فرهنگ امروز/ احمد ملکوتی خواه؛

ابوالحسنی، سید رحیم (۱۳۹۴)، کارکردهای تشکل‌های دانشجویی تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم./ زندگی دانشجویی سرشار از تجربه‌های فراوان و ارزشمند است. این تجربه‌ها در خلال زیر سیستم‌هایی در دانشگاه شکل گرفته و سلوک دانشجوی را سامان می‌دهد که یکی از آنها تشکل‌های دانشجویی است. این تشکل‌ها نهادی مهم و موثر در زندگی دانشگاهی و دانشجویی هستند که نمی‌توان بدون توجه و درک آنها به فهم درستی از دانشگاه و دانشجو دست یازید. مطالعه و بررسی این تشکل‌ها از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است که متولیان امر دانشگاه و آموزش عالی در ایران باید بدان توجه ویژه نمایند.

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با توجه به ماموریت خود در مطالعات فرهنگی و اجتماعی نهاد دانشگاه و علم و آموزش عالی سعی کرده موضوع تشکل‌های دانشجویی را مورد بررسی قرار دهد. ترجمه کتاب‌ تشکلهای صنفی دانشجویی (۱۳۸۶) و کتاب تشکل‌های دانشجویی (به اهتمام محمدجواد جاوید، ۱۳۸۹) بخشی از فعالت‌های این پژوهشکده در خصوص تشکل‌های دانشجویی بوده که به چاپ رسیده است. کتاب تشکل‌های صنفی دانشجویی در چهار فصل ساماندهی شده است. در فصل اول کاریردهای انجمن دانشجویی در کشورهای مختلف آمده است. در فصل دوم بخشی از مهم ترین بحثهای مربوط به انجمنهای صنفی دانشجویی در قالب چند مقاله گزارش می‌شود. در فصل سوم مهمترین خطوط و رویه‌های اجرایی این تشکلها بیان می‌گردد. و در نهایت در فصل آخر نیز برخی از متون و اسناد مربوط به تشکلهای صنفی دانشگاه‌های مختلف دنیا ارائه می شود.

کتاب تشکل‌های دانشجویی شامل سیزده مقاله می‌باشد که در چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول با عنوان تشکل‌های دانشگاهی و تولید دانش سه مقاله «اجتماعات علمی و تولید دانش»، «دانشگاه، دگرگونیهای اجتماعی و رویکردهای جدید» و «تأثیر تشکل و صنف بر توسعه و تولید دانش در دانشگاه» آمده است. فصل دوم با عنوان ویژگیها و کارکردهای کانونهای دانشجویی نیز شامل دو مقاله «بازخوانی یک تجربه: شکل‌گیری نهادهای دانشجویی جدید» و «ساختار تشکل‌های دانشجویی فرانسه» می‌باشد. مقاله‌های «تشکل‌های دانشجویی و حفظ هویت در فرایند مدرنیسم»، «بررسی لایه‌های پنهان هویت دانشجویی با تکیه بر نظریه گسستهای اجتماعی»، «زندگی دانشجویی به عنوان یک دوران گذار»، «بهداشت روانی و جمعیتهای دانشجویی» و «قواعد بازی عمل جمعی و حقوق صنفی دانشجویی» فصل سوم را تشکیل می‌دهند. فصل چهارم نیز شامل سه مقاله «آسیب شناسی جایگاه انجمنهای علمی دانشجویی در دانشگاههای ایران» «آسیب شناسی تشکلهای دانشجویی» «وضعیت انجمنهای دانشجویی در دانشگاه تهران» است. در انتهای کتاب نیز مجموعه‌ای از آیین نامه‌ها و دستور العمل‌های مختلف به عنوان ضمیمه ارائه شده است.

اخیراً نیز این پژوهشکده کتاب کارکردهای تشکل‌های دانشجویی؛ دانشگاه‌های تهران را منتشر کرده است. این کتاب در ۴۳۱ صفحه و در هفت فصل و به همت و تلاش آقای دکتر سید رحیم ابوالحسنی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران پیشروی علاقه‌مندان مطالعات دانشگاه و آموزش عالی ایران قرار گرفته است. تلاش مؤلف معطوف به فهم کارکردهای تشکل‌های دانشجویی از طریق حضور در میدان تحقیق بوده است و مسئله خود را اینگونه بیان می‌کند « نیازهاری کارکردی کدامند؟ و تشکل‌های دانشجویی برای تأمین این نیازها چه اقداماتی انجام می‌دهند؟ و کاردهای آنها در حوزه‌ها مختلف چگونه است؟» این کتاب ثمره پژوهشی با همین نام بوده که به سفارش پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی به سرانجام رسیده و تشکل‌های چهارگانه (انجمن‌های علمی، کانون‌های فرهنگی، شورای صنفی و تشکل‌های سیاسی) موجود در هفت دانشگاه مربوط به وزارت علوم واقع در شهر تهران (دانشگاه تهران، امیر کبیر، بهشتی، تربیت معلم، صنعتی شریف، علامه طباطبایی و علم و صنعت) را به عنوان جامعه آماری خود برگزیده است. همچنین دانشگاه خواجه نصیر و پیام نور نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند. در این تحقیق از دو روش کیفی و کمی و در روش کیفی از تکنیک مصاحبه گروهی متمرکز استفاده شده است.

در فصل اول ضمن بیان مسئله و ضرورت پژوهش به فرضیات، چارچوب نظری و تعاریف و مفاهیم توجه شده و توضیحاتی درخصوص روش مورد استفاده در این پژوهش ارائه شده است. پس از بحث‌های نظری در تعریف گروه اجتماعی، مبانی کارکرد گروه‌های اجتاعی، مبانی سیستمی تشکل‌های دانشجویی، انواع کارکردهای گروه‌های اجتماعی و کاردکردهای آشکار و پنهان تشکل‌های دانشجویی از موضوعاتی است که در فصل دوم بدان پرداخته شده است. در فصل سوم کارکردهای مورد انتظار و اقدامات تشکل‌ها بیان شده است. در این فصل در سه بخش کارکردهای مورد انتظار در حوزه رفاهی، اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم (نتیجه‌گیری) کتاب شامل شش بخش می‌باشد. در این پنج بخش ابتدایی به کارکردهای صنفی، اجتماعی، فرهنگی و ایدئولوژیک، کارکردهای آشکار و پنهان، کارکردهای مثبت و منفی پرداخته شده و در بخش ششم مشکلات و موانع این تشکلها مورد بررسی قرار گرفته شده است. در فصل هفتم نویسنده به جمع بندی از کلیه مباحت مطرح شده ارائه می‌نماید و ویژگی های شخصیتی اعضاء تشکل‌ها و کارویژه هریک از تشکل‌ها را بیان کرده است. وی تلاش نموده تا کارویژه‌های همه تشکل‌ها را ذیل چهار کارویژه صنفی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بیان نماید. از نکات قابل توجه این کتاب این است که در انتهای فصل آخر بیست راهبرد و راهکار در جهت بهبود علمکرد تشکل‌های دانشجویی آمده است. امید است این سه‌گانه علاقه‌مندان به موضوع دانشگاه و آموزش عالی در ایران را در درک و فهم مسائل و مشکلات این حوزه یاری رساند.

منبع: سایت انسان شناسی و فرهنگ