به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ عیلرضا رعیت حسن‌آبادی مدرس سابق دانشگاه هنر دامغان و پژوهشگر ادبیات معاصر است. او که عمده فعالیتش در ارتباط با شعر معاصر و جریان‌های ادبی آن است، به‌تازگی کتابی را منتشر کرده که به طور تخصصی به دلایل حیات و افول کوتاه‌مدت جریان شعر حجم پرداخته است. این کتاب که حجم‌گرایی و قدرت نام دارد، رساله دکتری رعیت است که به بررسی ارتباط شعر حجم، دانشگاه، سیاست و رسانه می‌پردازد و توسط نشر خاموش در مهر ماه سال جاری روانه بازار کتاب شده است. به این بهانه گفت‌وگویی با نویسنده این کتاب ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
درباره شعر حجم زیاد صحبت شده است. به نظر شما شاخص‌ترین اندیشه‌پردازان شعر حجم چه کسانی هستند؟
جریان شعر حجم یکی از جریان‌های معاصر است که در زمستان سال 1348 با انتشار بیانیه حجم‌گرایی در ایران اعلام وجود کرد. این بیانیه به امضای گروهی از نویسندگان و شاعران و هنرمندان رسیده بود و حرف‌های جدیدی در ادبیات آن روزگار مطرح کرد. هم اکنون هم حرف‌وحدیث‌هایی پیرامون مفاد آن بیانیه وجود دارد. شاخص‌ترین شاعر و نظریه‌پرداز این جریان یدالله رویایی است که در طول پنجاه سال توانست خود را در گفتمان شعر معاصر تثبیت کند. شعر حجم جریانی است که بیشتر بر پایه فرم، زبان‌گرایی و اندیشه‌های فلسفی بنا گذاشته شده است و بیشتر دغدغه‌های یدالله رویایی، شاخص‌ترین شاعر این جریان، همین‌ها است.
در تالیف این کتاب نقش سه قدرت سیاست، رسانه و دانشگاه را در شکل‌گیری شعر حجم بررسی کرده‌اید. علت پرداختن به این سه عنصر در پژوهش شما چه بود؟
قبل از اینکه وارد دوره دکتری شوم، در دوره کارشناسی ارشد درباره شعر حجم و جریان حجم‌گرایی کار کرده بودم. آشنایی نسبی من با جریان شعر حجم باعث شد فرضیاتی درباره علل رایج نبودن شعر حجم در دانشگاه‌ها در ذهن بسازم. آیا این رایج نبودن به علت ضعف این جریان است یا دلایل دیگری پشت پرده این اتفاق است؟ مقالاتی نیز از شفیعی کدکنی خوانده بودم که جریان‌های شعر جدید را وابسته به مطبوعات می‌دانست. بنا بر همین مقاله تصمیم گرفتم تا تاثیر مطبوعات را نیز در این مسئله بررسی کنم. درباره قدرت سیاسی هم باید گفت سیاست همیشه در پژوهش‌های جامعه‌شناسی مد نظر است و من نیز باید این عنصر را در نظر می‌گرفتم، چراکه جریان‌های ادبی در گذشته نه‌چندان دور بی‌توجه به جریان‌های سیاسی رایج نبودند.
آیا در این پژوهش به عناصر موثر دیگری جز دانشگاه، سیاست و رسانه برخوردید که در مطالعاتتان موثر باشد؟
هم بله و هم خیر. اما آن‌ها بیشتر زیرمجموعه‌های همین سه نهاد رسانه، دانشگاه و سیاست بود.
چرا تصمیم گرفتید به تاریخ بیانیه شعر حجم بپردازید؟ چه ضرورتی در این مسئله حس می‌شد؟
بیانیه شعر حجم از معدود متن‌های تاریخ شعر معاصر است که توانسته از زمان تولدش تا کنون، محل بحث و جدل بوده و متنی پویا و زنده است. این تازگی و زنده بودن باعث شد تا بخواهم به دلایل این مسئله بپردازم. البته این بیانیه در دوره‌ای افول کرد، این حیات طولانی، افول کوتاه و بازگشت به گفتمان ادبی برای من بسیار جالب بود. بر اساس تمام این دلایل من تصمیم گرفتم تا به این موضوع بپردازم.
اصلی‌ترین منایع شما در این پژوهش چه بود؟
در بخش‌های تئوری و نظری منابع مختلفی داشتم. بخشی از منابع پژوهشی من کتاب‌هایی بود که به تحلیل گفتمان می‌پرداخت. اما منابع اصلی من خودِ شاعران معاصر بودند. در طول این سه سال که به این کار پرداختم، با شاعران درجه یک کشور، از یدالله رویایی گرفته تا احمدرضا احمدی مصاحبه و گفتگو کردم مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای من با این شاعران، اصلی‌ترین منبع من در این کتاب است. این اطلاعات بسیار تازه بود و تقریبا در کتاب‌های دیگر اثری از این‌ها دیده نمی‌شد. این یکی از راه‌های من برای اثبات برخی از فرضیاتم بود.
بر اساس تحقیقات شما، اصلی‌ترین تریبون شعر حجم در رسانه‌ها کدام مجله یا روزنامه بود؟
اصلی‌ترین رسانه در دهه هفتاد که تریبون جریان شعر حجم محسوب می‌شد، هفته‌نامه کارنامه بود که ابتدا به سردبیری هوشنگ گلشیری منتشر می‌شد و بعد از درگذشت ایشان، زیر نظر شورای سردبیری اداره و منتشر می شد.
فکر می‌کنید ضرورت پرداختن به چه مسائل دیگری در ادبیات معاصر، در قالب و شکل پژوهش شما حس می‌شود؟
من در پایان کتاب پیشنهادهای متعددی برای پژوهش‌گران این حوزه ارائه کرده‌ام. اما به نظر من مهم‌ترین موضوع‌هایی که می‌توان به آن پرداخت، نقش نهادهای قدرت در حیات جریان های دیگر ادبی مانند موج نو, موج ناب و... است. تمام این جریان‌ها نیاز به تحلیل دارند. اینکه چه عواملی در حیات و ممات این جریان‌ها شده است، برای ما مهم است و باید به آن‌ها پرداخته شود.
بعد از چاپ این کتاب چه بازخوردهایی دریافت کردید؟
این کتاب تا کنون فروش خوبی داشته است. جدای از آن تا آنجایی که با اساتید در ارتباط بودم، نظر خوبی به این کتاب داشتند. هنوز برای اینکه بازخوردهای جدی‌تر به این کتاب را ببنیم، زود است. باید دید که این اثر در جشنواره‌های مرتبط به موضوع کتاب چه جایگاهی پیدا می‌کند. اما تا این لحظه واکنش دانشگاهیان به این کتاب خوب بوده است. هرچند من این کتاب را به گونه‌ای نوشته‌ام که برای غیردانشگاهیانی که می‌خواهند با این موضوع بیشتر آشنا شوند هم جالب و خواندنی باشد.
حجم‌گرایی و قدرت دویست‌وسی صفحه دارد و با قیمت شصت‌وسه تومان قابل‌تهیه است.
نظر شما