به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا، ممیزی کتاب یکی از مباحثی است که شاید از روزهای نخستین چاپ یار مهربان در ایران مورد توجه بوده و دو طیف ناشر و ممیزین را با چالش های متعددی مواجه کرده است.

این امر البته استثناء هایی هم در برخی مقاطع همچون اوایل پیروزی نهضت مشروطیت و یا ابتدای سال های پیروزی انقلاب اسلامی دارد اما این زمان ها نیز کوتاه بوده و به دلایلی همچون بروز جنگ متوقف شده است.

اینکه ابرام بر ادامه و تداوم ممیزی کتاب در عصر ماهواره و اینترنت تا کی و چه زمانی می تواند مفید واقع شود؛ مبحثی است که در این مقال نمی گنجد اما واقعیت آن است که ممیزی اگر برحسب سلیقه باشد همچون گذشته همه دست اندرکاران این عرصه را دچار سردرگمی و حیرت می کند.

اما اگر سانسور ضابطه مند باشد، می توان گفت نویسنده، ناشر و اداره کتاب و حتی خواننده وضعیت خود را متوجه خواهد شد و اگر هم با آن ضوابط مخالف باشند، در عمل و برای انتشار کتاب به نحوی خود را با آن ضوابط تطبیق می دهند.

کارشناسان معتقدند که مشکل ممیزی کتاب در ایران شدت آن نیست، بلکه سلیقه ای و بی ضابطه بودن آن است که هزینه بسیاری بدون داشتن منافع دارد.

خوشبختانه این روند با روی کار آمدن دولت اعتدال کمی بهبود یافته و از شخص رییس کابینه تا تمامی اعضای دولت بر این امر واقف هستند که دیگر همچون گذشته نمی توان با وجود فناوری های نوین و پیشرفته احکامی بدون پشتوانه علمی صادر کرد.

رییس جمهوری در مراسم افتتاحیه بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران می گوید: «اگر کتاب می خواهد جامعه را در مسیر تعالی و پیشرفت قرار دهد باید با نقد توام باشد. کتاب و نقد، اندیشه و نقد متمم یکدیگر و مکمل یکدیگرند. کدام اندیشه است که بدون نقد و نقادی به پیش برود و کمال یابد و کدام نقدی است که بدون اندیشه بتواند مفید فایده باشد. در دنیای کتاب هم باید زمینه را برای نوشتن بهتر و آرام تر و آسان تر و بدون دغدغه فراهم کنیم.»

همچنین حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی در ۱۸ دی ماه جاری در جمع هنرمندان می گوید: «این دولت قصد ندارد ممیزی را در فرهنگ و هنر به صورت راه و مسیری که مانع کار هنرمندان باشد، ادامه دهد.

ممیزی باید در چارچوب قانون و هدفمند باشد؛ اگر قانون ابهام دارد، باید قانون و چارچوب شفافی را در اختیار همه قرار دهیم تا تکلیف همه روشن باشد؛ کار وزارت ارشاد باید تقریباً یک کار اداری باشد.»

این سخنان رییس قوه مجریه نشان از اهتمام ویژه کابینه اعتدال و توسعه در امر توسعه کتاب و فراهم کردن فضای نقد در جامعه دارد تا اصحاب فرهنگ و هنر همچون ۸ سال گذشته به خموشی خودخواسته دیگری نروند.

در دولت های نهم و دهم ، شاهد بی مهری های فراوانی به حوزه نشر بودیم که با ممیزی های بی پایه و اساس، گرانی کاغذ و غیره در هم آمیخت و ناشران را در وضعیتی دشوار قرار داد؛ در این دوره ناشران افزون بر مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، باید پاسخگوی نظرهای غیرکارشناسی می شدند که از بدنه یا خارج از دولت به حوزه نشر تحمیل می شد و طی یک ده گذشته دلسردی جویندگان و خوانندگان کتاب را نیز به دنبال داشت.

اظهارات رییس جمهوری به مناسبت ممیزی یا همان سانسور کتاب واجد این نکته عجیب بود که مخاطب این سخنان کیست؟ از عجایب ایران یکی هم این است که در بسیاری از موارد نمی توان مخاطب معینی را پیدا کرد، گویی که همه مخاطب هستند و هیچ کس نیست!

هر چند که این سخنان و ایده های رییس جمهوری از آن زمان تاکنون با مخالفت های طیف های سیاسی مخالف دولت مواجه شده و هر کدام سعی داشتند تا با ارتباط به موضوعاتی نامشابه این سخنان از پی دلسوزی رییس جمهوری را تخطئه کنند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی روز گذشته در مراسم یازدهمین سالگرد تاسیس نهاد کتابخانه های عمومی کشور با اشاره به سخنان رییس جمهوری درباره ممیزی گفت: آقای روحانی اصرار و تاکید دارند که مردم در ممیزی کتاب اظهار نظر کنند، بنده این نظر را می پسندم که مردم در هر کاری نظر دهند و آن را برای جامعه مفید می دانم اما این به معنای این نیست که ما به عنوان حکومت وظیفه ای نسبت به محتوای کتاب ها نداشته باشیم.

غلامعلی حداد عادل افزود: در دنیا هیچ کس نیست که بگوید همه کتاب ها برای مردم مفید است؛ مهم این است که ما آگاهانه و منطقی ضوابطی تعیین کنیم تا هر چیزی چاپ نشود. هیچ کشوری هم نیست که در آن کتابی سانسورشده و غیرمجاز وجود نداشته باشد بنابراین ما تنها کشور یا نخستین کشوری نیستیم که در دنیا کتاب چاپ نشده دارد منتها باید ممیزی عاقلانه باشد، ممیزی ماشینی نمی شود.

این سخنان در حالی بیان شد که گوینده منظورش را از ممیزی عاقلانه نگفت؟ برخی بر این باورند که شاید حداد عادل راهکاری علمی و برنامه ریزی شده دارد؛ که اگر اینچنین باشد به طور حتم وزارت ارشاد از آن استقبال خواهد کرد.

یک نویسنده معتقد است؛ معیارهای ممیزی کتاب باید شفاف تر برای ناشران و نویسندگان مشخص شود تا بتوان از دغدغه های آنان در این حوزه کاست.

امیرعباس نورمحمدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: هر نویسنده ای باید بتواند آثار خود را به طور جامع و کامل منتشر کند، نه اینکه بخشی از آثارش بدون معیار و قاعده ای سانسور شود.

وی با بیان اینکه موضوع ممیزی کتاب در سال های گذشته همواره از سوی مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بحث و نظرهای مختلف مواجه بوده است، اظهار کرد: در طول این سالها در فضای نشر شاهد بودیم، کتابی مجوز گرفته، ولی پس از چند ماه از انتشار، لغو مجوز شده و حتی از کتاب فروشی ها جمع شده، به نظر من این مسایل ناشی از نبود قانونی مشخص در این زمینه است. 

نورمحمدی با استناد به اینکه سالانه در کشور بیش از ۶۰ هزار کتاب منتشر می شود، ادامه داد: آیا این رقم کتاب ها همگی مورد بررسی قرار می گیرند و یا اینکه بررسی ها کارشناسی بوده و زیر نظر متخصصان امر صورت می گیرد، ممیزی کتاب از دغدغه های اصلی نویسندگان و ناشران است و باید اصلاح جدی در این زمینه صورت گیرد.

به گفته این نویسنده، نظارت و ممیزی از مباحث اصلی است، اگر تمام مسایل عرصه نشر به این موضوع خلاصه شود، به طور قطع به صنعت نشر و فرهنگ مکتوب لطمه خواهد زد.

نورمحمدی با اشاره به آسیب شناسی در حوزه کتاب، گفت: اگر نسبتی بین کتاب هایی که به صورت قانونی و زیرزمینی و غیرقانونی چاپ و توزیع می شوند در نظر بگیریم، متوجه می شویم که عمده کتاب های منتشره از مجاری قانونی مجوز گرفته و نباید دچار ممیزی شوند.

هم اکنون با گسترش فناوری اطلاعات و فراگیرشدن شبکه های مجازی، بخش قابل ملاحظه ای از مطالعه و خواندن مردم در صفحه های مانیتور و موبایل محدود شده و کمتر نسبت به مطالعه سنتی و تورق کتاب، اقدام می کنند اما با تمام این اوصاف هنوز بوی کاغذ و سیاهی جوهر، جان و دل را جلا می دهد و طرفداران و خوانندگان کتاب، اجازه غربت آن را نداده اند.دولت به خوبی به این نکته پی برده و سعی در جبران خسارات گذشته دارد اما این امر نیازمند همدلی تمامی مسوولان کشور است.