فرهنگ امروز: محمدرضا سعیدآبادی، در دومین روز از همایش فلسفه برای علم، هنر و زندگی در خصوص رابطه‌ی میان یونسکو و فلسفه و ضرورت پرداختن به این رشته در این سازمان گفت: اساس و پایه‌ی شکل‌گیری یونسکو یک پرسش بوده و آن هم اینکه امکان و شرایط ضروری به صلح و امنیت پایدار چیست؟ پاسخی که به این سؤال داده شده این است که آموزش، فرهنگ، علوم طبیعی، ارتباطات و اجتماعی می‌تواند به این امکان کمک کند و فلسفه که در دل علوم اجتماعی دارد راهکارهای فراوانی برای تحقق این امر دارد.

«فلسفه برای علم، هنر و زندگی» عنوان یکی از همایش‌هایی بود که به مناسبت روز جهانی فلسفه که مصادف با سومین پنج‌شنبه ماه نوامبر است در تالار فردوسی دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران در دو روز برگزار شد. انتخاب میهمانانی که اغلب از اساتید بنام و مشهور حوزه‌ی فلسفه بودند و موضوع سخنرانی‌های آنان موجب شد تا این همایش دو روزه با استقبال خوبی از طرف دوستداران و علاقه‌مندان حوزه فلسفه روبه‌رو شود.

روز دوم همایش که همانند روز اول ساعت 13 تا 17 برگزار شد نسبت به روز اول کم‌شورتر بود، هرچند که همانند روز اول اکثر صندلی‌های سالن فردوسی پر شده بود، ولی هنوز جا برای کسانی که با تأخیر وارد سالن می‌شدند، بود. تخصصی بودن موضوعات سخنرانی‌ها و عامه نبودن موضوعات را شاید بتوان یکی از دلایل این کم‌رونقی دانست، هرچند شاید بتوان گفت که همان تعداد از حاضرین هم نسبت به سایر جلساتی که در مراکز علوم انسانی برگزار می‌شود بیشتر و قابل توجه‌تر بود.

روز دوم همایش «فلسفه برای علم، هنر و زندگی» در روز سه‌شنبه 28 آبان ماه با تأخیر حدوداً 20 دقیقه‌ای پس از پخش سرود جمهوری اسلامی و تلاوت قرآن آغاز شد. حضور مجری مسلط و البته پخته‌تر این روز نسبت به روز گذشته را می‌توان یکی از نکات مثبت این روز دانست.

مالک شجاعی، دانشجوی دوره‌ی دکتری فلسفه‌ی غرب دانشگاه تهران که محقق و مدرس هم هست و در برنامه‌ی تلویزیونی کارنامه هم مسئولیت اجرای برنامه را داشته است، در دومین روز همایش عهده‌دار اجرای مراسم بود و در ابتدای این همایش ضمن عرض خیرمقدم به حاضرین اعلام کرد که این همایش با همت دانشجویان و با همکاری دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی و جهاد دانشگاهی برگزار شده است. تشکر و قدردانی ویژه او از خبرنگاران و عکاسان، باب میل بسیاری از خبرنگارانی بود که این دو روز در همایش شرکت کرده بودند.

عزیز آشنا مدیر حوزه‌ی ریاست جهاد دانشگاهی و غلامحسین کریمی، رئیس دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران، دکتر خاتمی و خانم دکتر کوکب که هر دو از اساتید دانشگاه تهران بودند، از جمله میهمانان ویژه‌ی روز دوم همایش بودند.

آشنا، اولین میهمانی بود که برای سخنرانی بر روی سن رفت و با اشاره به اینکه ایران اسلامی از دیرباز با فلسفه آشنا بوده است، گفت: ایران اسلامی از دیرباز مهد فیلسوفانی چون ابن‌سینا، سهروردی، علامه طباطبائی و... بوده است و به‌واسطه‌ی همین سابقه ما از برگزاری روز جهانی فلسفه در کشور استقبال می‌کنیم.

مدیر حوزه ریاست جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه این همایش در آستانه 80 سالگی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران برگزار شده است افزود: این همایش با همکاری دانشجویان این دانشکده، مرکز فرهنگ و اندیشه جهاد دانشگاهی و یونسکو برگزار شده و امیدواریم که مباحث مطرح شده برای حاضرین تا به امروز مفید بوده باشد.

وی در ادامه به تشریح برنامه‌های مرکز فرهنگ و اندیشه جهاد دانشگاهی پرداخت.

محمد شکری دبیر علمی همایش به نمایندگی از تیم اجرایی برگزارکننده‌ی همایش دومین نفری بود که برای سخنرانی حاضر شد.

شکری پس از ارائه‌ی گزارشی اجمالی از روز اول همایش در خصوص هدف برگزاری این همایش گفت: هدف این همایش دو روزه، خارج کردن فلسفه از ویترین انتزاعی و اینکه بتوانیم از این علم در تمام عرصه‌های زندگی استفاده و آن را تبدیل به علمی قابل استفاده برای همگان کنیم.

وی در پایان ضمن تشکر از اساتیدی که دعوت تیم همایش را پذیرفتند، استقبال پرشور حاضرین، انجمن علمی دانشجویی فلسفه و محمدرضا سعیدآبادی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران به دلیل حضورشان در این برنامه به‌عنوان تنها برنامه‌ی رسمی که ایشان به مناسبت روز جهانی فلسفه حاضر شدند تشکر و قدردانی کرد.

پس از سخنرانی‌ها و در واقع خوشامدگویی‌های تیم برگزارکننده، همایش کار اصلی خود را با سخنرانی حسن میانداری، عضو هیئت علمی گروه مطالعات علم مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران آغاز کرد.

میانداری با توجه به اینکه فارغ‌التحصیل رشته‌ی علوم پزشکی است و دکترای فلسفه‌ی خود را از مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه گرفته، موضوع سخنرانی‌اش مرتبط با تخصصش بود و درباره‌ی موضوع «نسبت فلسفه و زیست‎شناسی» سخنرانی کرد.

وی در ابتدای صحبت‌هایش فلسفه را به دو دسته‌ی عمومی و تخصصی دسته‌بندی کرد و گفت: فلسفه‌ی عمومی دارای سه شاخه‌ی متافیزیکی، معرفت‌شناختی و سمنتیکی است، درحالی‌که فلسفه‌ی تخصصی مربوط به یک نوع خاصی از فلسفه‌ی مربوط می‌شود مثل فلسفه‌ی اخلاق، فلسفه‌ی زیست‎شناسی و سایر فلسفه‌هایی از این قبیل.

عضو هیئت علمی گروه مطالعات علم مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه‌ی ایران، در ادامه با توضیح اینکه همه‌ی مکتب‌های فلسفی به علم زیست‎شناسی اجازه‌ی دخالت نمی‌دهند؛ مثلاً ارتباط فلسفه‌ی افلاطون با علم زیست‎شناسی ممکن نیست، اما ارسطو شاگرد افلاطون در فلسفه‌اش به زیست‎شناسی توجه داشت و حتی به همین دلیل پدر علم زیست‎شناسی نام گرفت. دلیلش هم این است که علم به چیزهایی مربوط می‌شود که متغیر نبودند؛ بنابراین هر چیزی که تغییر کند علم محسوب نمی‌شود.

میانداری همچنین در خصوص نسبت فلسفه با زیست‎شناسی گفت: فلسفه می‌تواند با زیست‎شناسی مخالفت کند مثل اتفاقی که در دوران افلاطون رخ داد و یا اینکه ممکن است فلسفه به زیست‎شناسی جهت بدهد؛ مثلاً نظریه‌ای که درباره‌ی کل هستی وجود دارد و نظریه‌ی امکان وجود نام دارد، با علم زیست‎شناسی زمانی که میکروسکوپ کشف شد، اثبات شد، اگرچه زیست‎شناسی هم می‌تواند به فلسفه جهت دهد؛ مثلاً دفاعی که ارسطو از علت غایی کرده، از زیست‎شناسی گرفته است.

وی در پایان با توضیح در خصوص سایر نسبت‌هایی که بین زیست‎شناسی و فلسفه وجود دارد اضافه کرد: زیست‎شناسی می‌تواند به ابطال نظریات فلسفی کمک کند؛ مثلاً انقراض با سلسله‌مراتب وجود ناسازگار است، علاوه بر آن ممکن است تغییر نظر یک دانشمند منجر به ابداع یک نظریه‌ی جدید شود و در مورد ارتباط زیست‎شناسی و فلسفه به این صورت است که معمولاً دانشمندان با فلاسفه ارتباط داشتند؛ مثلاً داروین با هیوم آشنا بوده و از نظریات او استفاده می‌کرده است.

محمدرضا سعیدآبادی، دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران که به همراه سرکار خانم مهنام مدیر گروه اجتماعی کمیسیون ملی یونسکو در همایش حاضر بودند، دومین سخنران دومین روز همایش بود. این تنها حضور رسمی وی در مراسم روز جهانی فلسفه‌ی امسال در ایران بود.

سعیدآبادی در همان ابتدای سخنانش با تأکید بر اینکه فیلسوف نیست و فلسفه هم نخوانده است، گفت: حضور من در این مراسم از این جهت است که توضیح دهم چرا روزی به نام روز جهانی فلسفه داریم و چرا این روز در یونسکو اهمیت دارد.

وی افزود: امروز پاسخ به مسائل، مشکلات و چالش‌های زندگی بشری ممکن نیست مگر اینکه از فلسفه در زندگی خود بهره ببریم، چون فلسفه نقش مهمی در شناخت چالش‌ها و موضوعات دارد، فلسفه در میان منابع و موضوعاتی که وجود دارد به ما یادآوری می‌کند که منابع فکری و معرفتی بشر هستند که تجدیدپذیرند.

دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران با اشاره به اینکه شعار امسال روز جهانی فلسفه، «جوامع فراگیر و سیاره‌ی پایدار» است، ادامه داد: امسال در سراسر جهان به ارتباط میان فلسفه و طبیعت بسیار تأکید شده و اتفاقاً در ایران هم نشست‌هایی در این باره برگزار شد، اما هدف یونسکو از اعلام شعار نامبرده این بوده که از فیلسوفان پرسیده شود که آیا سطح کنونی آگاهی‌های ما آنقدر کافیست که جوامع را به سمت اقتصاد سبز و توسعه‌ی پایدار ببریم و از انهدام اکوسیستم‌ها جلوگیری کنیم و اگر پاسخ ما این است که خیر کافی نیست، فلسفه چگونه می‌تواند معرفت ما را نسبت به این موضوعات آگاه کند؟ نهایتاً اینکه هر چقدر نگرانی‌ها و چالش‌های زندگی بشری بیشتر شود، نیاز به فلسفه بیشتر احساس می‌شود و روز جهانی فلسفه دعوتی است برای تفکر مجدد نسبت به شرایط و وضعیت فراگیر و پایداری.

سعیدآبادی در خصوص رابطه‌ی میان یونسکو و فلسفه و ضرورت پرداختن به این رشته در این سازمان گفت: اساس و پایه‌ی شکل‌گیری یونسکو یک پرسش بوده و آن هم اینکه امکان و شرایط ضروری به صلح و امنیت پایدار چیست؟ پاسخی که به این سؤال داده شده این است که آموزش، فرهنگ، علوم طبیعی، ارتباطات و اجتماعی می‌تواند به این امکان کمک کند و فلسفه که در دل علوم اجتماعی جای دارد، راهکارهای فراوانی برای تحقق این امر دارد.

وی با ذکر راهبردهایی که یونسکو برای فلسفه داشته، افزود: ترویج گفت‌وگو درباره‌ی مسائل و مشکلات جهان، تقویت و حمایت آموزش فلسفه در همه‌ی سطوح، ارتقا و عمومی نمودن دانش فلسفه و آوردن فلسفه به عرصه‌ی زندگی، نام‌گذاری روزی با عنوان روز جهانی فلسفه که به همگان اهمیت فلسفه را یادآوری کند و ایجاد کرسی‌های دانشگاهی یونسکو در حوزه‌ی فلسفه از مهم‌ترین راهبردهایی است که یونسکو برای فلسفه به کار برده است.

دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در پایان ضمن اعلام آمادگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران برای برگزاری این کرسی‌های دانشگاهی از دانشگاه تهران دعوت کرد تا درخواست خود را مبنی بر درخواست این کرسی‌های دانشگاهی ارسال و این اقدام را هرچه زودتر عملی کنند؛ زیرا برگزاری این کرسی‌ها به‌مثابه‌ی تشکیل آزمایشگاهی از تفکرات مختلف است و چه خوب که تفکرات اسلامی، ایرانی هم در این آزمایشگاه حضور داشته باشند.

پس از سخنرانی سعیدآبادی، استراحت کوتاهی به حاضرین داده شد و پس از اتمام این استراحت تعداد حاضران به دلیل سخنران‌های بنامی که قرار بود در بخش دوم این همایش سخنرانی کنند، بیشتر شد. غلامحسین ابراهیمی دینانی و رضا داوری اردکانی سخنران‌های بودند که قرار بود در بخش دوم پس از سخنرانی خسرو باقری عضو هیئت علمی دانشکده‌ی روان‌شناسی دانشگاه تهران بر روی سن حاضر شوند، اما تا به اینجا هنوز خبری از دینانی و داوری نبود و همهمه‌ی حاضرین که از یکدیگر سؤال می‌کردند که این دو بزرگوار تشریف می‌آورند یا نه، در این میان قابل توجه بود.

به‌هرروی، خسرو باقری، عضو هیئت علمی دانشکده‌ی روان‌شناسی دانشگاه تهران سخنرانی خود را با موضوع «فلسفه و روان‌شناسی» آغاز کرد.

باقری در ابتدا با ارائه‌ی تعریف‌هایی از فلسفه و روان‌شناسی گفت: فلسفه را می‌توانیم در دو کلمه‌ی نظر ورزی و روان‌شناسی را در دو عبارت نقش پیش‌فرض‌ها در فرضیه‌ها و یافته‌ها و نقش یافته‌ها در بازبینی پیش‌فرض‌ها خلاصه کرد؛ بنابراین این دو مقوله با یکدیگر روابط چندگانه دارند. علم تجربیِ روان‌شناسی به طور مستقیم کارش را از طریق مشاهده انجام نمی‌دهد، بلکه مشاهده‌اش مسبوق به یک سری پیش‌فرض‌هاست که این پیش‌فرض‌ها زمینه را مهیا می‌کنند و وقتی صحبت از پیش‌فرض‌ها به میان می‌آید، حلقه‌ی ارتباطی میان روان‌شناسی و فلسفه شکل می‌گیرد.

وی در خصوص روابط چندگانه‌ای که فلسفه و روان‌شناسی با یکدیگر دارند، توضیح داد: ممکن است فلسفه در برابر علم که مراد از علم در اینجا علم روان‌شناسی است، قرار گیرد و نظریات فلسفی بر روان‌شناسی تأثیر بگذارد یا اینکه علم در فلسفه خانه بکند و به عبارتی فیلسوف، روان‌شناسی‌گری کند؛ به‌عنوان مثال سارتر وقتی صحبت از خودفریبی می‌کند در واقع به نظریه‌ی فروید نظر دارد و اینجاست که علم در فلسفه خانه می‌کند.

عضو هیئت علمی دانشکده‌ی روان‌شناسی دانشگاه تهران ادامه داد: ممکن است فلسفه در علم خانه کند مثل نظریات کواین که به شبکه‌ای کردن فلسفه و علم اعتقاد داشت و یا پیاژه که از یک تفکر فلسفی الهام گرفت و از نظریات کانت در نظریه‌ی خود استفاده کرد، پس پیاژه ذهن ما را کانتی می‌بیند و معتقد است که ذهن ما به‌مثابه‌ی یک لوح خالی و سفید نیست و ساختمند است. در نهایت اینکه بسیاری از فیلسوفان به روان‌شناسان علاقه دارند و خود را وام‌دار روان‌شناسان می‌دانند، فراهم آوردن الگوهای الهام‌بخش و زیر سؤال بردن انگاره‌های فلسفی از جمله‌ی این تأثیرات است که روان‌شناسان برای علم فلسفه آماده می‌کنند.

باقری در پایان با اظهار گلایه‌ی خود از انجمن علمی دانشجویی فلسفه‌ی دانشگاه تهران مبنی بر اینکه چرا به موضوع تعلیم و تربیت و فلسفه کم‌توجهی کردند، گفت: فیلسوف تعلیم و تربیت با تعلیم و تربیت کاری ندارد، اما بر فراز آن بحثی است که به مفاهیم حوزه‌ی تعلیم و تربیت مثل آموزش، تعلیم، تربیت، تدریس و... برمی‌گردد، فیلسوفان تحلیلی این مفاهیم را زیر نظر تحلیلی خود قرار می‌دهند، در واقع فیلسوف تحلیل مسائل حوزه‌ی تعلیم و تربیت را روشنگری می‌کند و به‌عنوان درمانگر فکری این بیماری‌ها را بررسی می‌کند.

وی سخنرانی خود را که بیش از زمان معین‌شده‌اش طول کشید با توضیح در خصوص اختلاف‌نظر و جنجال‌هایی که میان گاردنر و جان وایت در خصوص هوش درگرفت، به پایان برد.

پس از تشویق باقری بابت سخنرانی‌اش توسط حاضرین، صندلی‌ها خالی نشد و همه همچنان منتظر بودند تا شاهد دو میهمان ویژه‌ی روز دوم یعنی غلامحسین ابراهیمی دینانی و رضا داوری اردکانی باشند، اما در این لحظه مجری برنامه با ارائه‌ی این توضیح که پس از تماس‌های مکرر با ابراهیمی دینانی ایشان عذرخواهی کردند و گفتند که به دلیل کسالتی که بعد از اتمام کلاس برایشان پیش آمده، موفق به حضور در مراسم نشدند. البته مجری برنامه تأکید کرد که دانشجویان ایشان نگران نباشند، چون مشکل خاصی نبوده و به زودی کسالت ایشان رفع می‌شود.

مجری برنامه با ارائه‌ی این توضیح که بارها هماهنگی‌های لازم با این دو میهمان انجام شده و حتی تا لحظه‌ی آخر قرار بوده که تشریف بیاورند، گفت: حتی خود بنده طی جلسه‌ای که ساعت‌ها با دکتر دینانی داشتم موضوع سخنرانی را با ایشان هماهنگ کردم، اما متأسفانه ایشان موفق به حضور در این همایش نشدند.