مدت کوتاهی است که بحث راه‌اندازی اکران فیلم‌ها به شیوه «درایوین سینما»
(Drive-in Cinema) در سینماهای بعضی کشورها مطرح می‌شود و قرار است در حد فاصلی که سالن‌های سینما به خاطر شیوع بیماری کرونا اجبارا در خاموشی قرار دارند، از این روش برای اکران فیلم‌ها استفاده کنند تا هم اوقات فراغت مخاطبان در زمان قرنطینه پر شود و هم برای بهبود وضعیت مالی بدنه سینما سودمند باشد. در ایران هم از هفته گذشته این طرح با فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی کیا کلید خورد و از جمعه (دیروز) آغاز شد. در همین راستا با بهروز غریب‌پور کارگردان تئاتر که تجربه تحصیل در کشورهایی نظیر امریکا و ایتالیا را داشته و در جریان نمونه‌های مشابه آن در پاره‌ای از کشورها قرار دارد گفت‌وگو کردیم؛ همین‌طور او در جریان چگونگی نمایش فیلم‌ها در «درایوین سینمای ونک» نیز بوده است.

اگر موافق باشید بحث را از زمان شکل‌گیری اکران فیلم‌ها با شیوه «درایوین سینما » شروع کنیم. گویا آغاز شکل‌گیری این پدیده به قبل از شروع جنگ جهانی دوم مربوط بوده است؟

اصطلاح «درایوین سینما» در حقیقت به معنی «ماشین در سینما» یا «رانندگی در سینما» است و وقتی پدیده سینما را مورد ارزیابی قرار دهیم درمی‌یابیم که آغاز و ابتدای شکل‌گیری این نوع نمایش فیلم از امریکاآغاز شده و از همان زمانی که اتفاقات مهمی برای شکل‌گیری سالن‌های سینما به وقوع می‌پیوسته ازمعماری و فضاسازی در سالن سینما بگیرید تا طرز نشستن در سالن بگیر دایما تهیه‌کنندگان هالیوود که در عین حال سینماداران امریکا هم بودند در تلاش بودند که با نوآوری‌های مکرر می‌خواستند که سینما و فیلم دیدن را درهر شرایطی امکان‌پذیر کنند...

« درایوین سینما» هم در همین مسیر شکل گرفت؟

بله به موازات رشد گسترده استفاده از صنعت ماشین‌سازی در امریکا و تبدیل شدن به جزء مایملک زندگی امریکایی‌ها این نوع تماشای فیلم هم در میان مردم باب شد. در واقع امریکایی‌ها در طراحی درایوین سینما به این نتیجه رسیده بودند که مخاطب بدون اینکه از ماشین پیاده شودهم می‌تواند فیلم ببیند و با اینکه در یک فضای عمومی قرار می‌گرفتند اما آزادی عمل و فضای فردی خودشان را هم حفظ کنند: فضای داخل اتومبیل‌شان به یک سالن سینما تبدیل می‌شد و آنها پیش از این تجربه دیگری را هم از سر گذرانده بودند: سفارش غذا از داخل وسیله نقلیه‌شان و تحویل گرفتن و خوردن آن در حین حرکت. در درایوین سینما این دو تجربه را یک کاسه کردند. در ماشین غذا می‌خوردند و فیلم تماشا می‌کردند ... یک‌جور تنبلی و تفنن که از ماشین پیاده نمی‌شوید ولی هم غذا می‌خورید و فیلم هم می‌بینید. این روش در امریکا خواهان و طرفداران خود را داشت و در ضمن به منبع درآمدی هم تبدیل شده بود. همانطور که اشاره کردید آغاز شکل‌گیری این روش به پیش از جنگ جهانی دوم بر می‌گردد و تا سال 2000 درمیان مردم امریکا هم رایج بود اما از آنجایی که این روش برعکس خیلی از تفنن‌ها و سرگرمی‌ها اصالت نداشت و تماشای فیلم از این طریق به اصطلاح از مد افتاد و به تدریج برچیده شد. اخیرا می‌بینیم که با شیوع بیماری کرونا «درایوین سینما» در کشورهای مختلف و به خصوص در امریکا با شکل و شمایل دیگری دوباره رواج پیدا کرده و قرار است این شیوه تماشای فیلم راه‌حلی باشد برای رفع تعطیلی گسترده سینماها باشد.

به این نکته هم می‌توان اشاره کرد که تماشای فیلم در سینماها فقط محدود به «درایوین سینما» نمی‌شود و روش‌ها و شکل‌های مختلفی برای تماشای فیلم در سینما وجود دارد. از نمایش فیلم‌ها در سالن‌های روباز گرفته سینما پلاژ یا همان ساحلی و...

قطعا همین‌طور است. خود من تجربه نمایش فیلم در سینمای ایران به روش‌های مختلف را اجرا کردم. برای افتتاح دومین جشنواره بین‌المللی فیلم کودک و نوجوان در اصفهان یک سینمای روباز در کنار زاینده‌رود و در مجموعه باغ نور ساختم که بیش از هزار نفر گنجایش داشت و در فرهنگسرای بهمن سال 1370 سینماتراس چارلی چاپلین را ساختم که در مدت کوتاه یک و نیم دقیقه سقف آن باز می‌شد و ایده آن را از سینمایی در رم ایتالیا گرفته بود: سینما آره نا، یا سینمای غیر مسقف...

بله... انواع مختلف شیوه‌های تماشای فیلم در جهان وجود دارد. ساختار فیلم به گونه‌ای است که این امکان را به ما می‌دهدکه هم درخانه، هم در ساحل، هم در پارک و... به تماشای آن بنشینیم. اما «درایوین سینما» از این جهت خاص‌تر است که مولفه‌های مربوط به خودش را دارد و تفاوت عمده آن در طرز نشستن در اتومبیل و از درون ماشین به پرده خیره شدن است. یعنی ما با ماشین شخصی وارد پارکینگ مجهز به تماشای فیلم می‌شویم و از درون خودروی خودمان فیلم نگاه می‌کنیم. صدای این فیلم گاهی از طریق موج رادیو قابل دریافت است یا از طریق اسپیکرهایی که در پارکینگ نصب می‌شود.

چرا «درایوین سینما»ها از صنعت سینمای امریکا حذف شد؟

از آنجایی که فیلم‌ها با توجه به رده‌بندی سنی در سالن‌های سینما به نمایش در می‌آید مساله جذابیت بصری یا مشکل ممیزی برای خانواده‌ها وجود نداشت. اتفاقا روش بسیار تفننی و سرگرم‌کننده‌ای به شمار می‌رفت. به اعتقاد من مهم‌ترین دلیل حذف چنین شیوه‌ای این بود که به تدریج تجربه‌ای اجتماعی به تجربه‌ای انفرادی تبدیل می‌شد. ضمن اینکه حجم سینما هم رفته رفته در این سال‌ها کوچک‌تر شد. تا ده بیست سال پیش وقتی وارد سالن‌های سینمای امریکا می‌شدیم با هزار نفر مخاطب مواجه می‌شدیم که در یک سالن نشسته بودند اما در سال‌های بعد به تدریج تلویزیون رقیب قدرتمند سینما شد و سینمای خانگی هم به میدان آمد و گسترش مال‌ها فضای کاملا تجاری را برای سینما شکل داد. بنابراین همه این موارد در کنار هم قرار گرفت و باعث شد مخاطب سالن‌های سینما به کمتر از 300 نفر کاهش پیدا کند.

در چند روز اخیر که بحث استفاده از این نوع اکران در سینما مطرح شده، تفسیرهای متعددی درباره سال راه‌اندازی «درایوین سینما» در ایران وجود دارد که دقیق‌ترین آن مربوط به درایوین سینمای تهران‌پارس می‌شود، این طور است؟

بله. سال 1339 اولین تجربه تماشای فیلم از طریق «درایوین سینما» در تهران‌پارس با عنوان درایوین سینمای تهران‌پارس شروع شد که من آن زمان 10سال داشتم و تجربه تماشای فیلم در آن زمان را نداشتم. اما سینما ونک یا درایوین سینمای ونک سال 1348 افتتاح شد. من سال 55 به درایوین سینما ونک رفتم و در این مکان فیلم تماشا کردم. این سینما دومین سینمای اتومبیل‌روی تهران به شمار می‌رود.

کمی از تجربه تماشای فیلم در سینما ونک برای‌مان بگویید.

آنچه که من خاطراتم را از آن روزها مرور می‌کنم و آن چیزی که به ذهنم می‌رسد این است که در فواصل مشخصی ماشین‌ها در پارکینگ کنار هم قرار می‌گرفتند و به تماشای فیلم می‌نشستند و اسپیکری جداگانه به ما داده نمی‌شد بلکه صدای فیلم از چند اسپیکر بزرگ پخش می‌شد که مطلقا قابل مقایسه با صدا در سینمای متداول نبود. آنچه که دراین نوع فیلم دیدن اهمیت دارد این است که تجربه بسیار متفاوتی با نشستن در سالن سینما و در جمع فیلم دیدن است. در ماشین آزادی عمل مخاطبان بیشتر است و سرنشین‌های ماشین حین اینکه با هم حرف می‌زنند فیلم را هم بر پرده تماشا می‌کنند، بعضی اوقات حتی می‌توانند با تلفن‌های‌شان هم حرف بزنند. البته بگویم نشستن در اتومبیل و فیلم دیدن مطلقا برای من لذت‌بخش نیست.

چرا؟

برای اینکه من تربیت شده سالن تئاتر هستم و در سالن تئاتر و سینما عمری گذراندم. لذت خندیدن و احساس اندوه با جمع در سالن سینما یا تئاتر را با «درایوین سینما» و قس‌علی‌هذا عوض نمی‌کنم. اصلا لذت تماشای فیلم در جمع به من القا می‌شود که در این مکان‌ها وجود ندارد. اساسا تجربه فیلم دیدن به صورت دسته‌جمعی در سالن با «درایوین سینما» قابل قیاس نیست و بسیار متفاوت است. در سالن سینما خنده یک تماشاگر در انتهای سالن دیگر تماشاگران را به خنده وامی‌دارد یا حتی یک صدای اعتراض به هو کردن فیلم تبدیل می‌شود. این همه از خصوصیات تماشای فیلم روی پرده است. می‌خواهم بگویم تعامل بین پرده سینما و تماشاگر در «درایوین سینما» وجود ندارد. یا مثال دیگر بزنم؛ تماشای فیلم در «درایوین سینما» مثل این می‌ماند که شما غذایی را با چند دوست در ماشین بخوری. این مساله کاملا فرق دارد با اینکه غذا را دور میز در فضای آرام و بی‌اضطراب بنشینی و بخوری. به هر جهت نمی‌توان کتمان کرد که تجربه کاملا متفاوتی است ولی حس سالن سینما را ندارد.

به نظر می‌رسد بیشتر تجربه فردی در «درایوین سینما» مطرح باشد.

دقیقا. ممکن است شخص خوابش ببرد و متوجه هم نشود. یا دیگران در ماشین شروع به حرف زدن لابه‌لای فیلم کنند و کسی مانع آنها نشود در صورتی‌که در سالن سینما شما موظف به رعایت قواعد یک فضای جمعی هستید.

آیا شیوه «درایوین سینما» ‌های ایران با دیگر نقاط دنیا متفاوت است ؟

بله نکته‌ای که باید به آن اهمیت داد این است که در امریکا ماشین‌هایی که برای تماشای فیلم به پارکینگ می‌روند از قابلیت کروکی‌های‌شان استفاده می‌کنند و با هم به شکل هماهنگ کروکی را باز کرده و سرنشین‌های یک ماشین با هم از یک زاویه به تماشای فیلم بنشینند. اما در ایران به ندرت چنین ماشین‌هایی هستند و خب کسانی که به صورت دسته جمعی در ماشین به تماشای فیلم می‌نشینند آزادی برای‌شان وجود ندارد و طبیعتا دو نفری‌که در ماشین جلویی هستند به نمای بهتری از پرده نمایش فیلم دسترسی خواهند داشت.

آیا در شرایط فعلی که مخاطبان روزهای قرنطینه را سپری می‌کنند اجرای طرح «درایوین سینما» می‌تواند موثر واقع شود؟

به عقیده من بله و در وهله اول چون تفنن است برای خانواده‌ها جذابیت دارد. هم در ایران هم درکشورهای دیگر از آن استقبال می‌شود. اما پرسش‌هایی هم در این زمینه وجود دارد، از جمله اینکه نحوه تماشای فیلم توسط خانواده به چه شکل باید صورت گیرد. نکته مهم این است که ببینیم آیا پرده سینما طوری در محل پارکینگ برج میلاد نصب شده که مخاطب از هر قسمت ماشین به آن دسترسی داشته باشد؟ یا ارتفاع آن به حدی هست که تمام اعضای سرنشین ماشین به صدا و تصویر آن اشراف داشته باشند؟ باید ببینیم سرنشینان جلویی ماشین مزاحم افرادی نمی‌شوند که در صندلی عقب می‌نشینند؟ در تجربه‌ای که خودم از تماشای فیلم در «درایوین سینما» داشتم می‌دیدم که بعضی افراد تحمل دو ساعت نشستن روی صندلی ماشین را ندارند و از اتومبیل خود خارج می‌شوند و به کنار ماشین تکیه داده و بقیه فیلم را می‌بینند. آیا جای پارک برای همه ماشین‌ها هست؟ چون فضا در این مکان‌ها محدود است و فقط 45 ماشین می‌توانند کنار هم قرار بگیرند. به هر حال این روش برای مدت کوتاهی می‌تواند جای سالن‌های سینما را بگیرد و مخاطبان با رعایت فاصله اجتماعی و کلیه نکات بهداشتی بیرون از فضای خانه به تماشای فیلم بنشینند.

ظاهرا اجرای این طرح در دراز مدت نیازمند فیلم‌های اکشن باشد.

قطعا همین‌طور است. اصلا همان زمانی هم که در ایران یا کشورهای امریکایی این سبک تماشای فیلم رواج داشت فیلم‌هایی در «درایوین سینما» نمایش داده می‌شد که متناسب با تفریح و تفنن مردم بود و بیشتر فیلم‌های اکشن مناسب این فضا قرار می‌گرفت. قطعا سینمای توام با فکر و اندیشه در «درایوین سینما» جایی ندارد.

می‌توان پیش‌بینی کرد که چنین نمایش فیلمی بیشتر محبوب جوانان باشد و آنها از این شیوه بهره بیشتری ببرند تا خانواده‌ها.

دقت کنیم که در «درایوین سینما» بحث نوع ماشین اهمیت زیادی دارد. معمولا در کشورهای امریکایی از ماشین‌های مدل بالا در این نوع مکان‌ها بهره می‌برند. اما نکته مهم دیگر با توجه به پیشرفتی که سینما در ابعاد تکنیکی و فنی در سال‌های اخیر داشته و صدای فیلم با کیفیت دالبی پخش می‌شده، این است که باید ببینیم سیستم صوتی در چنین نمایش‌هایی چگونه به مخاطب عرضه می‌شود. نکته پایانی هم این است که چند وقتی است تئاترها هم در پی شیوع کرونا به صورت آنلاین برگزار می‌شود و در انگلیس و امریکا مخاطبان صد تا صد و بیست هزار نفری را جذب کرده‌اند؛ قطعا تجربه و لذت تماشای تئاتر در سالن در میان مخاطبان تکرارنشدنی است.

روزنامه اعتماد