فرهنگ امروز/ معصومه حق‌جو: در برخی از کشورها تعداد بسیار کمی از توانیابان، خودجوش و بدون وجود بستر و آموزش مناسب در کنار استندآپ کمدین‌ها به اجرای کمدی می‌پردازند. در کشور ما خوشبختانه برای نخستین بار در جهان، آموزش اصولی کمدی نشسته ویژه توانیابان توسط علی کخجام، مدیر و مؤسس این سبک به وجود آمده است. 

کخجام که در زمینه استندآپ کمدی فعالیت دارد، می‌گوید: حدود دو سال قبل، زمانی که در حوزه استندآپ کمدی فعال بودم متوجه شدم که توانیابان در این هنر نقشی ندارند، بنابراین با توجه به شناخت و اراده‌ای که از توانیابان سراغ داشتم، راه‌اندازی نخستین دوره کلاس‌های آموزشی کمدی نشسته برای توانیابان در ذهنم جرقه زد. 

او معتقد است بسیاری از افراد حتی کسانی که توانیاب هستند و مشکل جسمانی دارند، می‌توانند کمدین باشند بنابراین نیاز است تا بستری برای بروز این استعداد فراهم شود. 

مدیر و مؤسس کمدی نشسته درباره نحوه شکل‌گیری این کلاس توضیح می‌دهد: همیشه باور داشتم بسیاری از توانیابان با اراده و پشتکار می‌توانند به‌عنوان یک استعداد بزرگ در این هنر نمایشی بدرخشند. حتی ممکن است در خنداندن مخاطب از هر فرد دیگری بهتر و توانایی بیشتری داشته باشند. 

او ادامه می‌دهد: با توجه به شناختی که از توانیابان داشتم تصمیم به ایجاد سبکی جدید گرفتم که متناسب با شرایط فیزیکی آنها باشد. بنابراین در مرداد امسال نخستین دوره کلاس‌های آموزشی کمدی نشسته ویژه توانیابان را با حمایت مجموعه تحقیق، پژوهش و تولید استندآپ کمدی ایران به‌صورت رسمی کلید زدم. 

کخجام درباره نحوه برگزاری این کلاس‌ها به همشهری آنلاین می‌گوید: با توجه به برنامه‌ریزی قبلی، این کلاس‌ها در فاز اول برای هنرجویان تهرانی برگزار می‌شود و هم اکنون ۱۰ هنرجو که دچار مشکلاتی همچون ضایعه نخاعی، سی پی، کم‌بینایی شدید و قربانی اسیدپاشی هستند، در این کلاس‌ها برای کمدین شدن تلاش می‌کنند. 

نکته قابل توجه این است که بعد از طی دوره‌های آموزشی که حدودا سه ماه زمان می‌برد، مدرک هنرجویان توانیاب به تأیید و امضای استاد امیر کربلایی‌زاده می‌رسد که از کمدین‌های مطرح سینما، تئاتر و تلویزیون است. 

مؤسس کمدی نشسته از حمایت ضعیف برخی از مراکزی که در حوزه توانیابان فعالیت می‌کنند، گلایه می‌کند و به همشهری آنلاین می‌گوید: با توجه به نبود حمایت کافی و مشکلات مالی در حوزه تبلیغات به اقدامات جزئی در این زمینه، بسنده و با تمام این مشکلات کلاس‌ها را به‌صورت رایگان برگزار کردیم. در این مسیر از حمایت گروه جامعه معلولان ایران، انجمن قربانیان اسیدپاشی و مجموعه نیکسانا نیز بی‌بهره‌ نبودیم. 

کخجام بیان می‌کند: در دوره اول کلاس‌ها، با توجه به تجربیات و آموخته‌هایم در استندآپ کمدی زمانی که تصمیم به آموزش توانیابان گرفتم دوستان دلسوز و با تجربه‌ام مانند یاسر صفاری و امیرعلی کشاورز و مائده اسماعیل‌زاده در راستای آموزش توانیابان و بدون دریافت هزینه‌ای همراهی‌مان کردند. 

در این کلاس‌ها در راستای آموزش، یادگیری و دیده شدن هنرجویان کمدی نشسته تمام توانم را به کار گرفته‌ام که اتفاقات درخشان اشاره شده در این مصاحبه ثمره بخشی از تلاش‌های گروه است. فراهم کردن بستر آموزشی مناسب و اصولی برای هنرجویان کمدی نشسته، معرفی کمدین‌های توانیاب مستعد به جامعه هنر و حضور پررنگ و درخشان برخی از آنها در برنامه خندوانه بخشی از موفقیت‌های ماست که قطعا به لطف خدا در ادامه با قدرت بیشتری این راه را ادامه می‌دهیم. 

کخجام چشم‌انداز این کلاس‌ها را مثبت می‌داند و بیان می‌کند: ما به دنبال اتفاقات درخشان و گسترش این سبک از کمدی انفرادی در سراسر کشور هستیم و امیدواریم در آینده کمدین‌های توانیاب این گروه بتوانند همان‌طور که در برنامه‌ای مانند خندوانه درخشیدند، حضور چشمگیر و قدرتمندی در کنار استندآپ کمدین‌های برتر در راستای ایجاد فضایی مفرح و شاد در جامعه داشته باشند.

• سختی‌ها و چالش‌های اجرای کمدی نشسته

سارا امیری مقدم یکی از هنرجوهای این دوره است که در خندوانه با اجرای کمدی نشسته درخشید. او درباره اینکه چطور متوجه استعدادش شده به همشهری آنلاین می‌گوید: در دورهمی‌ها به شوخ‌طبعی معروف بودم ولی چندان جدی نمی‌گرفتم و اصلاً تصور نمی‌کردم که استعدادی در زمینه کمدی داشته باشم. تا اینکه یکی از دوستانم فراخوان نخستین دوره کلاس‌های کمدی نشسته را برایم فرستاد. شرکت کردم و در مدت کمی به اجرای کمدی و سبک کمدی نشسته علاقه‌مند شدم. 

امیری مقدم درباره نخستین اجرای کمدی نشسته توضیح می‌دهد: با تلاش‌های خودم و استادانم علی کخجام مدیر گروه کمدی نشسته و میثم یوسفی، نخستین اجرا را با برنامه خندوانه شروع کردم که خوشبختانه بازخورد خوبی داشت. 

این بانوی هنرمند درباره چالش‌های یادگیری کمدی نشسته برای توانیابان به همشهری آنلاین می‌گوید: سختی‌ها و چالش‌های اجرا برای توانیابان کم نیست. به‌عنوان مثال هنگام اجرا پاهایمان از هیجان خود به خود بالا می‌آید. در چنین مواقعی برای اینکه مخاطب متوجه مشکل نشود، مجبوریم پاهایمان را بازی بدهیم، اسمش را هم گذاشته‌ایم پای بی‌قرار. از طرفی، برخی کارهایی که استندآپ کمدین‌ها برای جذابیت در اجرا انجام می‌دهند، به علت شرایط جسمانی که داریم، در کمدی نشسته امکانش وجود ندارد. بنابراین مجبوریم بعضی از قسمت‌های بازی محوری که اجرای ما را جذاب‌تر می‌کند، حذف کنیم. 

وی ادامه می‌دهد: یادم هست که برای اجرا در خندوانه صحنه‌ای بود که باید با واکرم چیزی را نشان می‌دادم ولی چون برای بلند شدن از صندلی، به اجرای من خدشه وارد می‌شد، با نظر استادم آن صحنه را نشسته انجام دادم در حالی که می‌دانستم اگر ایستاده انجام می‌شد، جذاب‌تر بود. چنین چالش‌هایی بعضا در اجرای کمدی نشسته وجود دارد و استادان ما سعی می‌کنند تا حد ممکن راهکار جایگزین پیشنهاد بدهند. درست است که اجرای نشسته راحت‌تر هست اما بعضی اجراها نیاز به تحرک‌های خاصی دارد و این بزرگ‌ترین چالش توانیابان است. 

امیری مقدم درباره آرزوهایش می‌گوید: زمانی که اسمم را رامبد جوان صدا زد، به خودم و رویاهایی که از کودکی در سر داشتم فکر کردم و زیر لب با خودم گفتم اینجایی که ایستاده‌ای تقدیری است که معبود برایت رقم زده، پس با قدرت ادامه بده. بنابراین باور دارم که خندوانه اول راه نیست، آخر راه هم نخواهد بود، ادامه می‌دهم حتی اگر مانع پیشرفتم شوند، من نمی‌بازم. یا می‌برم یا می‌آموزم. امیدوارم روزی برسد که بتوانم جایگاهم را در هنر کمدی نشسته تثبیت کنم و در کنار آن به بازیگری که رویای روزهای کودکی‌ام بوده برسم.

• توانیاب یعنی اعتماد به نفس و تلاش و پشتکار

میثم یوسفی هم برای آموزش این هنر به توانیابان، کخجام را همراهی می‌کند. یوسفی می‌گوید: سال ۹۷ آموزش‌های دوره مقدماتی و پیشرفته استندآپ کمدی را زیر نظر استاد امیر کربلایی‌زاده گذراندم و بعدها در دفتر تحقیق، پژوهش و تولید استندآپ کمدی با مدیریت ایشان عضو شدم. آشنایی من با کخجام که نویسنده استندآپ کمدی و متن‌های اجرایی استاد کربلایی‌زاده بود، موجب شد بعد از مدتی برای آموزش کمدی نشسته به توانیابان از من دعوت کند. 

وی درباره اینکه کار با توانیابان چه ویژگی‌هایی دارد به همشهری آنلاین می‌گوید: کار با توانیابان هم جذابیت دارد هم سختی. جذاب است چون برای نخستین بار در کشور شاهد هنرنمایی آنها هستیم و از طرفی چالش‌هایی دارد چون برای کار کردن و اجرا قطعاً یکسری محدودیت‌ها داریم که به مراتب کار را سخت می‌کند ولی در کل، کار کردن با این هنرجویان مستعد بسیار لذتبخش است و به تجربه‌هایم اضافه کرده است. اعتماد به نفس و تلاش و پشتکار مهم‌ترین درس‌هایی است که می‌توان از آنها یاد گرفت. مصداق این تلاش و پشتکار حضور برخی از آنها در برنامه خندوانه بود که نشان دادند می‌توان فعل خواستن را صرف کرد. 

یوسفی با بیان اینکه بسیاری از هنرجویان با مشکلات و محدودیت‌هایی که دارند شوخی می‌کنند، ادامه می‌دهد: پذیرش محدودیت‌ها و کنار آمدن توانیابان با آنها، برای ما بسیار ارزشمند است چون نشان‌دهنده باور و قدرت پذیرش در وجود یک انسان است. ما هم با آموزش‌ این هنر سعی می‌کنیم تأثیری کوچک در روند تجربه هنری توانیابان بگذاریم. 

این مدرس با توجه به اینکه اغلب توانیابان مشکل حرکتی دارند، درباره نحوه آموزش توضیح می‌دهد: با توجه به شرایط هنرجویان کمدی نشسته در زمان آموزش تعدادی از تمرینات را حذف و تعدادی تمرین جدید هم اضافه کردیم البته به غیر از تمرینات بدن و بیان چون به‌صورت نشسته کمدی انجام می‌شود. در این کلاس‌ها بیشتر روی بادی‌لنگویج و پیام‌هایی که از طریق زبان بدن منتقل می‌شود، میمیک صورت و فرم‌های خاصی که در حین نشستن می‌تواند از سوی کمدین خلق شود کار کردیم. البته تمرین متن‌نویسی و تکنیک‌ها و عناصر آن هم جزو بخشی از کار ماست که در حد توان به توانیابان آموزش داده می‌شود. 

یوسفی ادامه می‌دهد: در حال حاضر مشکل اصلی ما نداشتن مکان آموزشی و محلی که مناسب‌سازی شده باشد، برای توانیابان است. اگر شرایط مناسبی فراهم باشد، قطعاً استقبال توانیابان هم بیشتر می‌شود.

منبع: همشهری آنلاین