فرهنگ امروز به نقل از شهروند:
بخشی مهم از جریان علم‌اندوزی و دانش‌گستری در تاریخ دیرینه ایران تا روزگار کنونی، به کارهای واقفان و کنشگران حوزه اقدامات عام‌المنفعه بستگی داشته است. تاریخ، روزگاری را به یادمان می‌آورد که مدرسه‌های نظامیه، برآمده از اندیشه بزرگ خواجه نظام‌الملک توسی، در سراسر پهنه جغرافیایی دودمان سلجوقی با بهره‌گیری از موقوفات گوناگون، علوم زمانه را رواج می‌دادند و دانشجویانی بسیار می‌پروراندند. باز در دوره‌های دیگر از این‌گونه کوشش‌های علمی برآمده از آیین وقف، سراغ داریم. خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی در دوره ایلخانان با بنای مجموعه بزرگ ربع رشیدی و وقف بسیاری از تأسیسات درآمدزا برای تأمین هزینه‌های آن، بخشی مهم از کوشش وقفی خود را در راه گسترش دانش‌های آن روزگار متمرکز کرد. واقفان در دوره‌های دیگر، همچون زمانه حکومت صفوی نیز در این راه بسیار کوشیدند. از وجود مدرسه‌هایی بسیار در دوره صفوی آگاهیم که برمبنای سنت وقف پایه گذارده و اداره می‌شده‌اند. مدرسه مادر شاه سلطان‌حسین صفوی در خیابان چهارباغ اصفهان ازجمله مهمترین بنیادهای علمی وقفی در روزگار صفوی به شمار می‌آمده است.
بخشی مهم از کوشش واقفان در ایجاد مدرسه‌ها و نهادی آموزشی وقفی، بر پایه گسترش علوم دینی استوار بوده است. آنان برگرفته از آموزه‌های دینی بر آن می‌شدند با بهره‌گیری از دارایی‌ها و املاک شخصی و خانوادگی، زمینه را برای رواج علوم دینی فراهم آوردند. آنچه امروز در این زمینه برجای مانده، از همین نیک‌اندیشی برمی‌آمده است. علوم دینی به‌ویژه منابع فراوان مکتوب این علوم، بسیار به سنت وقف در تاریخ ایران وام‌دارند. اگر واقفان نبودند، بخشی مهم از اینان فراهم نمی‌شد یا اساسا به روزگار ما نمی‌رسید.
سنت دیرینه وقف در حوزه آموزش و ترویج علوم دینی با گذر از روزگاران پی‌درپی، زمانی که به روزگار معاصر رسید، نه‌تنها تقویت شد که رویه‌ای دیگر نیز از خود نشان داد. آن‌گونه که بررسی منابع تاریخی نشان می‌دهد واقفان در روزگار معاصر همچنان به وقف در حوزه ترویج علوم دینی پایبندی بسیار داشته‌اند. فراوانی مدرسه‌های علمی و دینی در روزگار قاجار، از این مسأله نشان دارد. یک دگرگونی مهم اما در این حوزه در سده‌ها و دهه‌های اخیر رخ داده است؛ این‌که واقفان دریافتند وقف برای گسترش علم، تنها برای علوم دینی نیست که دانش‌های نوین نیز به پیوند با سنت وقف نیازمندند. سنت وقف، از این‌جا به رسالتی برای ترویج همه دانش‌ها بدل شد. مدرسه‌هایی بسیار براساس آیین وقف پدیدار شدند که دانش‌های نوین زمانه خویش را می‌آموختند. این بنیادهای علمی می‌توانستند با بهره‌گیری از منافع موقوفات، روزبه‌روز گسترش یابند و دانش‌آموزان و دانشجویانی بسیار بپرورانند. این‌گونه واقفان دریافتند «احساس مسئولیت» و «رسالت اجتماعی» در برابر جامعه، سرچشمه وقف به شمار می‌آید، همچنین بهبود کیفیت زندگی برای دیگر نسل‌ها جزو مسئولیت‌هایی بوده است که آنان همواره بر دوش خود احساس می‌کرده‌اند و گسترش دانش در همه زمینه‌ها، چه علوم دینی و چه دانش‌های نوین، مسیری درست برای دستیابی به یک زندگی بهتر در روزگار کنونی به شمار می‌آید. همین فرآیند بود که در دهه‌های اخیر به جریان مدرسه‌سازی از سوی واقفان و نیکوکاران انجامید.
نظر شما