به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا؛ فرهنگ عمومی، فرهنگ غالب و مجموعه ای نظام یافته از عقاید، ارزش ها، باورها، رسم ها و هنجارها به شمار می رود که در میان مردم یک جامعه، قوم یا ملت رواج دارد. این امر به عنوان یک عامل تاثیرگذار در زندگی، چگونگی تفکر و احساس اعضای جامعه را تعیین می کند و اجبار اجتماعی غیر رسمی آن را مورد حمایت قرار می دهد.
واژه فرهنگ، زمینه ها و دامنه مفهومی گسترده ای دارد اما به بیانی ساده می توان آن را یک پدیده اجتماعی دانست که در مسیر تلاش انسان ها برای پاسخگویی به نیازهای گوناگون پدید می آید و از طرفی دیگر راهنمای فکر و عمل بشر برای برطرف کردن نیازهای آنان است. همین امر دلیل مهمی برای تفاوت در فرهنگ های گوناگون محسوب می شود. بنابراین فرهنگ عمومی، تمامی فعالیت های وابسته بر اندیشه و عادت را در بر می گیرد و در راه برآوردن نیازهای بشری مبتنی به انواع جوامع از نظر تاریخی، سیاسی، اقتصادی و مذهبی، رفتارهای عمومی مردم را شکل می دهد. برای مثال در یک جامعه نیاز به تغذیه سبب شکل گیری روش خاصی برای کشت و کار می شود و در اثر گذشت زمان، عادت کردن به این روش و تکرار آن شیوه به وسیله اعضای جامعه، بخشی از فرهنگ آنان می شود.
برخی از پژوهشگران حوزه فرهنگ معتقدند جهان بینی ها و شناخت شناسی، پایین ترین لایه فرهنگ عمومی را شکل می دهد که ریشه بسیاری از باورها، اعتقادها و ارزش ها را به عنوان لایه بعدی فرهنگ تشکیل می دهد. بر پایه مطالعه های انجام شده شخصیت اجتماعی مردم یک جامعه که از فرهنگ عمومی آنان سرچشمه می گیرد، نقش موثری در توسعه آن جامعه ایفا می کند. بنابراین شناخت و بررسی فرهنگ عمومی در تمام جوامع بشری از اهمیت بالایی برخوردار است.
ایران نیز در راستای ضرورت پرداختن به این امر، شورای فرهنگ عمومی را تشکیل داد تا سیاست گذاری های مورد نظر را با حضور اعضای موثر و مسوولان فرهنگی جامعه به اجرا درآورد. این شورا چهاردهم آبان را روز فرهنگ عمومی نامگذاری کرد تا این گونه بر اهمیت شناخت و نقش سازنده فرهنگ در رشد و پیشرفت کشور تاکید کند.
*پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به بهانه روز فرهنگ عمومی با «حجت الاسلام سیدحسین شاهمرادی» دبیر شورای فرهنگ عمومی و «حجت الاسلام سید طه هاشمی» معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی به گفتگو پرداخت.
حجت الاسلام سیدحسین شاهمرادی با بیان اینکه فرهنگ عمومی، عام ترین فرهنگ یک جامعه است و تمام افراد، اقشار و اصناف جامعه را در می گیرد، گفت: فرهنگ یک امر اجتماعی است یعنی نمی ‏توان آن را به یک فرد نسبت داد، این امر مهم ترین و اصیل ‏ترین وسیله و ابزار حفظ یک جامعه یا پایدارترین وجه آن محسوب می شود. منظور از فرهنگ عمومی ابعاد یا قلمرو هایی از فرهنگ است که با عامه مردم ارتباط دارد، در نتیجه جنبه ‏ها یا زمینه های مرتبط با بخش های خاص، اختصاصی و تخصصی از مفهوم فرهنگ عمومی خارج است.
وی در ادامه تصریح کرد: فرهنگ عمومی مولفه هایی از فرهنگ را در بر می گیرد که اثرهای آن عام و فراگیر است و تمامی مردم در کیفیت آن نقش دارند. این امر از شیوه رفتارهای عمومی مردم یا عرف، عادت ها، رسوم و زبان ساخته می ‏شود یا تاثیر مشهود می پذیرد و عموم جنبه ‏ها، عرصه ‏ها و زندگی مردم را متاثر می سازد.
دبیر شورای فرهنگ عمومی اظهار داشت: فرهنگ عمومی دارای دو جنبه عینی و اعتباری است که باید هر دو را مدنظر قرار داد. هیچ فردی بهتر از مقام معظم رهبری، این دو بعد فرهنگ عمومی را تبیین نکرده ‏ اند. از دیدگاه ایشان فرهنگ عمومی دو بخش دارد، یکی بخش ظاهری و بارز که می توان آن را به ظاهر لباس و شکل معماری تشبیه کرد که تاثیر خاصی بر روی ذهن، اخلاق، منش و تربیت افراد دارد و بخش دیگر آن مربوط به امور نامحسوس همچون اخلاقیات فردی و اجتماعی مردم، وقت شناسی، وجدان کاری، مهمان دوستی و احترام به بزرگترها است.
وی درباره دسته بندی بخش های گوناگون فرهنگ عمومی گفت: این حوزه در کنار فرهنگ رسمی، در تمامی زمینه های زندگی اجتماعی، خانواده، حکومت، اقتصاد، آموزش و پرورش و ... حضور دارد و از این رو نمی توان آن را به حوزه مشخصی، محدود ساخت.
حجت الاسلام سید حسین شاهمرادی با اشاره به اهمیت برخورداری جامعه از فرهنگ عمومی، بیان داشت: چنین جامعه ای منسجم و بالنده است و از پویایی و تعادل لازم برای اداره امور خود بهره مند خواهد شد اما در صورت بهره نبردن کافی از این امر با بحران و رکود روبرو می شود. اگر تمامی داشته ها و پشتوانه های دینی کشور به فرهنگ عمومی تبدیل و در رفتار و منش مردم متجلی شود، جامعه رشد می کند و به سمت تکامل پیش می رود. چنین جامعه ای با اخلاق و عقلانیت رفتار خواهد کرد و به جنبه های مورد نظر خود در زمینه فرهنگ دست خواهد یافت. فرهنگ عمومی در ایران هنوز به جایگاه مطلوب خود دست نیافته است، اما مسوولان و مردم کشور در تلاش هستند تا بهره گیری های لازم را از پیشینه فرهنگی و دینی ارزشمند خود به عمل آورند.
دبیر شورای فرهنگ عمومی در پایان سخنان خود با اشاره به برخی از عملکردهای صورت گرفته در شورای فرهنگ عمومی، گفت: با توجه به اهمیت نهاد خانواده به عنوان نخستین جامعه کوچک و سلول بنیادین جامعه و به دنبال سخنان مقام معظم رهبری، از آغاز سال جاری بحث سیاست های ثبات و قوام خانواده به عنوان اصلی ترین موضوع در شورای فرهنگ عمومی مطرح شده است تا به یاری خداوند متعال به موضوع خانواده و آینده آن با توجه به تحول های اجتماعی و رسانه ای و چارچوب های دیگر برای رسیدن به یک الگوی خانواده متدین، آگاه، پایدار و یادگیرنده به نتیجه برسد.
حجت الاسلام سید طه هاشمی با پرداختن به نقش دانشگاه در فرهنگ عمومی، بیان کرد: فرهنگ مجموعه ای از باورها و ارزش های همگانی و مشترک است که بر اندیشه و رفتار اعضای یک جامعه اثر می گذارد و در صورت وجود فرهنگی فراگیر و توانمند می توان به پیوند استوار و همراهی گسترده میان باورها و ارزش های مدیریت بالای جوامع و افراد رده پایین آن باور داشت. مطالعات نشان می دهد گروه های مرجع، بارزترین نقش را در ایجاد این پیوند بر عهده دارند. 
وی با بیان اینکه کارشناسان فرهنگ عمومی را دارای دو نمود عینی و اعتباری یا ذهنی قلمداد می کنند، اظهار داشت: آنچه در جامعه کنونی، به طور معمول مورد تاکید و قضاوت قرار می گیرد، نمودهای عینی فرهنگ عمومی است و در بیشتر موارد، امور ذهنی، در سایه دسته نخست، چندان مورد توجه قرار نمی گیرد در حالی که این نمودها، هویت ملی را ترسیم می کند و جزو ارزش های درون دینی ما به شمار می رود.
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی درباره نقش دانشگاه در ارتقای فرهنگ عمومی افزود: بسیاری از گروه های مرجع و تاثیرگذار به دلیل های گوناگون، اثرگذاری خود را در جامعه از دست داده اند. اما دانشگاه به عنوان نهادی اثرگذار می تواند بر هر دو نمود فرهنگ عمومی، نقش خود را بر جای بگذارد. این نهاد به دلیل ویژگی هایی از جمله گستردگی مخاطب، توانایی های پژوهشی و الگوسازی می تواند نقش موثری را بر فرهنگ عمومی داشته باشد.
وی در ادامه تصریح کرد: فرهنگ عمومی به دلیل حضور سلیقه های مختلف و نیز سطح آگاهی عام تر نسبت به دانشگاه و مجامع علمی، تاثیرپذیرتر از دیگر بخش ها است و از طرفی می توان آن را با طراحی مناسب به طرف مقصد مطلوب هدایت کرد. دانشگاه به علت برخورداری از مخاطبان پرشمار و جایگاه قشر دانشجو در میان خانواده ها، می تواند از اثرگذارترین کانون های شکل گیری و اصلاح فرهنگ عمومی قلمداد شود. بر پایه آخرین تحقیقات در میان گروه های مختلف اجتماعی، مردم همچنان بیشترین اعتماد را به دانشگاهیان دارند. اگر تعداد دانشجویان کشور را به خانواده ها تعمیم دهیم، در می یابیم که کمتر خانواده ای به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از داشتن عضوی به نام دانشجو محروم است. بنابراین هر دانشگاهی می تواند به منزله سفیر فرهنگی دانشگاه در خانواده ها تلقی شود و بسیاری از مفاهیم فرهنگی به وسیله این نهاد به خانواده و جامعه راه پیدا کند.
حجت الاسلام سید طه هاشمی بیان داشت: دانشگاه بر پایه توانمندی های خود در امر پژوهش و مطالعات فرهنگی می تواند بایسته های فرهنگی را کشف و معرفی و در مسیر برطرف کردن نیازها و ضرورت های موجود راه کارهای عملی ارایه کند. بدیهی است به کار گیری چنین پژوهش هایی می تواند نتایج دقیق تر و عملی تری را به جامعه ارایه دهد. چگونگی تاثیرگذاری در فرهنگ عمومی، تنها در کارگروه های تخصصی می تواند مورد نقد و بررسی افراد کارآمد و مجرب حوزه دانشگاه قرار گیرد تا نتیجه های آن مفید و موثر باشد.
وی درباره نقش دانشجویان به عنوان الگوی جامعه و اثر آنها از این راه بر فرهنگ عمومی کشور، گفت: روشن است که مهم ترین بُعد تاثیر مرکزهای آموزشی بر جامعه، نقش الگویی آنها است. جامعه برپایه غریزه فطری خویش، اهل علم را ارج می نهد و برای تحصیل کردگان و دانشمندان، منزلت خاصی در نظر دارد، به گونه ای که خواسته و ناخواسته از آن ها اثر می پذیرد. این امر در ارتباط با دانشگاه ها با شدت و پیچیدگی بیشتری صدق می کند. بیش و پیش از آن که دانسته های علمی استاد، مورد الگوبرداری دانشجو و جامعه باشد، منش، رفتار و فرهنگ وی منشا اثر خواهد بود. این مهم نه تنها در روزگار کنونی که از روزگاران کهن نیز همواره با انسان بوده است و محدود به زمان و مکان خاصی نیست. 
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در پایان اظهار داشت: دانشگاه اکنون وظیفه هایی همچون تولید علم، تربیت نیروی کار آزموده برای توسعه جوامع، بارورکردن ارزش های انسانی و فرهنگی و تربیت شخصیت اجتماعی دانشجویان برای ورود مستقیم به جامعه و بازار کار را بر عهده دارد که تمام آنها به نوعی در ساخت فرهنگ عمومی، نقش مستقیمی را ایفا می کند. دانشگاه در کنار کارکردهای تخصصی باید نگاهی همه جانبه به مسائل مهم جامعه داشته باشد تا تفاوت های موجود میان موضوع های جاری جامعه با بایدهای فرهنگی را به خوبی دریابد.