آیت الله علی اکبر رشاد آخرین سخنران این همایش گفت: گرایش و نگرش کربن در حوزه حکمت اسلامی معطوف به حیث باطن گرایی تفکر شیعی و حکمت اسلامی است. او در دیانت اسلامی و مکتب اهل بیت و حکمت اسلامی عناصری را شناسایی کرده که برایش ارزشمند بوده و همین عنصر نظر او را به حکمت اسلامی جلب کرده است.

وی افزود: ما نباید فقط به عالم و صورت عالم نگاه کنیم. این عالم کالبد روحی دارد و اینکه ما مشاهده می کنیم صورت و ظاهر حقیقی است که حقیقت آن باطن آن است.

آیت الله رشاد ادامه داد: قرآن کریم سه مرتبه دارد. مرتبه اول صورت و مرتبه لدینایی است که در این مرتبه هیچ خطایی وجود ندارد. مرتبه دوم مرتبه لدنایی است که در این مرتبه هم به دلیل مقام تعبیر و تاویل خبط و خطا راه ندارد اما مرتبه سوم مرتبه لدناسی است که در این مرحله قرآن به ساحت انسانی تنزل پیدا کرده و در معرض آسیب و آفت قرار می گیرد. در روایات بسیاری هم تاکید شده که خداوند در قالب قرآن برای انسان تجلی شده است. وسائطی هم که قرآن را به ساحت انسان آورده اند مطهر و معصوم هستند. هر کدام از این مجاری و وسایل تبیان کل شیئی هستند به این معنا که اگر فقط قرآن را داشته باشیم و به دیگر مجاری مراجعه نکنیم همه حقایق قابل دسترسی است. عقل، فطرت و سنت هم این ظرفیت را دارند در صورتی که دست نخورده باشد.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: قرآن هم جامع است و هم تبیان کلی شیئی و هم نور مبین  است ولی قرائت پذیر نیست و وقتی به ساحت انسانی می رسد قهرا ما نمی توانیم همه حقیقت را دریافت کنیم. اینجاست که انسان محتاج منابع می‌شود. ما انسانها چون از هر مجرا و منبعی دریافتی داریم باید همه منابع را کنار هم قرار دهیم تا شاید چیزهایی که کنار هم قرار می گیرند تبیان کل شیئی شود لذا راه معرفت برای ما باز است. معصومین هم وجود لدینایی دارند ولی وقتی در مقابل ما قرار می گیرند و حرف می زنند مثل ما می شوند تا ما از رسیدن به آنها ناامید نشویم و بتوانیم به مرتبه آنها دسترسی پیدا کنیم. به همین دلیل همه سه مرتبه ای که برای قرآن ذکر شد برای معصومین هم قابل بحث است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه صحبتش به توضیح نظرات خود درباره هانری کربن پرداخت و تصریح کرد: درباره هانری کربن دو گونه می توان سخن گفت. گونه اول این است که نوعی نگاه سلبی به رفتار و افکار آن داشته باشیم. از این زاویه افرادی مثل کربن و رنه گنون موضع سلبی دارند البته منظور از نگاه سلبی بعد منفی آن نیست بلکه به این معنی است که نظریات آنها شورشی علیه غرب مادیت زده و بریده از وجوه هستی است. آنها دنبال حقیقت و نور هستند. کربن و امثال او نشان بیداری دگرباره انسان غربی و خواب زده هستند. انسانی که خویشتن الهی خود را گم کرده و خود را خدا می داند. به عبارتی آنها نماد رجعت به خدا و معنا در پاسخ به ندای درونی فطرت هستند. کربن نماد بازگشت به خویشتن الهی و انسانی است اما گونه دیگر نگاهی که می توان به کربن داشت نگاه ایجابی است به این معنا که افرادی امثال کربن تاریخ خود را ترک می کنند و به تمدن دیگری می روند. آنها فکر می کنند رها شده اند. در واقع وجود آنها برای ما یک معنا و پیام دارد آن هم پیام پایایی، پویایی و سرزندگی حکمت اسلامی و صدرایی است. آنها گم شده خود را در حکمت اسلامی یافته اند. این گونه شخصیت ها علامت تشنگی انسان معاصر است. آنها اعتراف می کنند که گمشده خود را یافته اند ما هم باید به اعترافات آنها توجه کنیم و قدر بدانیم. همچنان امت ما باید اهتمام خاصی به میراث قوی معنوی و حکمت داشته باشد.

آیت الله رشاد اضافه کرد: با وجود همه حرف هایی که درباره کربن زدم لازم است این نکته را هم تذکر دهم که افرادی امثال او الگوی مناسبی برای ما نیستند یعنی ما نمی خواهیم او را الگوی خودمان کنیم چرا که او هم یکی هست مثل ما که گمشده خود را نزد علامه طباطبایی یافته است. به عبارتی می توان گفت معرفت واسطه است ولی منبع نیست. ما نمی توانیم فهم هرمنوتیکی از آنها داشته باشیم همانطور که نمی توانیم از آثار مجتهد شبستری هرمنوتیک را فهم کنیم چون هنوز نمی دانیم که خودش معنی آن را فهمیده یا نه. خلاصه کربن و امثال او وسائط هستند و می توانند الگوی جوانان فرانسه باشند ولی الگوی جوانان ایرانی خیر.

این استاد حوزه در پایان گفت: ما خودمان الگو و منابعی مثل آثار ملاصدرا، علامه طباطبایی و آیت اله جوادی آملی داریم. نسخه شفابخش جوانان ما در دست سیدحسین نصر، کربن و رنه گنون نیست. نسخه شفابخش ما در دستان ملاصدرا، ابن سینا و فیلسوفان نوصدرایی است. لازم است که ما آثار افرادی چون آیت الله جوادی آملی و شهید مطهری را مطالعه کنیم چنین آثار به راه آب مستقیم و خزانه اصلی دسترسی دارند و برداشت کرده اند.