به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر، پنجاه و سومین نشست خانه نقد به بررسی «آموزش زبان عربی در ایران» اختصاص داشت. در این نشست که دوشنبه ۳۰ شهریور در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد، دکتر محمدعلی آذرشب، دکتر عیسی متقی زاده و دکتر بتول مشکین فام به عنوان سخنران حضور داشتند.

دکتر محمدعلی آذرشب؛ پژوهشگر ادبیات عربی، استاد دانشگاه تهران و عضو شورای جهانی تقریب مذاهب اسلامی در این نشست با اشاره به این که زبان عربی، زبانی است که به فرهنگ، تمدن و هویت ما ارتباط دارد، گفت: «ما بحران هویتی داریم. این مساله مربوط به ایران نیست، به کل جهان اسلام ارتباط دارد. به نظرم کل کشورهای عربی به زبان عربی عنایت ندارند، اما این موضوع در ایران بیشتر است.»

آذرشب ادامه داد: از آغاز قرن ۱۸ موج عظیمی ضد زبان عربی توسط روشنفکرانی که از قفقاز و آسیای میانه به ایران آمدند در کشور راه افتاد. آن ها مردم را به عربی زدایی دعوت می کردند. آقای مطهری این موضوع را مطرح می کرد که وقتی با زبان عربی می جنگید در واقع با اسلام می جنگید. این که ملیت را مقابل اسلامیت قرار بدهیم، اشتباه است. زمانی که ملیت و اسلامیت مقابل یکدیگر قرار بگیرند، هر دو باخته اند.

وی به ارائه راهکار پرداخت و در این باره توضیح داد: راهکار این است که زبان عربی و زبان فارسی را به عنوان زبان تمدن اسلامی در نظر بگیریم، نه زبان هایی ملیتی. به عبارتی، زبان عربی زبان حوزه تمدن اسلامی است، نه زبان عرب ها. زبان فارسی هم زبان فارس ها نیست، زبان تمدن اسلامی است.

این پژوهشگر ادبیات عرب تاکید کرد که در دانشگاه های عرب، زبان فارسی تدریس می شود و دراین باره گفت:در دانشگاه های عرب، زبان فارسی تدریس می شود، نه به عنوان زبان دوم، بلکه به عنوان یک رشته. در قاهره کل دانشگاه ها تا سطح دکتری، زبان فارسی را تدریس می کنند. این موضوع یعنی زبان فارسی را زبان تمدن اسلامی می دانند.

آذرشب با اشاره به این که امروزه در ایران وارث تاریخی از تضاد بین عرب و عجم هستیم، گفت:این اثر روانی وجود دارد که ما با عرب ها در تضادیم بنابراین با زبان عربی هم در تضادیم. این ذهنیت بر فکر و اندیشه جوانان ما تاثیر می گذارد به همین دلیل هم در ایران جو ضد عربی داریم.

وی ادامه داد: یکی از مشکلات ما این است که زبان عرب را زبان مسئولین جهان عرب تلقی می کنیم. این مساله، هویتی است که حتی در زبان فارسی هم تاثیر گذاشته. به نظرم حتی زبان فارسی هم زبان فارسی نسل قبل نیست.

وی از گسترش بی رویه آموزش زبان عربی به عنوان مشکلات معاصر زبان عربی نام برد و دراین باره توضیح داد: گروه زبان و ادبیات عرب در همه دانشگاه ها راه اندازی شده. پذیرش دانشجوی بیش از حد منجر به بیکاری این گروه و عدم گرایش به آموزش زبان عربی می شود.

این استاد دانشگاه تهران از نبودن ضوابط در استخدام استادان به عنوان یکی دیگر از مشکلات آموزش زبان عربی نام برد و گفت: «علم، آرمان است مثل دین که آرمان است. اگر آرمان به دکان تبدیل شود، اتفاق خوبی رخ نمی دهد. ما از حوزه تمدن خارج شده و به سمت ملی گرایی رفته ایم. از برنامه ریزی اصولی خارج شده ایم و به سمت توسعه پیش رفته ایم.»

رشد زبان عربی مدیون نزول قرآن است

دکتر عیسی متقی زاده؛ عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیر گروه زبان و ادبیات عربی ضمن اشاره به این که موضوع آموزش زبان عربی در ایران بسیار مهم است، گفت: آموزش زبان عربی به آسیب شناسی جدی نیاز دارد که می تواند نقاط قوت و ضعف، فرصت ها و تهدید ها را تبیین کند. نقاط ضعف و قدرت، یک مساله داخلی و فرصت و تهدید، یک مساله خارجی است. در مدیریت راهبردی اگر بخواهند موضوعی را آسیب شناسی کنند به این چهار مقوله توجه می کنند.

متقی زاده این پرسش ها را مطرح کرد که: آموزش زبان عربی در ایران چه ضرورتی دارد؟ جایگاه زبان عربی در توسعه فرهنگی چیست؟ نقش زبان عربی در تمدن باشکوه اسلامی چه بوده؟ عوامل سیاسی چه نقشی در آموزش زبان عربی دارد؟ آموزش زبان عربی چه تفاوت هایی با آموزش زبان عربی در دوران قبل دارد؟

وی با طرح این پرسش که چرا آموزش زبان عربی در کتاب های درسی مانند آموزش زبان انگلیسی به هدف نمی رسد، گفت: یکی از دلایل این اتفاق این است که تعداد اهداف و انتظاراتی که از آموزش زبان عربی وجود دارد، متعدد است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس درباره این اهداف توضیح داد: برقراری ارتباط با کشورهای حوزه خلیج فارس به منظور رابطه اقتصادی، یکی از اهداف آموزش زبان عربی است. زبان عربی را آموزش می دهیم تا کلید فهم قرآن باشد. این زبان آموزش داده می شود تا مشکل عربی در فارسی را حل کند. بسیاری از شاهکارهای ادبی ما مملو از اصطلاحات عربی است.

متقی زاده، زبان فارسی را بال دوم زبان عربی دانست که پرواز این دو زبان بدون کمک آن ها به یکدیگر ممکن نیست.

مدیر گروه زبان و ادبیات عربی از یکتاپرستی، تلفیق دین با سیاست، آشتی ناپذیری میان حق و باطل و جهش فرهنگی به عنوان ۴ مولفه هویت ایرانی نام برد و در پایان سخنانش گفت: «اگر اسلام نبود، زبان عربی این رشد بی همتا را نداشت. زبان های مهمی مثل سانسکریت، یونانی و لاتین وجود داشت که منقرض شد، اما زبان عربی جاودانه شد. موفقیت و رشد زبان عربی مدیون نزول قرآن است.»

کتاب ها با پیشرفت زبان عربی، هم گام نیست

دکتر بتول مشکین فام؛ عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه الزهرا و رئیس شورای متون کتاب های درسی نیز در نشست «بررسی آموزش زبان عربی در ایران» گفت: «در زمینه آموزش زبان عربی، هدف و ضرورت داریم. پس از تعریف هدف و ضرورت، وارد سرفصل های آموزشی و برنامه ریزی برای درس ها می شویم. کتاب، تالیف می کنیم، از اساتید دعوت می کنیم و ... در تک تک این مراحل مشکل داریم.»

مشکین فام نیز از تعدد اهداف آموزش زبان عربی به عنوان یک مشکل نام برد و دراین باره توضیح داد: «از فهم قرآن و متون دینی به عنوان هدف آموزش زبان عربی نام می برند، اما چه روشی برای این هدف وجود دارد؟ هدف را فهم متون دینی قرار می دهند، اما آنچه در کتاب ها می بینیم جز این است. در پایان ترم هم دانشجو یک آیه یا حدیث نمی داند. چون روش آموزش مشکل دارد.»

وی افزود: اگر هدف آموزش زبان عربی، فهم متون ادبی است، پس چرا سئوالات کنکور با این هدف هماهنگ نیست؟ در کنکور کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکترا سئوالاتی مطرح می شود که این هدف را دنبال نمی کند.

عضو هیات علمی گروه زبان و ادبیات دانشگاه الزهرا درباره زبان عربی در کتاب های درسی گفت: آموزش زبان عربی برای غیر عرب زبان، یک تخصص است. ما به خاطر تداخل با زبان عربی، یک کتاب خاص نیاز داریم. دیوار محکمی از اختلاف بین عرب ها و ما وجود دارد اما کتاب های درسی چقدر توانسته، در این دیوار حتی یک سوراخ کوچک ایجاد کند؟

مشکین فام تصریح کرد:۳۰ سال است که زبان عربی را آموزش می دهیم، اما در این زمینه موفق نبوده ایم. زبان، ابزار ارتباطی است. زبان عربی هم یک زبان ارتباطی است، اما به آن به عنوان یک وسیله ارتباطی نگاه نمی کنیم. پس چطور می توانیم فرهنگ کشورمان را به کشورهای عربی منتقل کنیم؟

وی ضمن اشاره به این که مولفه هایی که برای گسترش زبان عربی تعریف شده، مانع حرکت است، درباره مشکلات آموزش زبان عربی بیان کرد:اساتید زبان عربی ما احساس می کنند به آموزش نیازی ندارند. عربی، یک زبان است و روز به روز پیش می رود، اما متخصصان این زبان، خود را از آموزش های جدید بی نیاز می دانند. کتاب ها هم با پیشرفت زبان عربی، هم گام نیست.