فرهنگ امروز/ منوچهر دین پرست:
“دایره‌المعارف بزرگ اسلامی” هم اکنون در آستانه انتشار جلد بیست و دوم است. از چندی پیش و با تصمیم اعضای شورای علمی‌مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، ترجمه این اثر بزرگ علمی‌و فرهنگی در دستور کار مرکز قرار گرفت. لذا ترجمه عربی و انگلیسی این اثر از چند سال پیش آغاز شد و هم اکنون جلد هشتم به زبان عربی و جلد پنجم به زبان انگلیسی در دستور کار نشر مرکز قرار دارد.
سید کاظم موسوی بجنوردی، رییس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار اطلاعات درباره انتشار ترجمه انگلیسی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌گفت : ” دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌که در ترجمه انگلیسی با عنوان “اسلامیکا” معروف است در قراردادی میان مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌و موسسه مطالعات اسماعیلی لندن ترجمه می‌شود و انتشار این اثر به این دلیل صورت گرفت که تا کنون محققان برای استفاده از دانشنامه اسلامی‌به “دانشنامه اسلام” چاپ لیدن رجوع می‌کردند که بیشتر مدخل‌های آن توسط دانشمندان اسلام شناس غربی و مستشرقان تالیف شده بود ولی اکنون با این کار ، ما با دایره‌المعارفی رو‌به‌رو هستیم که توسط محققان مسلمان ایرانی فراهم شده است”.
بجنوردی در ادامه این گفت و گو به اشاره به این نکته که این اثر جایزه بیست و هشتمین جشنوارۀ بین المللی کتاب سال جمهوری اسلامی‌ایران را نیز به خود اختصاص داد گفت: “ویژگی مهم اسلامیکا در نگاه و رویکرد شیعی آن است. ما به عنوان کشوری مسلمان که دارای تمدن کهنی نیز هست چنین رویکردی در سنت دایرةالمعارف نویسی نداشتیم و میراث مکتوب اسلامی‌ما به زبان انگلیسی از چنین اثری بی بهره بود”.
به گفته رییس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی”در کنار دیگر فرهنگ‌ها و دایرة‌المعارف‌‌های اسلامی‌که بر اساس مذهب اهل سنت نوشته شده‌اند، اسلامیکا نقش مکمل را خواهد داشت”.
وی افزود: “جنبه مکمل که به آن اشاره کردم بیشتر برای این است که به نیازهای مخاطب غربی پاسخی متفاوت از سنت فرهنگ نویسی و جریان دایرةالمعارف نویسی موجود در جهان اسلام که بر محور زبان عربی و مذهب اهل سنت و جماعت سامان یافته است، داده شود”.
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌به زبان انگلیسی با سرویراستاری کاظم بجنوردی (سرویراستار نسخه فارسی) در تهران و ویلفرد مادلونگ و فرهاد دفتری (سرویراستار نسخه انگلیسی) در لندن و نیز با نظارت علمی‌صادق سجادی، احمد پاکتچی و رضا شاه کاظمی‌تدوین می‌شود.هم اکنون این دایره‌المعارف با عنوان Encyclopaedia Islamica(با اختصار EIs) توسط چاپخانه بریل در شهر دانشگاهی لیدن هلند منتشر می‌شود.
فرهاد دفتری متخصص در تاریخ شیعه اسماعیلی است. او مدخل‌هایی را در دانشنامه جهان اسلام و ایرانیکا و دانشنامه اسلام نوشته‌است.
ویلفرد فردیناند از اسلام‌شناسان معاصر است. او در خلال سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۸ استاد اسلام‌شناسی در دانشگاه شیکاگو بود. همچنین در سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۸ استاد کرسی مطالعات اسلامی‌در دانشگاه آکسفورد بود. بجنوردی همچنین به علوم مختلفی که این دایره‌المعارف آنها را در بر می‌گیرد اشاره کرد و گفت : “اسلامیکا همه علوم مربوط به تاریخ جهان اسلام را در برمی‌گیرد. از پزشکی و فیزیک تا فقه، اصول، فلسفه، موسیقی، معماری و همه هنرها. همه آن‌چه در حوزه فرهنگ جهان اسلام قرار دارد، در این دایرةالمعارف است. اگرچه باید تاکید کنم که ترجمه و برگرداندن این‌ها به زبان انگلیسی کار بسیار مشکلی است، چون متخصصان زیادی را می‌طلبد و دقت علمی‌و تجربه کافی در آن حرف نخست را می‌زند”.
بجنوردی همچنین به انتشار جلد بیست و دوم دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌اشاره کرد و گفت : تمام تلاش و همت اعضای مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌این است که با سرعت بیشتری کار انتشار این مجموعه ارزشمند را به انجام برسانیم ولی ما با اینکه دارای شورای عالی علمی‌متشکل از چهل و شش نفر از مدیران بخش‌ها و مشاوران علمی‌و ویراستاران ارشد هستیم ، با مشکل مالی شدیدی رو به رو هستیم که باید اعلام کنم بیش از یک سال است که حق التالیف مولفان را نتوانسته ایم پرداخت کنیم. با اینکه امسال تاریخ جامع ایران را در بیست مجلد منتشر کردیم اما همچنان در صورتی که این مشکلات مالی حل و فصل نشود کار با کندی پیش می‌رود ولی به هیچ عنوان کیفیت را قربانی کمیت نخواهیم کرد. این مرکز دارای اعضای هیات علمی‌ارجمندی است که نظیر آن در ایران نیست اگرچه برخی از اعضای علمی‌این مرکز در طول این سالها از دنیا رفتند که می‌توان به محمدحسن گنجی، عبدالحسین زرین کوب، ایرج افشار یزدی، عنایت الله رضا، احمد تفضلی، شرف الدین خراسانی، محمدابراهیم باستانی پاریزی و عباس زریاب خویی اشاره کرد. اما هم اکنون نیز فرهیختگانی چون فتح الله مجتبایی، غلامرضا اعوانی، غلامحسین ابراهیمی‌دینانی، مهدی محقق، ژاله آموزگار، عزت الله فولادوند، سیدمصطفی محقق داماد، داریوش شایگان، محمدعلی موحد، محمد مجتهد شبستری و سیدجواد طباطبایی با این مرکز همکاری دارند”.
به گفته بجنوردی، “در مجلد بیست و دوم، دکتر علی اکبر ولایتی، عضوشورای عالی علمی‌مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی‌و رییس مرکز تحقیقات استراتژیک، مدخل «آیت‌الله خامنه ای» را برای «دایره‌المعارف بزرگ اسلامی» نوشته اند. این مدخل در ۲۸۰ صفحه نوشته شده است. مدخل مورد نظر، زندگی مقام معظم رهبری را از تولد تا هنگامی‌که ایشان به مقام رهبری انقلاب رسیدند مورد توجه قرار داده است”. وی درمورد جایگاه “تاریخ جامع ایران” که چند ماه گذشته منتشر و مراسم رونمایی از آن توسط آیت‌الله‌هاشمی‌رفسنجانی صورت گرفت گفت : “پروژه نگارش “تاریخ جامع ایران” که بسیار نفیس و ارزشمند منتشر شد و تالیف آن بیش از ده سال تالیف آن وقت برد با استقبال خوب استادان و فرهیختگان مواجه شد و روند خرید این اثر هم قابل توجه است به طوری که امیدوارم چاپ بعدی این اثر نیز به زودی انجام دهیم”.
رییس مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی‌در ادامه به برخی از دانشنامه‌های مرکز که در دست اقدام است اشاره کرد و گفت : “هم اکنون دانشنامه ایران باستان؛ دانشنامه زبان و گویش‌ها؛ دانشنامه خلیج فارس؛ دانشنامه تهران بزرگ؛ دانشنامه حقوق؛ دانشنامه فرهنگ مردم ایران؛ و دانشنامه هنر را در دست تالیف و بررسی داریم که امیدوارم هر کدام از این دانشنامه‌ها مانند تاریخ جامع ایران سندی از هویت ملی ما باشد”.
بجنوردی در پایان این گفت و گو اظهار داشت: “جلد چهارم دانشنامۀ ایران که از مدخل‌های اسمیث تا اقیانوس شناسی را در برمی‌گیرد نیز به تازگی منتشر شده است.دانشنامۀ ایران نخستین دانشنامۀ تفصیلی به زبان فارسی است که با توجه به نیازهای اکنون و آیندۀ همۀ فارسی زبانان چه در ایران و چه خارج از ایران به مرجعی جامع، موثق و ناظر به همۀ دانش‌ها و معارف بشری طراحی شده است”.
روزنامه اطلاعات
نظر شما