به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛  نشست نقش کتاب در «دیپلماسی نوین و روابط بین‌الملل» با حضور زهره پوستین‌چی دکتری روابط بین‌الملل و رحمت حاجی‌مینه عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق دوشنبه 11 اسفند در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در این نشست زهره پوستین‌چی، دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب با اشاره به نقش کتاب در روابط بین‌الملل، بحث خود را در دو قالب مفهوم‌شناسی و تبارشناسشی و مطالعات روابط بین‌الملل بیان کرد و گفت: در ارتباط با بخش اول باید گفت دیپلماسی تاریخچه گسترده‌ای دارد و به عنوان یک فن با جهان خارج از آن یاد می‌شود. نوعی پیوند میان مسائل کشورها قابل توجه است و دیپلماسی نقش تاثیرگذاری دارد و بازوی سیاست خارجی در جهت حفظ منافع بنیادی اعم از استقلال کشورها محسوب می‌شود و حفظ جهان در دیگر کشورها را بر عهده دارد. در حقیقت دیپلماسی در پی فرایند جذب رضایت سایر کشورهاست.

نویسنده کتاب «تحریم‌ها را چگونه طراحی می کنند؟» به انواع دیپلماسی اشاره کرد و گفت: دیپلماسی با منظر سیر تحول تعریف می‌شود که به انواع دیپلماسی کلاسیک و دیپلماسی مدرن _ که با وقوع انقلاب صنعتی سوم و تحولاتی در عرصه ارتباطی ایجاد شد و قدرت دیپلماسی افزایش پیدا کرد می‌توان اشاره کرد. هدف دیپلماسی مدرن افکار عمومی و ملی و تحت‌الشعاع قرار دادن جامعه مدنی جهانی است. تفاوتی که دیپلماسی مدرن با کلاسیک دارد دیپلماسی مدرن دولت محور است. تفاوت دیگر در فرهنگ دیپلماسی این است که نوعی تحول را شاهد هستیم که در کنار فرهنگ دیپلماسی سنتی، فرهنگ مدرن خود را نشان می‌دهد و تحول دیگر در حوزه بازتعریف دیپلماسی مدرن است.

نوع سوم دیپلماسی دیپلماسی عمومی است که با پایان یافتن جنگ سرد دارای اهمیت بیشتری می‌شود و کارکردها نوینی به آن اضافه می‌شود. این دیپلماسی با همکاری کنشگران به تولید دانش می‌پردازد؛ در واقع دیپلماسی عمومی به صدور ارزش‌ها می‌پردازد تا بتواند زمینه تقابل متقابل و زمینه‌سازی برای صلح را فراهم کند. اهمیت دیپلماسی عمومی در این است که با فناوری جدید موجب گسترش انواع دیگر دیپلماسی شد.

پوستین‌چی ادامه داد: در شرایط موجودِ در بُعد دیگری از دیپلماسی شاهد بازیگران جدیدی هستیم که مشغول بهینه‌سازی روابط کشورها هستند و هدف آن‌ها ایجاد ادراک مشترک در کشورهای رقیب است. این‌ها کسانی هستندکه  تولید کتاب و حوزه‌های مطالعات روابط بین‌الملل دست دارند و زمینه را برای ایجاد ادراک گسترده فراهم می‌کنند. از دهه 1990 با گسترش فضای ارتباطی که از آن تحت عنوان جامعه شبکه‌ای یاد می‌شود هرکدام از مفاهیم بر اساس مفهوم عقلانیت ارتباطی شکل گرفت. این موضوع را اولین بار یورگن هابرماس مطرح  و زمینه شکل‌گیری جامعه مدرن را فراهم می‌کند. بنابراین کتاب محور اصلی نقطه بنیادین روابط بین‌الملل است و زمینه نظریه‌پردازی توسط نظریه‌پردازان را ایجاد می‌کند.

او سپس به تبارشناسی مطالعات بین‌الملل اشاره کرد و گفت: کتاب «سیاست خارجی آمریکا سه گفتار» هنری کیسینجر بر حوزه منافع کشورها، ساخت داخلی و و نظام بین‌الملل و بر نظم منطقه‌ای و هم نظم بین‌الملل اشاره دارد. از سوی دیگر دانشگاه تهران نیز گام‌هایی در تولید روابط بین‌الملل داشته است و توسعه در روابط بین‌الملل نیازمند تولید کتاب و نیازمند فرایند پژوهشی است.

این پژوهشگر با اشاره به کتاب «سیاست خارجی و سیاست بین المللی» اثر مرحوم هوشنگ مقتدر تصریح کرد: مرحوم مقتدر به اهمیت ژئوپلتیک و ارتباط، تقسیم‌بندی و نقش و جایگاه کشورها اشاره می‌کند. ما در زمان پیروزی انقلاب و سپس جنگ هشت ساله شاهد نوعی رکود در عرصه روابط بین‌الملل هستیم، بنابراین اقبال عمومی مردم نوعی رخوت در زمینه ادبیات بین‌الملل است. در زمان‌های پس از آن مراکزی مانند دفتر مطالعات وزارت خارجه  و کتابخانه تخصصی وزارت امور خارجه دارای غنی‌ترین کتاب‌ها در حوزه علوم سیاسی است و سمینارهای بین‌المللی وزارت خارجه را میزبانی کرده است. مراکزی مانند موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران و پژوهشکده مطالعات راهبردی به عرصه ترجمه کتاب در زمینه ادبیات بین الملل پرداخته‌اند.

 پوستین‌چی افزود: از این مقطع زمانی که بگذریم وارد دهه 70 می‌شویم که فضای سیاسی و اجتماعی زمینه‌ای برای ادبیات بین‌الملل، توسعه سیاسی نخبگان و مسائلی از این دست بود. در دهه 80 نوعی فضای پوپولیستی حاکم می‌شود و مفاهیم به سمت حوزه سیاست خارجی تسری پیدا می‌کند و این فضا زمینه برای دور شدن از فضای سیاست خارجی فراهم می‌کند. در دهه 90 با گسترش ادبیات بین‌الملل مواجه هستیم و کتاب‌های بنیادینی انتشار پیدا کرد. کتاب‌های تولید شده در تالیف و ترجمه از پیشینه تاریخی محدودی برخوردار است و جامعه ایرانی تمایل کمی به مطالعه کتاب‌های قدرت‌محور دارد و رمان، روانشناسی و کتاب‌های انگیزشی از اقبال بیشتری برخوردار است و این روحیه مخاطب را از سیاست بین‌الملل دور می‌کند و متاسفانه هنوز تیراژ کتاب‌های روابط بین‌الملل پایین است و فضای دانشگاهی با سیاست خارجی بیگانه است.

کتاب ارزان‌ترین لوکسی است که ما داریم
در ادامه نشست رحمت حاجی‌مینه عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق با بیان اینکه تحول دیپلماسی با حمایت کتاب همراه بوده است، گفت: ما این تحول را هم در دیپلماسی سنتی و هم مدرن مشاهد می‌کنیم. در اوایل قرن بیستم که وارد دیپلماسی جدید می‌شویم و بعد از جنگ سرد دیپلماسی نوین بیش از پیش خودش را نشان می‌دهد. در سه بخش ساختار دولت‌ها، نحوه اجرای دیپلماسی و نکته مرکزی تحول بحث چند لایه شدن بود. ما در دیپلماسی هم به لحاظ ساختار و دستور کار با تنوع روبرو هستیم و از هرجنبه نگاه کنیم یک کتاب در کنارش است.

او افزود: اگر بخواهیم دیپلماسی را معنی کنیم ارتباط کنشگران برای حل و فصل و گفت‌وگو است، نه به جنگ. کتاب همیشه پیام‌رسان بوده است و ارزان‌ترین لوکسی است که ما داریم. وسیله‌ای است که به ما اجازه می‌دهد بدون وسیله به کشورهای دیگر سفر کنیم. هرکتاب جدید جنبه جدیدی برای ما دارد. کتاب‌ها به ما کمک کرده است تجربیات خود را حفظ و تحول دیپلماسی را مشاهده کنیم. بحث دیپلماسی نوین با کتاب‌های زمان خود همراه بوده است. اگر کتاب نبود دانش مربوطه هم شکل نمی‌گرفت.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق افزود: در بحث ورود به کتاب‌های دیپلماسی یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها، کتاب «هنر رزم» سون تزو است. این اثر روابط بین‌الملل درباره جنگ و صلح صحبت می‌کند و اکثر کتاب‌ها را نویسنده‌ها به همین دلیل نگارش کرده‌اند. این کتاب‌ در دوران باستان می‌گوید که جنگ جایی ندارد و بحث شناخت نامتقارن‌ها است و کتاب جایگاه مهمی در سیاست دارد.

او سپس به تغییراتی که کرونا در زندگی امروز و به ویژه مطالعه ایجاد کرده اشاره کرد و گفت: کرونا باعث شد کتاب جایگاه بهتری در زندگی افراد پیدا کند و باعث شد اوقات فراغت پر شود و دیدگاه‌های دیگران را بهتر بشناسیم. در دوران جدید بحث ارتباط است و از بیشتر از روش‌های ارجاع‌دهی استفاده می‌کنند.

حاجی‌مینه در پایان بیان کرد: جک اسنایدر در کتاب «دین و نظریه روابط بین الملل» معتقد است  دیپلماسی دین هم دیده شود. این کتاب همچنان که خود در حال نوآوری است جایگاهش در بحث دیپلماسی یک جایگاه نوآورانه است. به هرحال کتاب ارزان‌ترین جنس لوکس است و هرجامعه ای کتاب بخواند دیپلماسی تاثیرگذارتری دارد.