به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داوود فیرحی، استاد دانشگاه تهران عصر روز گذشته ۲۶ بهمن ماه در همایش بازخوانی و بررسی ديدگاه های سيد قطب که به همت كانون انديشه جوان، مؤسسه اشراق و نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه تهران در تالار علامه امینی كتابخانه مركزی دانشگاه تهران برگزار شد به ارائه مقاله خود در مورد «از جاهلیت تا تکفیر» پرداخت.

وی با بیان اینکه زندگی سید قطب به سه دوره قابل تقسیم است، گفت: تاریخ تولد سید قطب در سال ۱۳۲۴ قمری همزمان با دوره مشروطه در ایران است. سالها بعد او عازم آمریکا می شود و در سال‌های ۱۹۴۶ و ۱۹۴۷ دو سال در آنجا حضور دارد که یکی از دوره‌های مهم زندگی اوست. به این علت که سید قطب در این دوره به تدریج به دیدگاه‌های مهمی می‌رسد. در سال ۱۹۴۸ از طرف دولت مصر بورسیه می‌شود تا در مورد نظام آموزش عالی آمریکا تحقیق کند و این مطالعات و تحقیقات بیشتر او را به موضع مخالفت با سیاستهای دولت مصر می‌کشاند.

این استاد دانشگاه در ادامه سخنانش با بیان اینکه سید قطب در سال ۱۹۵۳ و در ۴۵ سالگی رسماً به گروه اخوان المسلمین می‌پیوندد، تصریح کرد: سید قطب جمله‌ای در مورد این دوران دارد که نشان دهنده میزان علاقه او به اخوان است، وی می گوید در آن سال متولد شدم. به تدریج در جنبش اخوان المسلمین رشد می‌کند و در سال ۱۹۵۴ روزنامه اخوان را سردبیری می‌کند. بعدها به مدت ۱۵ سال زندانی می شود و «معالم فی الطریق» را که یکی از مهمترین آثار اوست را می‌نویسد.

وی افزود: در سال ۱۹۶۵ یا ۱۹۶۶حکم اعدامش صادر می‌شود، در این دوران مطالعات مهمی در مورد مفهوم جاهلیت انجام می دهد. مفهوم جاهلیت قبل از او در آثار ابوالاعلی مودودی وجود دارد و سید قطب با تکیه بر مودودی آنرا توسعه داده است. اومانیسم را جاهلیت معرفی می‌کند و نماد این نوع جاهلیت را آمریکا می‌ داند. سید قطب بخش‌های علوم و فنون غرب را مورد انتقاد قرار نداده است اما در عوض نظام حقوقی و اخلاقی را مورد انتقاد قرار داده است.

وی با اشاره به اینکه سید قطب به جاهلیت راهبانه، تصوف و رهبانیت انتقاد می‌کند که تفاوت‌هایی با ادبیات ابوالاعلی مودودی دارد، بیان کرد: گروه‌های جهادی سعی کرده‌اند از این ادبیات کمک بگیرند و تکفیر را به او نسبت دهند. همچنین سید قطب بحثی بنام جاهلیت مدرن دارد که دنیای غیر مسلمانان را دنیای جاهلی تلقی می‌کند و البته بخشهایی از دنیای مسلمانان را هم دنیای جاهلی می‌داند.

استاد دانشگاه تهران ادامه داد: سید قطب عقیده دارد که در جهان امروز دیگر بشر نمی‌تواند ادعا کند که جاهلیت به خاطر نبود علم است، از این رو وی حتی دانشمندان را هم جاهل تلقی می‌کند. جاهلیت قرن بیستم را وخیم‌ترین جاهلیتی می‌داند که در تاریخ بشر ظاهر شده است. این گونه بحثها را سید قطب در آثار ادبی اش دارد.

این محقق و نویسنده کشورمان اظهارداشت: سید قطب عقیده دارد مسلمانان به لحاظ وضعیت در دو وضعیت قبل از جریان‌های جدید که اسمش را استضعاف می‌گذارد و دوران بعدش که دوران آگاهی می‌‌نامد، قرار دارند. نویسندگان تکفیری توصیفی که سید قطب در مورد جاهلیت داده است، جایگزین کرده و در ادبیات خود، تمام جوامع مسلمان را در حکم کافر می‌دانند که یا اهل بدعت، شرک و یا نفاق هستند و تغییرانی در ادبیات سید قطب داده‌اند.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی با تأکید بر اینکه آنچه در جریان‌های تکفیری اتفاق افتاد بسیار اهمیت دارد، بیان کرد: در سالهای ۱۹۹۰ و ۱۹۹۱ شیخ عبدالملک سعدی حکم به کفر کل دیار عراق داد. در ادبیات سید قطب تکفیر وجود نداشت، اما همان طور که گفتم مفهوم جاهلیت وجود داشت. در ادبیات دهه ۹۰ شاهد دو دگرگونی اساسی در جنبش‌های رادیکال هستیم؛ یک تکفیر فراگیر و عام و دیگری مفهوم جهاد و هجرت.

فیرحی با این اینکه در ادبیات سید قطب جمله‌ای است که هر مسلمانی در هر کجا حضور دارد باید بسته به توانی که دارد تلاش کند حکومت اسلامی تشکیل دهد، گفت: در ادبیات تکفیری این جمله برجسته شد. اهل تکفیر، مسلمانان را به دسته‌های مشرک، اهل نفاق و اهل بدعت تقسیم می کنند. شیعیان را در دسته مشرک قرار می‌دهند،اهل تسنن در تعامل با غرب را در  دسته اهل نفاق جای می‌دهند. اهل بدعت هم کسانی که به دموکراسی، انتخاب و رأی توجه دارند. با این ادبیات با توجه به سه معیار شرک، نفاق و بدعت یک حکم عمومی برای تکفیر قائل شده‌اند اما اگر یک غیرمسلمانی را ببینند می‌تواند توبه کند اما توبه مسلمانان را قبول نمی‌کنند.

وی تصریح کرد: سید قطب در سال‌های ۱۹۶۶ و ۱۹۶۷ جاهلیت و آرمان حکومت اسلامی را مطرح کرد. از آن موقع یعنی دهه ۷۰ تا الان باید بررسی شود که چه اتفاقاتی افتاده است که  از آرای قطب در آرای تکفیری مصادره‌ شده است. مفهوم تأسیس حکومت شرعی و خلافت را مطرح می‌کنند. در جهان اهل سنت، اسلام‌گرایی سیاسی با تکیه به تفسیرهای قطب، از اصول‌گرایی سید قطب عبور می‌کند و تولید رادیکالیزم می‌کند. هر کس به سید قطب توجه دارد متهم به رادیکال شدن می‌شود و تفکیک این دو مسئله در حل این مشکل می‌تواند کمک بزرگی بکند.