به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی؛ زمانی کاروانسرا بوده و برای خودش برو و بیایی داشته اما بعد از دوره‌ای، انبار چوب، ژاندارمری و باشگاه ورزشی می‌شود، حالا هم دفتر میراث فرهنگی شده است.

 کاروانسرای رباط کریم یا حاج کمال زمانی محل استراحت مسافرانی بوده که از آنجا عبور می‌کرده‌اند و حالا وسط شهر رباط کریم قرار گرفته است و مغازه‌داران در کنار آن به کارشان مشغولند. گاهی تصمیم می‌گیرند کاروانسرا را در فیلمی ثبت کنند، گاهی هم بازدیدکنندگان داخل آن را ورانداز می‌کنند، حالا هم جشنواره‌های متفاوتی در آن برگزار می‌کنند تا مردم با لباس‌های قدیمی چند عکس در کنار دیوارهای آجری‌اش بگیرند و در آلبوم خاطراتشان بگذارند.

علیرضا حسین‌آبادی مدیر سابق میراث فرهنگی اسلامشهر و رباط کریم درباره این کاروانسرا به خبرنگار ایسنا می‌گوید: بخش‌های متفاوت این کاروانسرا در چند دوره‌ مرمت شده است اما کل جریان مرمتی آن از سال ۸۶ تا انتهای سال ۸۸ اتفاق افتاده و طی دو سال به صورت گسترده انجام شده است. پیش از این هم در سال ۶۲ تا سال ۶۸ دو بار به صورت اضطراری مرمت شده است.

او درباره حریم کاروانسرا و مسجد نزدیک آن که ارتفاعش بیشتر از بنا است و همچنین ساختمان‌های نیمه‌کاره‌ای که در کنار کاروانسرا در حال ساخت هستند، بیان می‌کند: ساخت مسجد دوره قانونی خودش را طی کرده است. آن مسجد سابقه تاریخی و بیش از ۱۵۰ سال قدمت داشته است البته اصل آن در چند دهه گذشته حتی قبل از انقلاب از بین رفته است. این مسجد چند مرحله تخریب و بازسازی شده که در آخرین مرحله در ۴۰ سال پیش ساخته شد و بعد از آنکه چند بار نشست کرد، به شکل امروزی درآمد.

حسین‌آبادی ادامه می‌دهد: برای احداث مسجد از طریق سازمان میراث فرهنگی اقدام کردند. آنچه از مسجد و از داخل کاروانسرا دیده می‌شود گنبد و گلدسته آن است که به دلیل رعایت معماری اسلامی منعی درباره آن وجود نداشته است.

او با بیان اینکه مدت‌هاست که از کاروانسرا دیدن نکرده و مسئولیتی در این قسمت ندارد، اظهار می‌کند: اگر ساختمان‌های اطراف کاروانسرا در حال ساخت هستند به دلیل کم‌لطفی شهرداری است؛ زیرا شهرداری مدیریت شهری محسوب می‌شود و طبق ماده ۱۰۲ قانون شهرداری یا تبصره ۵۵ ملزم هستند حریم‌های تاریخی را حفظ کنند و اگر این اتفاق نیفتاده است کم‌لطفی شهرداری است.

حسین‌آبادی همچنین درباره کاربری‌های این بنای تاریخی توضیح می‌دهد: این کاروانسرا بعد از اینکه خودرو وارد ایران می‌شود و ماهیت خودش را از دست می‌دهد کاربری‌های متفاوتی می‌گیرد. اول عشایر و گله‌داران در آن ساکن می‌شوند سپس به پاسگاه ژاندارمری تبدیل می‌شود و اوایل انقلاب هم به محل ورزشی تبدیل می‌شود و از حیاط آن به عنوان زمین فوتبال و والیبال و از شاه‌نشین آن هم به عنوان سالن وزنه برداری استفاده می‌شده است.

او ادامه می‌دهد: هشتی ورودی کاروانسرا را هم به زورخانه تبدیل می‌کنند. بعد از آنکه این بنا در سال ۵۸ ثبت ملی می‌شود، سازمان میراث فرهنگی متولی حفظ و نگه‌داری آن می‌شود و مرمت اضطراری را در زمان دکتر مختاری و پازوکی انجام می‌دهند. در سال ۸۰ که رباط کریم زیر مجموعه شهریار و زیر نظر اداره میراث فرهنگی کرج بوده است به عنوان دفتر میراث فرهنگی رباط کریم و زیر نظر کرج فعال می‌شود.

کاروانسرای «رباط کریم» یا «حاج کمال» در هسته مرکزی شهر رباط کریم قرار گرفته است. این کاروانسرا در دوران قاجار و سلطنت فتحعلی شاه توسط فرد خیری به نام "حاج کمال" برای استفاده مسافران ساخته و وقف شد.

مصالح به‌کاررفته در ساخت این بنا، آجر، گچ، سنگ، گِل و آهک است و دارای اسطبل، بارانداز، حیاط، ایوان‌ و ۲۴ اطاق است. بخش شاه‌نشین این کاروانسرا دو طبقه است. تزیینات به کاررفته در معماری این بنا شامل کاربندی‌های آجری در سقف هشتی و سردر ورودی و آجرکاری به اشکال مختلف در دیوارها و لچکی‌های ایوان‌ها و اتاق‌هاست.

کاروانسرای «رباط کریم» لوکیشن فیلم‌های بسیاری از جمله سریال «پرده‌نشین» بوده است.

ایسنا