر و به‌صورت مشرف به قضایا نگاه کنیم، اگر دستاوردهای علمی، فلسفی و پیشرفت صنعتی را کنار بگذاریم، آیا واقعا می‌توان دستاورد دیگری جز جنگ، خشونت، اشغال اراضی، قاچاق انسان و جنایت‌های جنسی در کارنامه فرهنگ غرب مشاهده کرد؟ جالب است که این رویه زیاده‌خواهی، دخل و تصرف در سرنوشت انسان‌های آزاد در کشورهای مختلف و آتش‌افروزی هنوز از شیوه رفتار دولت‌های غربی و آمریکا (که کشوری مانند ایران را متهم به این جرایم می‌کنند) خارج نشده است.

اما دیگر نکته جالب دیگری که باید درباره رفتار قدرت‌های غربی به آن اشاره کرد، شعله‌ورکردن آتش جنگ و سپس ریختن آبِ صلح روی آن در مقام ناجی مردم جهان است. به‌عبارتی درد و درمان هر دو در دست یک عامل هستند. نمونه امروزی چنین رفتاری را می‌توان در قبال جنایاتی که در حق زنان و دختران جوان صربستان و بوسنی‌وهرزگوین رخ داد و دست ماموران پلیس آمریکا و سازمان ملل (اعزامی به منطقه بالکان) در آن‌ها آلوده بود، مشاهده کرد. و یا نمونه معاصرتر آن، ستمی است که با همین الگوی قاچاق زنانِ بوسنی، توسط داعش به دختران ایزدی و کُرد روا داشته شد.

در مطلبی که در ادامه می‌آید و بهانه‌اش مرور یکی از دستاوردهای ضدانسانی تمدن غرب در قرن بیستم است، به یکی از منابع مهم مطالعاتی در این‌زمینه می‌پردازیم که طی سال‌های گذشته منتشر شده و ترجمه‌اش در ایران به چاپ پنجم رسیده است. این‌کتاب، «هولوکاست؛ پیگرد و کشتار یهودیان» نوشته الکساندر براکل است که سال ۹۶ با ترجمه مهدی تدینی توسط نشر ثالث منتشر شد و طی همان سال به چاپ‌های دوم و سوم رسید. چاپ‌های چهارم و پنجم این‌کتاب هم سال گذشته به بازار نشر عرضه شدند که این مساله نشان از استقبال مخاطبان از این منبع مطالعاتی دارد.

نویسنده کتابی که در این‌مطلب بررسی می‌شود، از اردوگاه‌های مرگ نازی در جنگ جهانی دوم با عبارت «کارخانه مرگ» و از اردوگاه معروف آشوویتس با عنوان «قلب ماشین کشتار آلمان» یاد کرده است. مطالب این‌کتاب و نمونه‌های مشابه، ضمن این‌که مخاطب را به تفکر وا می‌دارد که چه شد بشرِ پیشتاز و متمدن غربی دست به کشتار جمعی همنوع خود (صرفا به‌دلیل تفاوت نژاد) زده و هنوز هم می‌زند؟ این ندای مرموز را هم در گوشه ذهن او تحریک می‌کند که نکند کشتارهای ضدیهودی و سپس جلوگیری از آن‌ها هم با هدایت عاملی مرموز و پشت‌پرده بوده باشد!

* پیش از مقدمه

به‌جز مطالبی که پیش از این‌، درباره کمونیسم و توتالیتاریسم منتشر کرده‌ایم (و در بخش اخبار مرتبط آمده‌اند)، می‌توانیم به این‌مطالب درباره جنگ جهانی دوم، هیتلر و قوم یهود اشاره کنیم که طی چند سال گذشته در قالب پرونده‌ مطالعاتی-پژوهشی در سرویس فرهنگ و بخش کتاب خبرگزاری مهر منتشر شده‌اند:

* دو مطلبِ «تاریخ جعلی یهود چطور خلق شد/کتاب ضداسرائیلی نویسنده اسرائیلی» و «خط بطلان برافسانه تبعید و وراثت/سکوت صهیونیستها درباره حمیر و خزر» درباره کتاب «اختراع قوم یهود»؛

* دو مطلبِ و گفتگوی «جنگ مرد هلندی با گذشته و جنگ جهانی دوم/نقب حفره ای در زمان» و «تاثیر جنگ جهانی دوم بر ادبیات هلند/هری مولیش چگونه نویسنده شد» درباره هری مولیش و ادبیات هلند درباره جنگ جهانی دوم؛

* مطلب «وقتی تساهل و تسامح کار دست جامعه می‌دهد/چگونگی قدرت‌گرفتن نازی‌ها» درباره نمایشنامه «بیدرمن و آتش‌افروزان» از ماکس فریش

* دو مطلبِ «کشف سوسیس کاری؛ بهانه‌ای برای روایت درماندگی آلمانِ پس از جنگ» و ««نه فردا، نه دیروز»ونه امروز/کتابی متوسط از نویسنده آلمانی» درباره نوشته‌های اووه تیم و ادبیات پس از جنگ آلمان؛

* مطلب «گردگیری خانوادگی گونترگراس با رمان/دیدن دیروز و امروز با شهر فرنگ» درباره رمان «شهر فرنگ» اثر گونتر گراس و ادبیات پس از جنگ آلمان؛

* مطلب «نویسنده‌ای که با یاری قاطر و میمون به جنگ نازیسم می‌رود» درباره رمان «بئاتریس و ویرژیل» نوشته یان مارتل نویسنده اسپانیایی؛

* گفتگو «برشت در «توران‌دخت» به روشنفکران خودفروخته می‌تازد» با محمود حسینی‌زاد درباره نمایشنامه «توراندخت» از برتولد برشت؛

* چهار مطلب «دشمنی هم می تواند زندگی بیافریند/جنگ از نگاه آلمانی ها» و «بازخوانی خاطرات یک کهنه سرباز/ در «جنگ» خبری نیست» و «روایتی بکر از زندگی سربازان آلمانی/ عاشقی درخلال جنگ جهانی» و «درس تاب‌آوری برای نوجوانان و مرور تاریخ برای بزرگسالان» درباره کتاب‌های «کبوترهای ایلیا»، «در غرب خبری نیست»، «وقتی برای زندگی و وقتی برای مرگ» و «استپ بی‌انتها».

* مطلب «ترامپ چگونه با فرمول هیتلر به قدرت رسید/ کتابخوانی علیه «استبداد»» درباره کتاب «استبداد».

نگارنده مطلب پیش‌رو همچنین پیش از شروع متن اصلی این مقاله؛ مخاطب را به مقاله «وقتی صورت مساله اشتباه طرح می شود» که درباره کتاب «آلمان نازی، گناهکار ابدی» اردیبهشت سال ۹۷ در شماره ۱۲۸ مجله آزما منتشر شده، ارجاع می‌دهد.

مهر