به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های غرب: تحلیل گفتمان کتاب‌نگارانه» نوشته سید سعیدرضا عاملی با ترجمه آریا متین از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: «اسلام جهان‌بینی جامع و همه‌شمولی است که آموزه‌هایی را درباره همه چیز از افراد گرفته تا اجتماعات، از بدن تا روح، از علم تا احساسات، خلاصه هر چیز دنیوی و اُخروی را به پیروانش ارائه می‌کند. پیروان اسلام، خواه در وضعیت اقلیت و خواه اکثریت، یک جامعه جهانی را تشکیل داده‌اند. جوامع مسلمان در سراسر جهان حضور مشهودی دارند. در کنار پنجاه کشور با اکثریت مسلمان در سراسر جهان، نفوذ جهانی اسلام در سرزمین‌های دوردستی مانند استرالیا و امریکای شمالی نیز مشهود است. به‌علاوه، دعوت اسلام از حیث زمانی و مکانی جهان‌شمول است و قرآن کریم هرگز تنها به یک کشور، اجتماع قومی یا قبیله خاص (مثلاً عرب‌ها) نپرداخته است. اسلام هرگز به یک دوره زمانی نیز محدود نشده است (مثلاً سال‌های بلافاصله پس از ظهور دین اسلام). اسلام خواستار توجه به داستان خلقت است، به سرگذشت و روایات مردمان گذشته می‌پردازد، آینده را پیش‌بینی می‌کند و روز رستاخیز را به نوع بشر یادآور می‌شود.
چنین دید جهانی‌ای، توجه جهانیان را در سراسر تاریخ اسلام به خود جلب کرده است. اسلام همیشه دست در کار تعامل و دادوگرفت با تمدن غربی بوده است. اسلام پس از پایان جنگ جهانی دوم، با پشت‌سرگذاشتنِ چند نقطه عطف و تحول، دوباره در کانون دغدغه‌های میان‌تمدنی قرار گرفته است. این کتاب می‌کوشد به ارائه کتاب‌نگارانه مبسوط این دغدغه‌ها بپردازد.»
کتاب حاضر مطابق روش‌شناسی تحقیقی، مشتمل بر ۲۳۸۷۲ آیتم در قالب نمونه گسترده‌ای است تا از این راه به بررسی دیدگاه‌های دانشگاهی غربی درباره اسلام و مسلمانان در شصت سال گذشته بپردازد. این ۲۳۸۷۲ آیتم مشتمل است بر ۱۸۲۲۵ مقاله، ۳۱۷۰ کتاب و ۲۴۷۷ رساله کارشناسی‌ارشد و دکترای تکمیل‌شده‌ای است که دانشگاه‌های غربی و نهادهای دانشگاهی بین سال‌های ۱۹۴۹ تا ۲۰۰۹ منتشر کرده‌اند. این نمونه فقط بر کارهای دانشگاهی که موضوع اصلی آن‌ها مطالعه عمومی یا تخصصیِ اسلام و مسلمانان ـ چه در سطح جهانی و چه در یک محل معین ـ است، تمرکز می‌کند. گروه تحقیق IHRC در انجام این نمونه‌برداری کتاب‌نگارانه اهداف دوگانه‌ای را دنبال کرده است: در وهله نخست ما متوجه شکوفایی آماری آثاری شدیم که از انتهای جنگ جهانی دوم به این سو با اسلام و مسلمانان مرتبط بوده‌اند؛ البته می‌توان بخشی از این شکوفایی را به تکنیک‌های کاتالوگ‌سازی دیجیتالی در دهه‌های اخیر نسبت داد.
به گفته مولف اثر سعید رضا عاملی در مقدمه کتاب، «در عصر پیش از انقلاب دیجیتال، تکنیک‌های آنالوگ موجب تحدید چشم‌انداز و سرعت انباشت، رده‌بندی و توزیع کاتالوگ‌های انبوه می‌شد؛ بااین‌حال همان‌گونه که داده‌های مربوط به سه دهه در این عرصه نشان می‌دهند، تعداد بسیار زیاد کارهای دانشگاهی در حوزه اسلام و مسلمانان گواه متقاعدکننده‌ای بر این نکته است که این اوج‌گیری آماری محصول عواملی به غیر از امکانات کاتالوگ‌سازی دیجیتالی است. اگر به افزایش شدید شمار چنین کارهایی در سال‌های ۲۰۰۰ توجه کنیم، این ادعا به بهترین شکل تأیید می‌شود. جهش از ۵۱۵۴ عنوان در دهه ۱۹۹۰ به ۱۳۶۷۵ عنوان در انتهای سال‌های ۲۰۰۰، توجه را به عوامل دیگری فراتر از انقلاب دیجیتالی ـ به‌عنوان پدیده‌ای جدید ـ و انقلاب علمی بشر ـ به‌عنوان سیر طبیعی زندگی در طول زمان ـ معطوف می‌کند.
در حقیقت در این نمونه که دوره‌ای شصت‌ساله را پوشش می‌دهد، ۵/۵۷ درصد از کل کارها (از جمله مقاله‌ها، کتاب‌ها و رساله‌ها) در دهه حاضر نوشته شده‌اند. اینکه درصد بالایی از این افزایش به حوادث ۱۱ سپتامبر و پس از آن مرتبط باشد، یعنی رویدادهایی که توجه جوامع غربی را به مسلمانان در سراسر دنیا معطوف کرده است، امری قابل‌درک است. بااین‌حال جدا از نوسان‌های معنادار آماری و تک‌رویدادهای اثرگذاری همچون ۱۱ سپتامبر، انگیزه دوم انجام این تحقیق این فرضیه است که کارهای دانشگاهی غربی درباره اسلام و مسلمانان به شکل بی‌سابقه‌ای درحال‌افزایش هستند. بی‌شک این فرضیه به‌خودی‌خود سبب ابطال یا اثبات فرضیه‌های دیگر نمی‌شود. شکوفایی آماری بیان‌شده در بخش پیشین، تأکیدی بر وجود نقطه‌ای بحرانی یا حیاتی در دیدگاه غربی نسبت به اسلام و مسلمانان است. بررسی چندبعدی طولی و تحلیل روندها یا گرایش‌ها به‌منظور ارزیابی خاستگاه‌ها و چشم‌انداز این نقطه بحرانی، ضروری است.»
در مرحله کتاب‌نگارانه کنونی مولف تلاش کرده افزایش انبوه آثار از انتهای جنگ جهانی دوم به این سو را در صورت امکان‌پذیربودنِ دسته‌بندی متن براساس عنوان، طبق عناوین اصلی و عناوین فرعی آثار رده‌بندی کند. مولف می‌نویسد: «ما همواره با برخی افراد خارج از پروژه مشورت می‌کردیم تا متوجه شویم متون را به‌درستی رده‌بندی کرده‌ایم یا خیر. در حقیقت از به‌کاربردنِ هر نوع رده‌بندیِ ازپیش‌آماده پرهیز کردیم و از خط‌مشی‌های موضوعی که از دلِ خود واحدهای تحلیلی مورد مطالعه برمی‌آمد، پیروی کردیم.
در سه بخش آتی، وجوه تاریخی روابط بین مسلمانان، اسلام و غرب، وجوه ادراکی یا مفهومی گفتمان‌های غالب، و نیز رویکرد روش‌شناسانه به این تحقیق، از جمله مرور اجمالی یافته‌های تحقیق، به بحث گذاشته خواهد شد.»
کتاب «مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های غرب: تحلیل گفتمان کتاب‌نگارانه» نوشته سید سعیدرضا عاملی به ترجمه آریا متین با شمارگان هزار نسخه در ۱۶۶ صفحه به بهای ۸ هزار تومان از سوی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی منتشر شده است.
نظر شما