فرهنگ امروز/سعید رضادوست:

   1. مرگ؛ بزرگ­ترین حقیقت زندگی است و معلوم نیست ساعت قرارش را در چرخش بر کدام مدار، گذاشته. از همین رو است که گونه­‌ی مواجهه با آن چنین اهمّیّت یافته است. دوران مدرن را عصر تنهایی دم ِ مرگ، نام نهاده‌­اند. روزگاری که فرد ِ انسانی، در غیاب ِ حضور دیگران خرقه تهی خواهد کرد. تا پیش ازین، انسان­ها نسبت به مواجه‌ه­ی با مرگ این‌چنین غربت را حس نمی‌­کردند چرا که یا در جمع خانواده جام ِ مرگ را سر می­‌کشیدند و یا اینکه یقین داشتند، دیگرانی هستند که در لحظه­‌ی احتضار، حاضر باشند کنارشان. امّا دوران مدرن، عصر غیبت ِ دیگران در این ساحت نیز هست. پس باید برای کاستن از درد ِ مواجهه با مرگ و رساندن پشت ِ او به خاک، تدبیری اندیشید. یکی از راه­کارها سیاست ِ زمین ِ سوخته است. این سخن بدان معناست که فرد باید آن­چنان زندگی خوب، خوش و ارزشمندی داشته باشد که بر دل مرگ برای گرفتن ِ فرصت زندگی از فرد و عدم توانایی او در بهره‌­مندی از آن، حسرتی بزرگ باقی گذارد. کاری نمانده باشد که فرد می­‌خواسته آن را انجام دهد و امّا مرگ، فرصت ِ بودن و انجام دادن را از او ستانده باشد. باید به گونه‌­ای زندگی کرد که مرگ در مواجهه­‌ی با فرد و لحظه­‌ی احتضار ِ او، زمینی سوخته برای خویش را دریابد که هیچ ندارد تا او بستاند. هیچ حسرتی را نمی‌­تواند بر دل ِ شخص باقی گذارد. هرچه فرد، زندگی را آبادان­‌تر به سر رسانده باشد، مرگ، زمین ِ سوخته­‌تری تحویل خواهد گرفت.

    2.کار؛ را در معانی گونه­‌گونی به کار گرفته­‌اند. فعلی که در برابر انجام‌­اش بتوان دستمزدی را متصوّر بود؛ عملی که در تسلّط فرد قرار دارد و ... امّا شاید بتوان یکی از بهترین تعاریفی که از کار ارائه شده را در اندیشه‌­ی مولانا جلال‌­الدّین محمّد بلخی یافت که فرمود :

کار آن کار است ای مشتاق ِ مست

کاندران آن کار ار رسد مرگ­ات، خوش است

مولانا، فعل/ترک فعلی را کار می­‌داند که اگر در همان لحظه، مرگ بر در کوبید، شخص با این اندیشه که به بهترین وجه ممکن داشته وقت می­‌گذرانده با آن مواجه شود. به بیانی دیگر، کار باید موضوعیّت داشته باشد تا کار نامیده شود. آن­چه که انجام شود تا مطلوبی دیگر حاصل آید، در این سپهر، کار نامیده نمی­‌شود.

در زمین ِ مردمان خانه مکن

کار ِ خود کن، کار بیگانه مکن

مطابق با این گزاره، هر شخص را برای کاری آفریده‌­اند. کار ِ شخص الف با کار شخص ب متفاوت است و باید این­‌گونه باشد. چرا که استعدادها متفاوت است و غایات ذهن انسانی، گونه‌گون. باید به کار خویش مشغول تا بتوان زمینی سوخته را برای مرگ به جا گذاشت.

.3دکتر امیر ناصر کاتوزیان؛ استاد بزرگ حقوق، رادمردی و آزادگی در سال ۱۳۱۰ دنیا را هدیه گرفت. شاید این نگاشته از کم­‌شمار نوشتارهای این روزها باشد که سال زاده شدن استاد را درست می‌­نگارد. دیگران به اقتفای (عموماً) اطّلاعات فیپای کتاب­‌های تألیفی حضرت استاد، سال تولّد وی را ۱۳۰۶ می‌­نویسند در حالی که ایشان زاده‌­ی همان سالی هستند که نخست در این نوشته آورده شد. دلیل این امر نیز آن است که استاد در جوانی می­‌خواستند به کسوت قضاوت درآیند و امّا نداشتن حدّاقل سن مجاز، مانع از این امر می­‌شد. نتیجه آن­که به منظور رفع این مانع، استاد اقدام به گرفتن شناسنامه‌­ای جدید می­‌نماید که سن ّ ایشان را ۴ سال افزون­‌تر نشان بدهد. در نتیجه به اجبار زمانه، سال تولّد استاد در سند صادره از ثبت احوال، ۱۳۰۶ درج می­‌گردد.

استاد کاتوزیان این بخت ِ بزرگ را داشت تا بتواند محضر استادانی را درک کند که در روزگار ما با نگاهی اسطوره‌­ای به ایشان نگاه می­‌شود. گو این­که اصلاً ایشان در زمان و مکان ما نزیسته‌­اند. شاخص‌­ترین ِ این استادان، مرحوم سیّد حسن امامی، بزرگ استاد ِ حقوق و امام جمعه­‌ی سال­‌های پیش از انقلاب ۵۷ بود. امیرناصر کاتوزیان، این بخت را داشت تا کار خویش به همان معنای اخص که پیش از این آورده شد را به سرانجام رساند. تألیف تقریباً ۴۵ کتاب ِ مرجع ِ حقوقی، کاری است آن­چنان بزرگ که شاید به ندرت، تاریخ ِ حقوق ایران چنین مهمّی را به خود ببیند. کتاب­‌هایی که هریک، رویّه­ای برای وحدت در امر قضا را می­توانند ایجاد کنند. نیز نگاشتن نخستین پیش‌­نویس ِ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، آن هنگام که امام خمینی هنوز در پاریس بود، از جمله اقدامات مهم کاتوزیان بود. در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب، پای دگرگونی و شعار دگردیسی به صحن دانشگاه نیز کشیده شد و در این بین دکتر ناصر کاتوزیان، ۱۱ سال خانه­‌نشین شد و امکان حضور در دانشگاها را نیافت. هرچند شاید این دوره، فراغتی حاصل آمد تا به امر تألیف، همّت بیشتری گمارد و میراث گران­‌سنگی برای آیندگان برجا گذارد.

هرچند امیرناصر کاتوزیان را به نام استاد حقوق خصوصی می­‌شناسند، امّا دغدغه­‌ی حضرت استاد آن­چنان در پروراندن اندیشه‌­ی عدالت قدرتمند بود که پای او را به وادی فلسفه­­‌ی حقوق نیز کشانید. استاد بر خلاف بسیاری از حقوق­‌خوانان و وکالت­‌گرایان دانشکده­‌های حقوق ایران، از رویکرد پوزیتیویستی گامی فراتر نهاده و همواره محک عدالت در تعیین حکم را فرا دید ِ خویش داشت. ایشان همواره در پی آن بود تا نشانه‌­های روشن عدالت را بین سطرهای سیاه ِ قانون، بتوان دید و به میدان اجتماع کشاند.

نگاشتن ۴۵ کتاب مرجع ِ حقوقی، تدوین و تبیین و پروراندن اندیشه‌­ی حقوقی، تأثیر بی­‌بدیل بر ساحت قانون و حاکمیّت آن در اجتماع، دریافت درجه­‌ی یک علمی، پروراندن شاگردانی که دانش­کارانه می­‌نویسند و عدالت را فربه می­‌کنند و قبیله­‌ای مثال از این قبیل، ما را برآن می‌­دارد تا کلاه از سر برداشته و او را در عروج خویش، مشایعت کنیم.

" کار" ِ خویش را کرد و "زمینی سوخته" برای مرگ، باقی گذاشت.