به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ فاطمه مهری، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی که تصحیح او از کتاب «خواص الحیوان» به مرحله دوم سی‌وپنجمین دوره کتاب سال در گروه ادبیات راه یافته است، در گفت‌وگویی درباره این کتاب گفت: کتاب «خواص الحیوان» ترجمه‌ای از یک اثر عربی با اسم «حیات الحیوان» است که در قرن هشتم هجری و به قلم دانشمند شناخته شده‌ای به نام «کمال‌الدین دمیری» نگاشته شده است. این کتاب در اصل کتابی است که در حوزه جانوارشناسی طبقه‌بندی شده و همانطور که از نام آن هم پیداست، درباره حیوانات است، اما صرفا به مسئله حیوانات از نظر جانورشناسی نپرداخته، بلکه راجع به تاریخ، ادبیات، حدیث، دین و هر آنچه که در این حوزه‌ها به حیوانات مربوط است در کتاب حیات الحیوان گرد آمده است.
وی ادامه داد: چیزهای دیگری هم مثل پزشکی و تعبیر خواب و مسائل مختلف در این کتاب آمده است. کتاب تقریبا مثل یک فرهنگ تنظیم شده است، به این ترتیب که ابتدا اسم حیوان ذکر شده، بعد توصیفاتی راجع به آن آورده است، درمورد خواص دارویی اجزای مختلف بدن آن حیوان حرف زده، اگر حدیث یا اشاره فقهی، ماجرای تاریخی یا در ادبیات عرب نکته‌ای درباره آن حیوان وجود داشته، همه این‌ها را آورده و حتی درباره تعبیر خواب که اگر آن حیوان را در خواب ببینید، چه تعبیری دارد هم اضافه کرده است.
مهری درباره ترجمه فارسی این اثر اضافه کرد: این کتاب را شخصی به اسم محمدتقی تبریزی در دوره صفوی به فارسی برگردانده ولی به جای اینکه کل کتاب را ترجمه کند، به ترجمه خلاصه‌ای از کتاب پرداخته که بیشتر، مطالبی که راجع به خواص حیوانات بوده را گرد هم آورده و نام این ترجمه را هم به خواص الحیوان تغییر داده است. کتاب یک اثر منثور ترجمه شده است که من متن فارسی آن را تصحیح کرده‌ام، البته از کتاب دمیری ترجمه‌های دیگری به فارسی صورت گرفته و در واقع محمدتقی تبریزی تنها کسی نیست که این کتاب را ترجمه کرده، ولی ترجمه تبریزی خیلی ترجمه مشهور و در روزگار خودش رایجی است که نسخه‌های بسیار متعددی از ترجمه تبریزی وجود داشت، حتی چاپ سنگی هم شده است که من ترجمه او را تصحیح کردم.
عضو هیات علمی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی با بیان اینکه از این اثر نسخه‌های زیادی چه در ایران و چه در خارج ایران وجود دارد، بنابراین در دسترسی به نسخه‌ها مشکلی نداشتم، اضافه کرد: من از نسخه محمدتقی تبریزی برای تصحیح این کار استفاده کردم اما ضمن آن متن فارسی را با متن عربی هم تطبیق دادم و فقط این نبود که بر اساس نسخه‌های فارسی کار کنم، نسخه‌های فارسی در مواردی، مخصوصا در مورد واژه‌های مهجور عربی که در خصوص اسامی حیوانات بود اغلاطی داشتند که این‌ها را به کمک متن عربی درست کردم.
مهری درباره مدت زمانی که صرف تصحیح این اثر کرده، اظهار کرد: این تصحیح رساله کارشناسی ارشد من بود. صرف نظر از زمانی که آماده کردن آن برای دانشگاه وقت گذاشتم، مدتی هم برای بازبینی‌هایی برای چاپ نیاز داشت، در مجموع حدود یک سال و نیم یا بیشتر روی تصحیح این اثر وقت گذاشتم.
این پژوهشگر و مصحح در دلیل انتخاب این اثر به عنوان یک تصحیح خوب بیان کرد: در این باب چند نکته وجود دارد، نکته اول اینکه اصل متن، اثر بسیار مهمی است و در همه مطالعاتی که درباره جانوار شناسی، به خصوص جانورشناسی اسلامی انجام می‌شود، «حیات‌الحیوان» یکی از منابع عمده است، به خاطر این جامعیتی که دارد و دمیری بسیاری از منابع قبل از خود را دیده و مطالب را گرد آورده است، کتاب در میان آثار مشابه اهمیت فراوانی دارد.
وی افزود: نکته دیگر در مورد متن فارسی این اثر است که همانطور که قبلا هم گفتم، تبریزی در ترجمه گزینشی عمل کرده و روی خواص متمرکز شده است. در درجه بعدی به مطالعات خودم هم بستگی داشت، چون من قبل از آن روی مسئله خواص کار کرده‌ام و این کتاب هم در واقع در راستای کارهایی که انجام می‌دادم، برایم اهمیت داشت که علت انتخاب این اثر برای تصحیح هم همین بود.
مهری در پایان از جدیدترین کار خود خبر داد و گفت: در حال حاضر متن دیگری در دست تصحیح دارم که آن هم درباره حیوانات است و به همین اسم «خواص الحیوان» هم در فهرست‌ها معرفی شده که اثر شخصی به نام ملاعلی کامی است.
نظر شما