به گزارش فرهنگ امروز؛ ابتدای این مراسم تعدادی از کارت پستا‌ل‌های تاریخی‌ای كه در كتاب منتشر شده است به صورت یك ویدئوی چند دقیقه‌ای برای حضار به نمایش درآمد و پس از آن، پروفسور كارلو چرتی، باستان‌شناس و رایزن فرهنگی سفارت ایتالیا در تهران به چند نكته تاریخی درباره این كتاب و كارت پستال‌های آن صحبت كرد.

وی گفت: ابتدا كه به جلسه رونمایی این كتاب دعوت شدم، با خودم گفتم من چیزی از عكاسی ایران، گیلان و كارت پستال نمی‌دانم ولی بعد از اینكه كتاب را مطالعه كردم، شگفت‌زده شدم چون متوجه شدم در این كتاب، چیزهایی از ایتالیا و اروپا هم می‌توان مشاهده كرد طوری كه می‌توان گفت این كتاب، حاوی یك نوع دیدگاه اروپایی است به خصوص كه گیلان، در ورودی اروپایی‌ها به ایران بوده است چون نخستین كسی كه در سال 1862 برای دیدن ناصرالدین شاه به ایران آمد، از گیلان به كشور شما وارد شد.

 این محقق اضافه كرد: به علاوه این را هم در متن كتاب خواندم كه در سال 1897 میلادی نخستین پیشنهاد برای تولید كارت پستال‌های ایرانی از سوی هلند بوده است و شش سال بعد این اتفاق عملی می‌شود یعنی در سال 1903.

این كتاب، دیدگاه اروپایی‌ها درباره ایران را تغییر داد

رایزن فرهنگی سفارت ایتالیا در تهران در بخش دیگری از سخنانش گفت: نكته مهم درباره كتاب گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی آن است كه به عقیده من، این كتاب و این كارت، تصور اروپایی‌ها را درباره ایران و اینكه، این كشور به اصفهان و بیابان و جنوب ایران محدود می‌شود، تغییر می‌دهد و به همه ما می‌گوید كه ایران، سرزمینی با چهار فصل و جاهای دیدنی متفاوت است.

وی درباره ابعاد هنری و عكاسی كتاب گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی نیز اظهار داشت: عكاسانی كه كارشان در این كتاب منتشر شده است، هنرمندان معروفی هستند اما دو سه نكته وجود دارد كه به ایتالیا مربوط می‌شود. اول آنكه خانمی به نام كارلا سرنا كه نام او دو بار در این كتاب آمده و عكس‌هایی از ایشان منتشر شده است، ظاهراً ایتالیایی هستند و این مساله اهمیت بسیار زیادی دارد چون من هیچ‌جا نام و نشانی از ایشان ندیده بودم و از سوی دیگر، سفرنامه از خانم‌های ایتالیایی درباره ایران بسیار كم است.

چرتی افزود: طی تحقیقاتم متوجه شدم كه از ایشان دو كتاب ترجمه و منتشر شده است و در سال 2006 هم كتاب دیگری راجع به همین خانم نوشته شده و شرح حال او آمده است. از این كتاب بود كه متوجه شدم ایشان اصلا ایتالیایی نیستند و در بلژیك به دنیا آمده‌اند اما با یك وطن پرست ایتالیایی ازدواج كرده‌اند و در سال 1848 به ونیز آمده، سال‌هایی كه برای ایتالیا اهمیت بسیار زیادی داشت و ونیز در حال جمهوری شدن بود. من همچنین متوجه شدم كه ایشان در سن 50 سالگی، یعنی زمانی كه یك مادر و همسر بود و مسن بود، پس از اتفاقات گوناگونی كه برایش رخ داد، تصمیم گرفت سفر كند و بنویسد.

وی ادامه داد: ظاهراً قرار بوده كه ایشان تنها تابستان تا كریسمس را به سفر برود ولی شش سال در اورمیانه می‌ماند و بعد به اروپا بازمی‌گردد و كتابش را در پاریس منتشر می‌كند؛ او كارت پستالش را از تهران به تورین، پاییتخت آن زمان ایتالیا در سال 1903 می‌فرستد؛ همان جایی كه یك هیات سیاسی برای نخستین بار به ایران و تهران می‌آیند!

این باستان‌شناس در بخش دیگری از سخنانش گفت: نكته جالب توجه دیگری كه در این كتاب، توجه مرا جلب كرد، نام دو شركت تولید كارت پستال با نام‌های «روتال كولر» و «روتال فوتو» بود كه در زیر مهر مربوط به این دو شركت، كلمه «میلان» دیده می‌شود. البته به نظر من كارت پستال شماره 76 نیز، كار یك شركت ایتالیایی است ولی اسمی از این شركت در كتاب نیامده است.

گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی، یك كار جدی است

دكتر ناصر عظیمی، دكترای جغرافیا و گیلان ‌شناس معروف نیز در این جلسه حضور داشت و درباره مسائل پژوهشی این كتاب سخن گفت. وی اظهار داشت: از همان ابتدا كه كتاب «گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی»، برای بررسی به من سپرده شد، متوجه شدم كه با یك كار جدی روبرو هستم و برای تهیه آن كار بزرگی انجام شده است هرچند كه شاید آقای اسكویی صرفاً برای تهیه این كتاب به كشورهای مختلف سفر نكرده باشند ولی باید این را بپذیریم كه ذهن مهرداد عزیز طی 5 سال برای تهیه و تدوین این كتاب درگیر بوده است.

وی ضمن تشكر از غلامرضا قاسمی دهشالی، رییس حوزه هنری گیلان گفت: از ایشان باید به طور ویژه تشكر كرد كه طی 10 سال ریاست‌شان در حوزه هنری گیلان، از پژوهشگران و محققان برای چاپ نتایج تحقیقات‌شان حمایت كردند و این سعه صدر ستودنی است. به همین دلیل هم در همین زمان و مكان از ایشان می‌خواهم نسبت به چاپ و انتشار نقشه‌های تاریخی گیلان اقدام كنند چراكه مطمئناً از سوی محققان و مجموعه‌داران مورد استقبال قرار خواهد گرفت.

عظیمی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: كار تحقیق با تبلیغ متفاوت است و مبلغان با گزارش شواهد موجود به اهداف تبلیغاتی‌شان می‌رسند اما محققان در كار تحقیق، به دنبال حقیقت هستند و با شواهد، گزینشی برخورد نمی‌كنند بنابراین ممكن است چیزهایی درباره گیلان و برای حس وطن دوستی ما وجود داشته باشد كه دلچسب نباشد. مثل اینكه گیلان، از گذشته‌های دور تا دوره مدرن، نكته خاص و قابل توجهی برای عرضه نداشته است. و دوره طلایی آن از 1900 میلادی شروع می‌شود، مساله‌ای كه در كار آقای اسكویی بازتاب و انعكاس وسیعی داشته است.

این گیلان شناس همچنین گفت: برخلاف عقیده بسیاری که از دست رفتن استقلال گیلان در دوره صفویه و زمان شاه عباس را تقبیح می‌کنند، معتقدم این تحول تاریخی برای گیلان نه تنها نامیمون نبود بلكه به دلیل كاهش جدال‌های خونین و دیگر مسائل، به طور نسبی زمینه‌های رشد اقتصادی این خطه ایجاد شد. به علاوه این اتفاق باعث شد گیلان از ساختارهای سنتی بلوك‌های قدرت فاصله بگیرد هرچند كه حكومت صفویان نتوانست قدرت مركزی را در ایران تثبیت كند ولی تلاش كرد به رشت اهمیت زیادی بدهد البته در این امر تا زمانی كه اصفهان در سال 1722 میلادی سقوط نكرد، محقق نشد.

وی افزود: تحولات ساختاری شهر و مناسبات اداری گیلان باعث شد این استان به دوران مدرن وارد شود و می‌دانیم كه یكی از ویژگی‌های دوران مدرن، یكپارچگی سرزمین و جمع شدن مازاد اقتصادی در یك مكان و زمان است؛ اتفاقی كه از نظر روابط اقتصادی به نفع گیلان بوده است.

دكتر عظیمی درباره تقسیم‌بندی‌های تاریخی گیلان و ارتباط آن با كارت‌پستال‌هایی كه در كتاب گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی آمده نیز گفت: 88 كارتی را كه در این كتاب جمع آوری شده است می‌توان به دو دوره طلایی و عادی تقسیم كرد كه از این منظر، 71 كارت مربوط به دوران طلایی گیلان می‌شود یعنی حدود 81 درصد كل كتاب. اما آقای اسكویی بدون توجه به این مساله، این كارت‌ها را جمع‌آوری كرده است و این نكته برای من جالب بود.

آمد و شد و سمفونی زبانی به غنای فرهنگ گیلان انجامید

غلامرضا قاسمی دهشالی، رییس حوزه هنری گیلان، دیگر میهمان این برنامه بود و با بیان اینكه اعتقاد ندارد مدیران اجرایی دستگاه‌های مختلف صحبت كنند، گفت: دوست دارم درباره وضعیت فرهنگی هنری گیلان حرف بزنم چراكه ما گیلانی‌ها استان‌مان را استانی فرهنگی می‌دانیم و می‌شناسیم. می‌دانید كه تئاتر، عكاسی و باقی هنرها در آستانه مشروطه وارد ایران شد و ایرانی‌ها توانستند پس از مدتی، این هنرها را با ذوق و سلیقه خودشان بومی كنند و گیلان هم از این قاعده مستثنی نبوده است.

وی ادامه داد: حتی می‌توان گفت گیلان در این زمینه بسیار پیشرو بوده است چراكه دروازه اروپا در ایران به حساب می‌آمده است و از طریق مرزهای شمالی و موقعیت ارتباطی ویژه در جاده ابریشم، زودتر از دیگران با هنرهای مختلف آشنا شد و زودتر از دیگر شهرها هم به تولید آثار فرهنگی پرداخت. بعد از مدتی هم از این هنرها برای رشد فرهنگی سایر نقاط كشور بهره گرفت.

 رییس حوزه هنری گیلان در ادامه اظهار داشت: به این ترتیب گیلان مركز تئاتر و انتشار ده‌ها نشریه و مجله شد و شاهد یك سمفونی زبانی بود به این ترتیب كه گیلانی‌ها با حضور روس‌ها، ارامنه، كردها و ترك‌ها با زبان‌های مختلف آشنا شد و روشنفكرهای شهر هم كه با زبان فرانسه آشنایی داشتند و به این صورت، نه تنها زبان بلكه فرهنگ‌ها هم به شهر و مردم منتقل شد.

دهشالی همچنین گفت: آمد و شدهای مختلف و اینكه گیلان، محل گذر بوده است، به غنای فرهنگی این خطه انجامید و هم اكنون نیز حوزه هنری برای ادامه این نهضت، پروژه‌های مختلف فرهنگی را تعریف، هدایت و پشتیبانی می‌كند.

تصاویر، اهمیت تاریخ خرد را بازگو می‌كند

محمد غفوری، دبیر و نماینده بخش پژوهشی كتاب گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی نیز با بیان اینكه تصاویر در تاریخ نگاری اهمیت بسیار زیادی دارند، گفت: این مساله آن‌قدر مهم است كه در كشورهای توسعه یافته، بانك بایگانی تصاویر را به عنوان یك سند مهم در نظر می‌گیرند و از اینها در بررسی‌های‌شان كمك می‌گیرند.

وی افزود: این اهمیت، نه به دلیل جذابیت بصری بلكه به دلیل تاریخ نویسی رایج شده و مبنای كار محققان برای تشخیص امر مهم از غیرمهم قرار گرفته است. می‌دانیم كه تا سال‌ها، مبنای كار محققان و تاریخ‌نگاران تنها شاهان، افراد حكومتی و افراد مهم سیاسی بوده است اما با گذشت زمان، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند كه اتفاقا عامل بقای حكومت‌ها، مردم عامه، معمولی، ناشناخته و غیرمهم هستند و از اینجا بود كه تصاویر هم به عنوان منبع مهمی برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت.

غفوری گفت: درواقع، با این تغییر دیدگاه در كار محققان، تاریخ خرد كه شامل جزئی‌ترین كنش‌ها مثل ازدواج، بچه‌داری، داد وستد و... می‌شود، اهمیت پیدا كرد و افراد عادی و عكس‌ها و منابع تصویری نقش ویژه‌ای در پژوهش‌های تاریخ‌نگاران پیدا كردند.

این محقق در ادامه اظهار داشت: ما در این كتاب چند كار مهم انجام دادیم كه یكی از آنها نشان دادن تاریخ خرد فرهنگی – اجتماعی گیلان بوده است اما مهم‌تر از آن، این بوده است كه ما برای نخستین بار اسناد بصری و دیداری را به گونه‌ای مورد بررسی قرار دادیم كه از پس، هر گروهی كه بخواهد با این شیوه پژوهش كند، می‌تواند و باید از كار ما الگوبرداری كنند و حتی می‌تونند این شیوه را بازخوانی و نقد كنند یا آن را بسط دهند.

اسكویی: ما به گذشته سفر كردیم

زمانی به فكر انتشار این كتاب افتادم كه كتابی از دكتر ناصر فكوهی به دستم رسید با نام «جهان در 365 روز» و این كتاب، كارت پستال‌های مختلف دنیا را جمع آوری كرده بود و من مشتاقانه به دنبال تصویری از ایران در این كتاب می‌گشتم اما عكسی كه پیدا كردم، جذاب نبود و تصویری قهوه‌ای رنگ از بلوچستان را نشان می‌داد در حالی كه از كشورهای پیرامون ما، كارت‌پستال‌های بسیار جذابی در كتاب منتشر شده بود و این مساله، برای من ضربه بزرگی بود و به دنبال این بودم كه بتوانم كارت پستال‌های دیگری را از ایران پیدا و جمع‌آوری كنم.

این مستندساز در ادامه اظهار داشت: اما چرا برای این منظور، گیلان را انتخاب كردم؟ چون گیلان سرزمین مادری من است و تلاش كردم همه دنیا بفهمند كه مملكت ما چه ظرفیت‌هایی دارد و چه كارهایی برای آن كرده‌ایم؛ كتاب گیلان به روایت كارت پستال‌های تاریخی نتیجه این تلاش من است اما برای ادامه این راه، حوزه هنری و یك تیم تحقیقاتی كافی نیست و به یك عزم ملی نیاز داریم.

وی افزود: كارت پستال‌ها از این منظر اهمیت دارند كه از اواخر قرن 19 منتشر شده‌اند و حاوی تصویر، متن، مهر، تمبر و دیگر عواملی هستند كه می‌توان از نظر تاریخی به آنها استناد و خیلی چیزها را درباره تاریخ از آنها استنباط كرد، طوری كه به این كارت‌ها در دیگر كشورها رجوع می‌شود و از بعد تاریخی، فرهنگی، آداب و سنن، حمل و نقل و غیره بازخوانی و با استناد به اینها كتاب‌های تازه‌ای پیرامون این مسائل تدوین می‌شود.

اسكویی در پایان گفت: اگر تمام انرژی‌های جهان جمع شوند، نمی‌توانند حتی برای یك لحظه انسان را به گذشته برگردانند. این پاسخ قطعی انشتین بود به بالاترین آرزوی بشر برای سفر به گذشته اما این كتاب، حاصل سفر ما به گذشته بوده است و فكر می‌كنم ملتی كه به آرشیو بصری‌اش احترام نگذارد، تاریخ دوباره برایش تكرار می‌شود و از این‌رو ما به درست خواندن و دیدن تاریخ كشورمان نیاز داریم.

او با بیان اینكه به همراه دكتر روح‌الامینی، تاكنون 5 هزار قطعه عكس از گیلان جمع آوری كرده است كه به بازخوانی دوره قاجار تا اوائل سال‌های دفاع مقدس می‌پردازد، از تمام مردم ایران دعوت كرد تا در این كار با آنها همراه شوند و عكس‌های‌شان را در اختیار این گروه قرار دهند.

در پایان این مراسم، جشن امضای كتاب با حضور دكتر ناصر عظیمی، پروفسور چرتی، مهرداد اسكویی و تیم پژوهشی كتاب برگزار شد و همچنین اسکویی با هدایایی از تیم پژوهشی کتاب تشکر و تقدیر کرد.