به گزارش فرهنگ امروز به نقل از شبستان؛ نورالدّین عبد الرّحمن بن احمد بن محمد معروف به جامی ،ملقب به خاتم الشعرا شاعر، موسیقی‌دان، ادیب و صوفی نام‌دار ایرانی تبار سده ۹ قمری است.
از طرف پدر نسبش به محمد بن حسن شیبانی، فقیه معروف حنفی سده ۲ قمری می‌رسد. خراسان کوچ کرد و در شهر جام با شهرت دشتی منصب قضاوت یافت و ماندگار شد.
روزگار کودکی و تحصیلات مقدماتی جامی در خرگرد جام، که در آن زمان یکی از تبعات هرات بود در کنار پدرش سپری شد. در حدود سیزده سالگی همراه پدرش به هرات رفت و در آنجا اقامت گزید؛ در همانجا به تعلم و تعلیم پرداخت و قسمت عمده حیاتش نیز در همانجا به سر آمد و از آن زمان به جامی شهرت یافت. وی در شعر ابتدا دشتی تخلص می‌کرد، سپس آن را به جامی تغییر داد که خود علت آن را تولدش در شهر جام و ارادتش به شیخ الاسلام احمد جام ذکر کرده‌است.
جامی مقدّمات ادبیات فارسی و عربی را نزد پدرش آموخت و چون خانواده‌اش شهر هرات را برای اقامت خود برگزیدند، او نیز فرصت یافت تا در مدرسه نظامیه هرات که از مراکز علمی معتبر آن زمان بود، مشغول به تحصیل شود و علوم متداول زمان خود را همچون صرف و نحو، منطق، حکمت مشایی، حکمت اشراق، طبیعیات، ریاضیات، فقه، اصول، حدیث، قرائت، و تفسیر به خوبی بیاموزد و از محضر استادانی چون خواجه علی سمرقندی و محمد جاجرمی استفاده‌کند.
در این دوره بود که جامی با تصوّف آشنا و مجذوب آن شد به‌طوریکه در حلقه مریدان سعدالدین محمد کاشغری نقشبندی درآمد و به تدریج چنان به مقام معنوی خود افزود که بعد از مرگ مرشدش (۸۶۰ ه ق برابر با ۱۴۵۵ م) خلیفه طریقت نقشبندیه گردید. پس از گذشت چند سالی جامی راه سمرقند را در پیش گرفت که در سایه حمایت پادشاه علم دوست تیموری الغ بیگ به کانون تجمّع دانشمندان و دانشجویان تبدیل شده بود. در سمرقند نیز نورالدّین توانست استادانش را شیفته ذکاوت و دانش خود کند. او که سرودن شعر را در جوانی آغاز کرده و در آن شهرتی یافته بود، با تکیه زدن بر مقام ارشاد و به نظم کشیدن تعالیم عرفانی و صوفیانه به محبوبیتی عظیم در میان اهل دانش و معرفت دست یافت.مزار عبدالرحمان جامی در شمال غربی شهر هرات
جامی به افتادگی و گشاده‌رویی معروف بود و با اینکه زندگی‌ای بسیار ساده داشت و هیچ گاه مدح زورمندان را نمی‌گفت، شاهان و امیران همواره به او ارادت می‌ورزیدند و خود را مرید او می‌دانستند. جانشینان الغ بیگ خصوصاً سلطان حسین بایقرا و امیر او علیشیر نوایی تا آخر عمر او را محترم می‌داشتند و اوزون حسن آق قویونلو، سلطان محمّد فاتح پادشاه عثمانی و ملک الاشراف پادشاه مصر از ارادتمندان او بودند.
آثارجامی شامل دو بخش است: نظم و نثر. نثر جامی شامل بهارستان و منشأت است و نظم او مشتمل بر مثنوی هفت اورنگ و دیوان های سه گانه.
بهارستان به عنوان یکی از آثار ارزشمند ادب فارسی، دربرگیرندۀ داستان ها و سخنان حکیمانۀ بسیاری است که منشأ و منبع بسیاری از آنها، عربی و برخی از آنها منقول از ایرانیان باستان است. جامی طبق سنت داستان نویسی کهن پارسی، حکایات و داستان های خود را از متون فارسی و عربی پیش از خود گرفته است.
وی نه تنها اشاره ای به سرچشمۀ این حکایت ها نکرده، بلکه ادعا کرده که از سخن هیچ کس بهره نبرده است. در این پژوهش سرچشمۀ ۱۰۹ حکایت و سخن حکیمانه از ۱۶۵ حکایت و حکمت موجود در بهارستان، در منابع عربی و نیز منبع ۴۲ مورد از این حکایات در منابع فارسی قبل از جامی یافت شده است .
بهارستان کتابی ارزشمند و تأثیرگذار در ادب فارسی است؛ علاوه بر اینکه داستان سرایان بعد از او ، از حکایت های آن بهره برده اند، بسیاری از عبارت ها و ابیات او به صورت ضرب المثل متداول شده است.
کتاب حاضر بر اساس نسخۀ وین ۱۸۴۶ و افست تهران ۱۳۴۸ به رشتۀ تحریر درآمده است.
نظر شما