به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر، علی پارسانیا و مجتبی همتی فر دانشجویان دکترای فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تربیت مدرس و مشهد در نشست نقد سند ۲۰۳۰ از منظر تعلیم و تربیت اسلامی به ارائه مقاله «مقایسه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با سند آموزش ۲۰۳۰» پرداختند.

علی پارسانیا با بیان اینکه منظر ما از سند۲۰۳۰ فقط تربیت است، گفت: اگر از منظر حقوقی هم به این سند نگاه کنیم شاید بین استفاده از تجارب جهانی و استفاده ازاسناد بین المللی تفکیک قائل شویم. امروز اسناد بین المللی ابزار حکمرانی هستند. البته حکمرانی امروز از جنس حکمرانی نرم هستند. شاید رد مطلق یا پذیرش مطلق برای استفاده از تجارب جهانی را نپذیریم اما مواجهه با اسناد بین المللی را بپذیریم.

وی افزود: امروز در تحریم های آمریکا بر علیه حقوق بشر ایران استنادی بر کنوانسیون حقوق بشر نیست. اعلامیه حقوق بشر و کنوانسیون های بعد از آن گفتمان حاکمی را ساختند که از آن وارد قدرت سخت می شوند. رهبر انقلاب با سند ۲۰۳۰ مخالفت کرده اند و در استفاده از تجارب جهانی چنین نظری ندارند.

پارسانیا در مواجهه با پذیرش اسناد بین المللی پنج رویکرد را بیان کرد و گفت: تقلید، انتقال گزینشی، انتقال مولد و خلاق، انتقال تحمیلی و انتقال اختیاری انواع مواجهه با اسناد بین المللی هستند.

وی افزود: نطفه نظام آموزش و پرورش ما با تقلیدگرایی بوده است. در زمان عباس میرزا دانشجویان ایرانی به اروپا می رفتند و تحصیل می کردند و نظام آموزشی غربی را وارد می کردند. بعد از عباس میرزا، امیرکبیر هم چنین رویه ای را در پیش گرفت. میرزا حسن رشدیه وارد انتخاب گزینشی می شود زیرا روش ها را می گیرد اما محتوا را به صورت اسلامی حفظ می کند اما همچنان روح تقلید گرایی در مواجهه رشدیه وجود دارد. اوج تقلیدگرایی در دوران رضاخان بود که مباحث دینی از دروس حذف شد و زبان انگلیسی بدون اینکه بدانیم چرا و چگونه تدریس شد.

 وی ادامه داد: کارشناسان وزارت فرهنگ که دبیرستان های ما را طراحی می کنند، فرانسوی هستند. دیگران برای ما برنامه ریزی کردند. بعد از انقلاب اسلامی هم مشکل ما نظام آموزشی تقلیدی بود. سیستم غربی ها بروزرسانی شده و از این حیث تحول در نظام آموزشی اهمیت پیدا می کند.

پارسانیا بیان کرد: سند تغییر بنیادی در نظام آموزشی در سال ۶۷ تصویب و اجرایی می شود. در سال ۹۰ سند تحول نوشته می شود که دارای دو مساله اصلی است. اول اینکه نظام آموزشی ما کاملا تقلیدی است و باید با توجه به مبانی ارزشی و نیازهای خودمان سند بنویسیم. باید توجه کنیم که تاثیر اعم از وابستگی و یک نوع خاص وابستگی تاثیر است. دوم اینکه تاثیر پذیرفتن از تجارب جهانی می تواند در معانی قابل پذیرش باشد اما ما چارچوب تدوین و تحلیل سیاستهای وارداتی را نیاز داریم که این چارچوب را به طور مدون در اختیار نداریم.

به گفته وی در شورای عالی انقلاب فرهنگ و شورای عالی آموزش و پرورش به شکل گعده ای و جلسه ای متناسب با تخصص و تجربه کسانی که عضو هستند، تصمیم گیری می شود.

وی اضافه کرد: ما باید از جنس مبانی فلسفی به اصول و سیاستهای کلان دست یابیم و با سیاستهای خرد و اجرایی به شاخصهای اجرایی برسیم. این فرآیند چارچوبی است که از وضع موجود به وضع مطلوب برسیم.

اسناد ۲۰۳۰ اهدافی در هم تنیده دارد

مجتبی همتی فر هم بیان کرد: مجموعه اسناد ۲۰۳۰ فقط مربوط به حوزه آموزش نیست و اهدافی در هم تنیده را شامل می شود که در توجه به حوزه آموزش، نمی توانیم به سایر حوزه ها هم بی توجه باشیم. اکنون شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرده که سند را ملغی اعلام کردیم؛ اولا این سند به تصویب نرسیده بود که بخواهد ملغی شود. تنها مصوبه سند ۲۰۳۰ مربوط به مصوبه هیات دولت درباره کارگروه ملی سند ۲۰۳۰ درباره آموزش بود که ملغی شد و اکنون حوزه آموزشی سند ۲۰۳۰ در کشور اجرا نمی شود اما این سند در هم تنیده است و در حوزه زنان در حال پیگیری است.

همتی فر یادآور شد: برای تحلیل ۲۰۳۰ رویکردهای مختلفی را می توان نقد کرد: رویکرد به مثابه سند درون متنی مانند مباحثی که در این نشست مطرح شد، رویکرد برون متنی که اسناد پشتیبان آن را نشان می دهد، رویکرد فرامتنی که ماهیت نهادهایی که به این منظومه رسیدند را بیان می کند، رویکرد خوشبینانه که به اسناد وارداتی خوشبین است. همچنین می توان از منظرهای دیگر مانند زنان و محیط زیست به این سند وارد شد.

وی اظهار کرد: ما در اسناد ۲۰۳۰ با مفاهیم تخصصی مواجهه هستیم که بدون توجه به عمق مطلب و تفاوت اشتراک لفظی در تحلیل دچار خطا می شویم در حالیکه در بعضی از نقدها به طور جزیی وارد مفاد شده و به کلیت اسناد و در هم تنیدگی شبکه مفاهیم توجه نشده که باعث خطا می شود. اگر از یک زاویه وارد و تحلیل شویم و آن را در کنار بقیه بخش ها نبینیم نمی توانیم متوجه نقاط قوت و ضعف ها شویم.  

همتی فر بیان کرد: در بررسی منصفانه از اسناد ۲۰۳۰ می توان درس های محتوایی و ساختاری از آن گرفت که مورد غفلت واقع شده است.

وی با اشاره به تطبیق سند ۲۰۳۰ با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفت: رویکرد سند ۲۰۳۰ سکولار و لیبرال و رویکرد سند تحول دینی است. چارچوب فکری پشتیبان ۲۰۳۰ فعالیت های حقوق بشر،نظریه توسعه پایدار و نظریه یادگیری است و سند تحول قانون اساسی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و فلسفه تربیت است. زندگی آرمانی در ۲۰۳۰ زندگی مرفه و عادی (شهروند جهانی) اما در سند تحول حیات طیبه است.

پاسانیا هم ادامه داد: مصادیق در سند۲۰۳۰ آموزش صلح و تساوی جنسیتی و مصادیق سند تحول بنیادین تربیت سیاسی جامع و عدالت جنسیتی است. نوع مواجهه دولت ایران در برابر سند ۲۰۳۰ خودباختگی و عزم جدی در اجرایی سازی و در سند تحول عدم باورجدی به این سند و عدم عزم برای اجرای سازی بوده است.

همتی فر هم با اشاره به درس های ۲۰۳۰ در سندنویسی و اجرای بومی گفت: یکی از این تجارب چرخش از حکمرانی سخت به حکمرانی نرم است. در مجموع اسناد ۲۰۳۰ به جای اجبار رایج با سازوکارهای نرم کشورها را به سمت اجرایی کردن پیش می برند.

وی بیان کرد: یکی از وجوهی که به لحاظ ساختاری آموزنده است، پیش بینی سازوکارهای اجرایی است. در سند ۲۰۳۰ در ذیل اهداف، شاخص هایی طراحی شده که در شاخص های جهانی ملاک رتبه بندی کشورها و حمایت از آنهاست. بعد از ابلاغ سند، سامانه پایش سند هم طراحی شد. با این روش به صورت نرم کشورها را به سوی اجرایی کردن سند سوق می دهند.

وی افزود: اما در سند تحول شاخصی برای ارزیابی میزان تحقق اهداف وجود ندارد. حتی بعضی از مفاهیم سند تحول شاخص پذیر نمی شوند.

وی اضافه کرد: اکنون سند تحول بعد از گذشت چند سال هنوز به گفتمان تبدیل نشده و فقط عنوان شده سند باید اجرایی شود اما مفاد آن مشخص نشده است، اما سند ۲۰۳۰ دارای ادبیات همه فهم است و دارای واژه های ثقیل فلسفی وجود ندارد.

همتی فر افزود: یکی از اشکالات جدی در مجموعه اسناد ما و سند تحول، مطالعاتی است که شناسایی وضع موجود را می کرده و پشتیبان سند تحول بوده اما متعلق به ۱۰ سال پیش است و اکنون هنوز اجرایی نشده اما وضع موجود تغییرات داشته است. همچنان که مسائلی مانند عدالت که با سند ۲۰۳۰ مشترک است در سند تحول، بحث نشده است.

وی در پایان سخنانش گفت: بعضی از ارزش ها و مسائل جدی در سند ۲۰۳۰ آمده است و به نقاط تاکیدی و مسائل کانونی پرداخته که می تواند درسی برای ما باشد تا نقاط مغفولی که مزیت ۲۰۳۰ برای ما محسوب می شود در سند تحول ببینیم.